Alþýðublaðið - 24.12.1973, Síða 7

VIÐ BORÐUM FYRIR 80 MILLJ. Á AÐFANGADAGSKVÖLDIÐ, 400 KRÓNUR Á MANN
r
Jolamaturinn hefur
alltaf verið stórt atriði i
jólahaldinu og er það
enn. Áður fyrr, þegar
þjóðin átti við þrenging-
ar og skort að búa, voru
jólin víða eini tíminn,
sem menn höfðu nóg að
bíta og brenna og lúrðu
þá margir á afgöngum
jólamatarins fram yfir
þrettándann og nörtuðu i
hann úr öskum sínum af
og til.
Þetta er sem betur fer
breytt, nú hafa flestir
nóg af öllu, en samt sem
áður er jólamaturinn
enn mikið atriði í jóla-
haldinu. Nú er hann lát-
inn leika sitt hlutverk
með auknum íburði frá
hversdagsleikanum, og
ennfremur er víðast
haldið i eitthvað af þeim
gömlu föstu regium,
sem giltu um mataræði
helstu jóladagana, og
skapar það tilbreytingu.
Fyrrihluta þessarar
aldar, og ef til vill eina
til tvær aldir aftur í tim-
ann, giltu mjög fastar
reglur um tilhögun jóla-
matarins, og þá var
aðalhátíðarmáltíðin á
jóladagskvöld, en ekki á
aðfangadagskvöld, eins
og nú tiðkast. Þó náðu
venjurnar aftur á að-
fangadaginn og var þá
venja að hafa nýtt kjöt
og kjötsúpu á borðum.
Var gjarnan slátrað
kind nokkru fyrir jól til
þessarar máltiðar.
Jóladagurinn var
mesti veislu-og hátíðis-
dagurinn. Þá var gjarn-
an þykkur grjónagraut-
ur með rúsinum í há-
degismat, ásamt brauði
og áleggi svo sem rúllu-
pylsu og lundabagga.
Um miðjan daginn var
einnig eittthvað til há-
tíðabrigða. T.d. drukk-
ið heitt súkkulaði með
meðlæti, og um kvöldið
var svo aðalhátiðarrétt-
urinn, hangikjötið.
Síðan voru ekki neinar
fastar venjur um
mataræði á milli jóla og
nýárs, nema hvað mikið
var þá gjarnan borðað
af flatkökum og laufa-
brauði, flatkökur þá
einkum sunnanlands og
laufabrauð norðan-
lands.
Á gamlaárskvöld var
vaninn að borða kjöt-
súpu eins og á aðfanga-
dagskvöld, og á nýárs-
dag var matseðillinn
svipaður og á jóladag,
grjónagrautur í há-
degismat og hangikjöt i
kvöldmat. Ur því fóru
matarvenjurnar svo að
færast í venjulegra
horf.
Þegar tók að líða f ram
á þessa öld og fjöl-
breytni i matvöru jókst,
og þá um leið f jölbreytni
í matargerð, tóku hinir
gömlu siðir að riðlast og
ýmsar nýjungar að
skjóta upp kollinum.
Tók þá sérstaklega að
bera á steiktu kjöti, sem
aðal hátlðarmat, venju-
lega kindakjöti. Hvers-
kyns steikingaraðferðir
og meðlæti komu fram i
dagsljósið og var þessi
fæða nær allsstaðar vin-
sælasta hátíðarmáltíðin
fyrir svo sem hálfum
öðrum áratug, og hélt
reyndar lengur velli.
En hver er þá vinsæl-
asti jólamaturinn í ár og
hvað er orðið um hina
hefðbundnu jólarétti
eins og hangikjötið?
Nokkrir reyndir mat-
vörukaupmenn, sem
m.a. senda jólamat út
um allan heim til Islend-
inga þar, urðu góðfús-
lega fyrir svörum.
Þeir sögðu að matar-
æði haf i mjög breyst hér
á undanförnum árum,
matarmennt væri að
aukast, og þá um leið
fjölbreytni í matargerð.
i upphafi siðasta ára-
tugs hafi t.d. læri,
hryggur eða hangikjöt
verið nær einu hátiðar-
réttirnir.
Síðan hafi svinakjötið
náð miklum vinsældum
á kostnað kindakjötsins,
en nú virtist fuglakjötið
hinsvegar vinsælast,
einkum rjúpan, en gæs-
ir, endur og kalkúnar
nytu einnig mikilla vin-
sælda.
Þó sögðu þeir að alltaf
væri jöfn og örugg sala i
hangikjöti fyrir jólin, og
vitist það því eini hefð-
bundni rétturinn, sem
fólk heldur i. Síðustu ár
er það einkum kinda-
kjötið sem minna selst
en ella fyrir jólin, enda
er það algengari há-
tíðarmatur allt árið en
t.d fugla- og svinakjöt.
Algengasta meðlætið
er rauðkál, grænar
baunir, gulrætur og
stöðugt fleiri tegundir
af sósum, en notkun
krydds hef ur færst mjög
í aukana síðustu árin
samfara aukinni kunn-
áttu í matargerð.
Vinsælustu eftirrétt-
ina töldu þeir vera
hverskyns is, ávaxta-
rétti auk búðinga, gjarn-
an heimatilbúna og
kælda. Hinsvegar sögð-
ust þeir vita til þess að
fjöldi fólks hefði enn
grjónagraut a.m.k. einu
sinni yfir jólin, gjarnan
með rúsínum, en nú til
tilbreytingar sem áður
var föst venja.
Einnig mun fólk ekki
lengur raða ákveðnum
réttum niður á vissa
daga, einsog áður var,
nema að það væri að
fólkið borðaði jóla-
hangikjötið enn á jóla-
dag, ekki endilega sem
mestu máltíð dagsins.
Þar með munu reglurn-
ar upptaldar.
Hvað kostar svo ein
jólamáltið fyrir meðal-
fjölskyldu, ef við nefn-
um meðalf jölskyldu
hjón og þrjú börn?
Ef litið er á f uglakjöt,
sem nú er vinsælast,
kostar nægilegt magn
fyrir þennan hóp um
1.500 krónur, rjúpur
heldur dýrari.
Þá kemur nauðsynlegt
meðlæti og ef til vill gos-
drykkir fyrir nálægt 500
krónur, eftirréttir fyrir
þrjú til fimm hundruð
krónur.
Þannig kostar góð
jólamáltið fyrir fimm
manna fjölskyldu ná-
lægt tvö þúsund krónum.
Hægt er að gera góða og
fuliboðlega jólamáltíð
fyrir talsvert lægra
verð, einnig fyrir mun
meira, en samkvæmt á-
liti kaupmanna mun
þetta liklega vera eitt-
hvað það algengasta
núna.
Samkvæmt þessu
borðar hvert einasta
mannsbarn á landinu
fyrir um 400 krónur á
aðfangadagskvöld, og
þar sem islendingar eru
yfir 200 þúsund talsins,
borða þeir fyrir um 80
milljónir króna þetta
eina kvöld.
□ EFTIR GISSUR SIGURÐSSON
Jólablað 1973
o