Alþýðublaðið - 10.05.1974, Qupperneq 7

AÐ UTAN
VERKJLYDSHREYFIHEIH í BthÐH
RfKJUHUM BÝST TIL BARDAGA
Undirbýr krossferð gegn Nixon — með kosningarnar 1976 fyrir augum
Rikisstjórn Richards Nixon
myndi fyrir löngu hafa verið farin
frá, ef þingræði eins og við
þekkjum það úr Vestur-Evrópu,
væri rikjandi i Bandarikjunum.
En i Bandarikjum Norður-
Ameriku eru ekki sömu lýðræðis-
venjur i heiðri hafðar. Það er hinn
þjóðkjörni forseti, sem skipar
rikisstjórnina og rikisstjórnin
stendur ábyrg gagnvart honum —
en ekki þjóðþinginu. Aðeins með
þvi að kjósa nýjan forseta getur
þjóðin breytt um rikisstjórn, og
það liða f jögur ár á milli forseta-
kosninga. Ein leið stendur þó
opin: Þingið getur stefnt forset-
anum fyrir rikisrétt og með þvi
neytt hann til þess að segja af sér
— bæði sem æðsta mann þjóðar-
innar og rikisstjórnarinnar. Milli
forseta og þjóðarinnar er rikis-
rétturinn eina og siðasta úrræðið
til þess að losna við forseta og
rlkisstjórn hans.
Hvar sem væri myndu stjórn-
málamenn og almenningur ekki
gripa til slíkra úrræða gegn for-
seta, fyrr en i allra seinustu lög —
ef önnur leið er þá fær. Þetta á
ekki hvað siður við I Bandarikj-
unum. þar sem forsetinn gegnir
raunverulega embætti bæði for-
sætisráðherra og forseta eins og
viö þekkjum þau — og er raunar
valdameiri, en báðir þessir menn
til samans. Þarna liggur skýring-
in á þvi, að enda þótt Gallup-
skoðanakannanir staðfesti, að
meiri hluti bandarisku þjóðar-
innar vantreysti Nixon, þá leiðir
hún einnig i ljós, að meiri hluti
þjóðarinnar vill ekki — að svo
komnu máli a.m.k. — að hann sé
leiddur fyrir rikisrétt. Flestir
stjórnmálamenn eru sömu skoð-
unarog kjósendur um þetta, enda
þótt forsendur þeirra kunni aö
vera aðrar. Demókratar hafa t.d.
ekkert á móti þvi, að geta notað
forsetanna sem skotskifu.
Repúblikanar vildu gjarna, að
forsetinn væri ekki lengur inni i
myndinni, þegar gengið verður til
þingkosninga i haust, en þeir eiga
erfitt með að veita sér of harka-
lega gegn æðsta manni sins eigin
flokks. Slikt hlyti einngi aö koma
niður á áliti repúblikanaflokksins
og þá um leiö á möguleikum
frambjóðenda hans i komandi
kosningum.
Atburðir siðustu daga KUNNA
að hafa breytt þessari mynd eitt-
hvað, en það er þó alls ekki vist,
að svo sé. Sú staðreynd, að ýmsir
nánustu samverkamenn Nixons
sitja nú á bekkjum ákærðra
sakaðir um gróf lögbrot kom ekki
á óvart. Við þessu var búist.
t forkosningunum siðustu vik-
ur, þar sem republikanar hafa
tapað meðal hópa kjósenda sem
hafa verið þeim tryggir i áratugi,
þarf heldur ekki að breyta afstöðu
stjórnmálamannanna til rikis-
réttarins. Meira þarf til. Nýjar
yfirlýsingar, sem geta komið
hvenær sem er fram i dagsljósið,
geta skapað nýjar aðstæður.
Gallupkönnun, sem sýnir af-
gerandi stuðning við rikisrétt,
gæti orðið til þess að stjórnmála-
mennirnir stigi skrefið til fulls og
fallist á þann gang mála.
A meðan kjósendur og stjórn-
málamenn sitja i biðstöðu, koma
launþegasamtökin fram á stjórn-
málavettvanginn með miklum
þunga.
AFL CIO, bandarisku Verka-
lýðssamtökin, lýstu sig hlutlaus
gagnvart forsetakosningum
fyrir 16 mánuðum, og studdu
þannig óbeint endurkjör Nixons.
Nú hefur hinsvegar skipt um tón,
og hafa þau tekið mjög eindregna
afstöðu gegn honum.
Nú endurtekur það sig stöðugt,
að verkalýðssamtökin og
stuðningsmenn þeirra krefjist
þess að forsetinn verði dreginn
fyrir rikisrétt. Milljónum
áróðusblaða og veggspjalda er
dreift undir slagorðunum: Nixon
fyrir rikisréttinn strax.
Fyrir nokkrum dögum var ég á
AFL CIO fundi i Philadelphiu, þar
sem yfir þúsund meðlimir laun-
þegasamtakanna i Pennsylvaniu,
Maryland og Delavere voru
saman komnir.
1 fjölda ára hef ég ekki heyrt
annað eins, og aðra eins sam-
stöðu. t bandariskum launþega-
samtökum er nú i uppbyggingu
mikil stjórnmálaleg sókn sem
kann að verða að krossferð, þar
sem baráttumálið verður að
hrekja Nixon og nánustu sam-
starfsmenn hans út úr stjórninni
og þinginu.
Verkalýðssamtökin stefna að
þvi að virkja niu milljónir af 13
1/2 milljón meðlima, til stjórn-
málalegrar starfsemi. Hyggjast
þau nota öll tiltæk ráð i þvi
augnamiði til þess að mynda
kjósendahóp sem er fimm sinnum
stærri en norska þjóðin, svo
eitthvað sé nefnt.
Þegar forsvarsmenn verka-
lýðsins eru spurðir hvort þeir telji
öruggt að þeim takist að koma
Nixon fyrir rikisrétt strax, telja
þeir sig ekki enn geta tryggt það.
Jafnhliða kemur fram að mark-
miðið er hærra en rikisrétturinn
einn.
Krafan um rikisréttinn er
meira og minna aðeins hugsuð
sem tæki til undirbúnings þing-
kosninganna I nóvember og for-
setakosninganna 1976.
Aðalatriðið er að fá önnur
stjórnmálaleg mál skilgreind af
sama ákafa og krafan um rikis-
réttinnernú keyrð áfram: verð-
hækkanirnar, atvinnumálin, oliu-
kreppan, og spillingin i stjórn
Nixons.
Þeir telja mikilvægara að ná
fram þingi án neitunarvalds
1974, og forseta vinveittan alþýð-
unni árið 1976. — Þing án
neitunarvalds 1974 þýðir þing þar
sem 2/3 öldungadeildar og
fulltrúaþings eru á móti Nixon.
Aðeins á þennan hátt er hægt að
hindra það, að forsetinn beiti
neitunarvaldi gegn ákvörðunum
sem þingið hefur tekið, en
neitunarvaldi hefur Nixon oft
heitt.
við að kalka
u pilluátinu?
Erum
af öll
Það þarf kalk til við þær efna-
breytingar i likamanum, sem
veröa til þess að fólk deyr úr æða-
kölkun, segir i grein i danska
blaðinu Politiken.
Einmitt af þeirri ástæðu er
freistandi að telja, aö umfram
magn af kalki i matvælum sé ein
af orsökum æðakölkunar.
Við of mikið af kalki? Við
fáum a.m.k. of mikið af D-vita-
mini, sem hvetur llkamann til
þess að vinna kalk úr mat. Og nú
spyrja næringarefnafræöingar
beinlinis, að hve miklu leyti megi
saka vitaminbætingu um þau tiöu
dauðsföll vegna kölkunar, sem
verða bæði hjá mönnum og
skepnum.
Undir eðlilegum kringumstæð-
um á D-vitaminið að sjá svo um,
að blóðið flytji ekki með sér
minna kalk og fosfór, en likaminn
þarfnast. Ef hörgull er á D-vita-
mlni i likamanum þá vinnur hann
ekki likt þvi eins mikið kal úr
matnum og ef ekki er skortur á D-
vitamini. Aður og fyrr var hætta á
þvi, að börn, sem ekki fengu nóg
D-vitamln, fengju beinkröm. En
nú hefur verið girt fyrir þá hættu
m.a. með þvi að bæta D-vítamini i
ýmsar fæðutegundir — s.s. eins
og smjörliki.
Af tilraunum, sem gerðar hafa
veriö með dýr, vitum við að það
getur verið hættulegt að fá of
mikið af D-vftamini. Likaminn
getur þá fengið svo mikið af kalki
og fosfór, að illa fari. Það hefur
nefnilega verið sannað, að þá
kalkar bindivefur I æöum, nýrum,
hjarta, lungum og maga. Höfum
við þá gleymt þvi, að D-vitamin
getur verið eitrað?, spyr einn af
sérfræðingum rannsóknarstofu i
húsdýrasjúkdómum I Taastrup i
Danmörku. __
Sérfræðingur þessí og margir
fleiri telja, aö fólk á Norðurlönd-
um fái allt of mikið af vitaminum.
Þeir kenna vitamintöflunum um,
sem margir bryðja eins og brjóst-
sykur. Ofan á þær bætist svo það,
aö fleiri og fleiri matvæli eru nú
vitaminbætt. En einkum og sér i
lagi hafa visindamenn áhyggjur
af þvi, að húsdýrin séu bókstaf-
lega troðin út af vitaminum til
þess að fá þau til að vaxa sem
mest. Sem dæmi um þetta er'það
nefnt, að lifur danskra svina og
kálfa innihalda nú þrisvar sinn-
um meira magn A-vitamins, en
árið 1958. Út frá þessum niður-
stöðum þá búast við, að einnig
magn D-vitaminsins hafi þrefald-
ast. Svo til allt tilbúið gripafóður
er vitaminbætt. Þá er D-vitamíni
einnig oft sprautað i þau húsdýr,
sem ekki þrifast nægilega vel.
Hættan á ofgjöf blasir þvi við.
t Bandarikjunum hafa visinda-
menn sýnt þessu sama máli mik-
inn áhuga. Þar hafa menn komist
aö raun um, aö fólk, sem fær of-
gjafir af vitaminum, fá ört vax-
andi kolesterolmagn i blóði. En
kolesterol er eins og menn vita
efni, sem lengi hefur veriö talið
aö rekja megi æðakölkun og
hjartasjúkdóma til.

:í
■;.

SUMAR ÞEIRRA VERÐA
BLÁSNAR UPP MED GASI,
EN AÐRAR REISTAR ÚR
EININGUM
awifimi—YwaYiTaBwrraaiVMTiTifram'm
iH IIIMWiBMi—B—IM—MMWHMWWH—WMMMM—■—Hl
Ölluni er Ijóst — eða er að
verða Ijóst — hiö ótrúlega skip-
brot sem efnahagsstefna rikis-
stjórnarinnar hefur beðið. Ný-
afstaðnir kjarasamningar
tákna ekki kjarabætur fyrir a 11-
an þorra manna, verðbólgueld-
ur ríkisstjórnarinnar er á góðri
leiö með að éta upp hverja
krónu sem fékkst — og nokkrum
krónum betur. Ilallarekstur
blasir við atvinnufyrirtækjum.
I.aunaójöfnuður eykst. Og allt
þetta ofan á öli stóru orðin.
Skýringar
Fróölegt er aö velta fyrir sér
skýringum á þessum ósköpum.
Hvað hefur gerst? Fyrir nær
þremur árum settust á ráða-
stóla menn, sem eftir áralanga
útlegö höfðu orðið viðskiia við
þjóöarpúlsinn og þekktu engin ;
úrræði i efnahagsmálum önnur I
en þau að þenja út og auka viö \
óbreytta stefnu fyrrverandi
stjórnar. Engu var breytt en allt
var þanið. Og þeir höfðu um
tvennt að velja: Þenja eða éta
ofan i sig stóru orðin.
Hvernig á að bregðast
við?
Rikisstjórnin hefur leikið
þann Ijóta leik aö rugia saraan i
tima og ótima ólíkum mála-
flokkum, efnahagsmálum og
varnarmálum. Rikisstjórninni
er ljóst að hún hefur gersam-
lega brugðist i efnahagsmálum,
og á milli grípur hún til þess
ráðs aö reyna að fela þaö I tor-
færu neti varnarmálanna. öll-
um er ljóst að i Samtökunum,
Alþýðuflokknum og þó langtum
lielst i Framsóknarftokknum
eru skiptar skoðanir um varn-
armálin. Engum er þetta Ijós-
ara en kommúnistum og á þessa
strengi spila þeir, svo lengi sem
þeir geta fengið fólk til þess að
ræða varnarmálin ein en
gleyma efnahagsmálunum eru
þeir ánægðir.
ÞANNIG MUNU
GEIMSTOÐVAR
FRAMTÍÐARINNAR
VERÐA BYGGÐAR
Fyrir fimm árum voru Sojuz-4 og
Sojus-5 tengdir saman á braut.
Sovésku „geimtviburarnir” voru
fyrsta mannaða geimstöðin i sögu
geimferða. 1 kjölfar þeirra fylgdu
fleiri geimskot. Tengingar voru
framkvæmdar I þvi skyni að flytja
áhafnir I varanlegar geimstöðvar —
Saljut og Skylab. Tilkoma þeirra
kallaði á lausn þeirra vandamála,
að auka stærð þeirra og lengja
notkunartima þeirra.
Visindamenn eru þeirrar
skoðunar, að það sé auðveldara að
setja stöðina saman úti i geimnum i
áföngum og flytja hluta hennar,
hvern fyrir sig, með eldflaugum,
sem þegar eru til. Með þessu móti er
unnt að byggja geimstöð af nálega
hvaða stærð sem óskað er.
Hvernig munu geimstöðvar fram
tiðarinnar lita út að utan og innan?
Svo virðist sem hagkvæmast sé, að
geimstöðvarhlutarnir séu annað
hvort kúlulaga eða eins og
sívalningar. Slik lögun gefur mesta
rúmtak i samanburði við þyngd, og
auðvelt er að setja hlutana saman á
braut og búa þá tækjum. Þessi
tegund stöðlunar skapar ekki
einhæfni, þvi að slik stöð, sem sett
er saman úr einingum, getur verið
eins og sivalningur að lögun, kúlu-
laga eða eins og hjólnöf með
blöðum.
Litum á tæknilega hlið
samsetningarstarfsins. I fyrsta lagi
er nauðsynlegt að fullkomna kerfi
gagnkvæmrar nálgunar tveggja
hluta, sem skotið hefur verið á
nálægar brautir, starfsemi þeirra,
nálgun og tengingu. 011 þessi vanda-
mál má leysa, bæði með alsjálf-
virkri stýringu og meö hlutdeild
geimáhafnar. Minnumst fyrstu
alsjálfvirku tengingar mannlausra
geimfara, sovésku gervihnattanna
Cosmos-186 og Cosmos-188. Annar
þeirra var „virkur”, hinn „hlut-
laus”. Hinn fyrrtaldi leitaði að
hinum siðartalda i geimnum. Gervi-
hnettirnir voru búnir eldflauga-
hreyflum til þess að stýra sér og auk
þess litlum þotuhreyflum til
nákvæmari hreyfinga við tengingu.
Auk venjulegrar aðferðar er hag-
kvæmt að nota aðra aðferð við
byggingu stórra geimstöðva með
hjálp „dráttar” geimskips, sem
munu draga á braut ákveðnar
einingar að samsetningarstaðnum.
Siðan mun það leita næstu einingar.
Ef nauðsyn krefur, geta geimfarar
stýrt dráttargeimfari. Hagkvæmnin
er augljós. Einingar, sem þannig er
saman safnað, þarfnast ekki eigin
véla né sjálfsstýriútbúnaðar.
Mikið hefur verið ritað um kosti
uppblásinna hluta. Þessi
byggingaraðferð á einnig framtið
fyrir sér i geimnum. Hlut úr
teygjanlegu efni er komið fyrir i
litlu hólfi i geimfari, sem skotið er á
braut. Þegar á braut er komið er
hann blásinn út með hjálp gashylkis
og tekur á sig hverja þá lögun, sem
fyrirfram var ákveðið á jörðu niðri.
Visindamenn hafa þegar sett
fram ákveðnar kröfur varðandi
gerð þessara geimhjúpa framtiðar-
innar. t fyrsta lagi varða þær litla
gasgleypni þessara hluta svo og
mikið þol þeirra gagnvart
árekstrum við geimryk. Vilji það
óhapp til, að hjúpurinn rifni, má
hann ekki falla saman. A þvi má
ráða bót með þvi að sprauta Hmefni
i gatiö. Einnig er hægt að nota
margra laga hjúp úr mjög þéttu og
þolnu efni.
Hjúpur, sem blásinn er upp á
braut með þvi að hita hann, er önnur
tegund af þessari gerð. Hitann sem
til þarf má framleiða efnafræðilega,
með raforku eða fá hann frá sólinni.
Einn þessara hluta er gerður úr sér-
stakri húð með styrktarteinum úr
titanium og nikkelblöndu. Grindin
hefur þann eiginleika, að hún
„man” þá lögun, sem hún hafði á
jörðinni við mikinn hita áður en hún
var lögð saman.
Sveigjanlegir málmar verða
einnig hagnýttir i geimnum. Hluti
gerða úr þeim má nota sem sjálf-
stæðar einingar.
Geimstöðvar framtiðarinnar
verða ætlaðar til langtimanotkunar
á braut, ekki bara til nokkurra
mánaða heldur ára. Þess vegna er
nauðsynlegt að gera ráðstafanir
gegn öllum hugsanlegum atvikum.
1 fyrsta lagi gegn skemmdum af
völdum geimryks. Sérstakur hjúpur
me sivalningslögun, sem settur er á
braut getur þjónað sem hlif gegn
árekstri geimagna.
Nú höfum við fengið hugmynd
um, hvernig á að byggja
geimstöðvar. Engum þarf að koma
á óvart stærð framtíðargeimstöðva.
Vandinn hefur verið leystur með
mörgum geimferjum, sem munu
flytja tilheyrandi hluta. En þá
kemur upp annað vandamál: Gerö
geimpalla með háum loftnets-
möstrum og sjónaukum svo stórum,
að jafnvel öflugustu eldflaugar geta
ekki borið þau. Visindamenn telja,
að slfk tæki séu nauðsynleg úti i
geimnum til þess að framkvæma
margskonar mikilsverðar rann-
sóknir. Þess vegna verður lika að
setja þungan tækjabúnað saman i
áföngum. A þessu sviði hafa einnig
komið fram nokkrar mjög frum-
legar tillögur. Mesta athygli vekur
margra eininga möstur, sem setja
má saman eins og húseiningar.
0
Föstudagur 10. mal 1974.
Föstudagur 10. maí 1974.