Alþýðublaðið - 15.08.1974, Blaðsíða 2

ÞANNIG FOR NY OG B
VINSTRI STJÓRN í VAS
Tilraun Ölafs
Jóhannessonar, forsætis-
ráðherra, til myndunar
nýrri og betri vinstri
stjórnar hef ur nú farið út
um þúfur. Fylgismenn
þessara flokka, sem
áhuga höfðu á því, að
þessi tilraun yrði gerð,
spyrja að sjálfsögðu
hvers vegna svo hafi
farið. Og þeir eiga
heimtingu á því að fá
skýr og Ijós svör.
Þegar i upphafi viöræðnanna
lagði Ólafur Jóhannesson til að
fjallað yrði fyrst um þá tvo
málaflokks, sem ætla mætti, að
ágreiningur kynni að vera um —
þ.e.a.s. efnahagsmálin og
varnarmálin. Fengist
sameiginleg lausn á þessum
tveimur málaflokkum mætti
ætla, að raunhæfur grundvöllur
væri fyrir stjórnarmyndun
þeirra flokka, sem þátt tóku i
viðræðunum, og þá yrði hægt að
snúa sér að ýmsum öðrum
málaflokkum, sem einnig þyrfti
að mynda sameiginlega stefnu
i.
Samkvæmt tilmælum Olafs
voru tvær undirnefndir skipaðar
til þess að fjalla um framan-
greinda tvo málaflokka. Ein
nefnd um utanrlkismálin og
önnur um efnahagsmálin. Þess-
ar nefndir þinguðu svo, ásamt
,,stóru” viðræðunefndinni, sem
fjallaði um málin i heild. og eftir
þriggja vikna viöræður — eða
um það bil — kom i ljós, að ekki
reyndist unnt að ná saman um
þessi tvö höfuðviðfangsefni við-
ræðnanna og þvi fóru þær út um
þúfur.
Agreiningurinn var tvíþættur.
Annars vegar var um djúp-
stæðan málefnaágreining að
ræða — i varnarmálunum. Hins
vegar varum ágreining að ræða
um málsmeðferð — f efnahags-
málunum hvað snerti samstarf
og samráð við Alþýðusamband
íslands og aðila vinnumarkaðs-
ins.
Varnar-
málin skiptu
sköpum
Það var málefnaágreiningur-
inn um varnarmálin, sem i raun
og veru réði úrslitum um það,
að ný og betri vinstri stjórn fór i
vaskinn. Þegar i upphafi við-
ræðnanna lét viðræðunefnd Al-
þýðuflokksins i ljós þá afstöðu
sina, að ekki kæmi til mála að
fylgt yrði sömu stefnu i varnar-
málunum og fyrrverandi stjórn
hafði gert. Viðræðunefnd Al-
þýðuflokksins markaði þá af-
stöðu, að i fyrsta lagi ætti að
taka fram i stjórnarsáttmála,
að ísland ætti áfram að skipa
sér i sveit vestrænna þjóða með
samstarfi við þær um varnar-
og öryggismál innan NATO. t
annan stað ætti að taka þar
fram, að áfram yrði rekin eftir-
lits- og varnarstöð frá Kefla-
vikurflugvelli til tryggingar
öryggi landsins og samstarfs-
þjóða þess i NATO.
t samræmi við stefnu Alþýðu-
flokksins i varnarmálunum,
sem m.a. hefur komið fram i
þingsályktunartillögu þing-
manna Alþýöuflokksins frá
haustinu 1972, tók viðræðunefnd
flokksins fram, að Alþýðu-
flokkurinn væri þó reiðubúinn til
þess að rikisstjórnin tæki upp i
samráði við Bandarikjamenn
endurskoðun á ýmsum fram-
kvæmdaratriðum varðandi
öryggisgæsluna á Keflavikur-
flugvelli. Yrði m.a. að þvi stefnt
að skilja alveg á milli varnar-
stöðvarinnar annars vegar og
almennrar flughafnar i Kefla-
vik hins vegar, að tslendingar
tækju að sér björgunarflug það,
sem varnarliðið hefur rekiö frá
Keflavik, að íslendingar tækju
að sér frekari öryggisgæslustörf
á vellinum sjálfum og aö ts-
lendingar tækju viö frekari
stjórnunarstörfum á vellinum
en þeir hafa með höndum nú —
þ.e.a.s. almenn stjórnunarstörf
(civil administration), sem ekki
lúta að hernaðarmálum.
Viöræðunefnd Framsóknar-
flokksins féllst á þessi sjónar-
mið viðræðunefndar Alþýðu-
flokksins og saman lögðu við-
ræðunefndir þessara flokka
fram tillögur, sem fólu þessi
grundvallaratriði i viðhorfum
og stefnu Alþýðuflokksins i sér.
Alþýðubandlagið neitaði hins
vegar með öllu að fallast á þessi
sjónarmið hinna flokkanna
tveggja. Þeir lögðu fram gagn-
tillögur, sem voru alger höfnun
á þeim atriðum, sem Alþýðu-
flokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn höfðu komið sér
saman um i viðræðunum.
Allar tillögur Alþýðubanda-
lagsins um varnarmálin fólu
það i sér, að sú stefna yrði
mörkuð af nýrri rikisstjórn, að
herinn yrði látinn fara og tsand
gert að varnarlausu landi. Allar
þeirra tillögur fólu í sér, að fast-
afmarkaðar dagsetningar yrðu
settar i stjórnarsáttmála um,
hvenær varnarliðið yrði sent
brott af landinu og hvernig.
Helmingur liðsins átti að vera
farinn á árinu 1975 og þá átti að
taka ákvörðun um það, hvenær
sá helmingur, sem þá var eftir,
ætti að hverfa á brott. Frá þess-
um kröfum sinum fékkst Al-
þýðubandalagið aldrei til þess
að hvika .
Málin stóðu sem sé þannig, að
annars vegar stóðu viðræðu-
nefndir Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins með þá
stefnu, að Island yrði áfram i
NATO og að varnar- og eftirlits-
stöð yrði áfram rekin frá Kefla-
vikurflugvelli.Hins vegar stóð
viðræðunefnd Alþýðubanda-
lagsins með þá stefnu, að
varnarstöðin yrði lögð niður og
ákveðnar yrðu dagsetningar
þess, hvenær varnarliðið færi af
landi brott. Hvorugur aðilinn
fékkst til þess að hvika frá
sjónarmiðum sinum i þessu
máli. Allar þær tillögur, sem Al-
þýðubandalagið lagði fram,
voru meö sömu ummerkjunum
svo séð varð undir l’ok siðustu
viku, að Alþýðubandalagið var
staðráðið i þvi að láta nýja
vinstri stjórn kafna strax i
fæðingunni á afdráttarlausum
kröfum kommúnista um
varnarlaust land, sém þjóðin
hafði þó nýlega hafnað i
kosningum.
Alþýðubandalagið hefur reynt
þessa siðustu daga að firra sig
þessari ábyrgð og að halda þvi
fram, að möguleiki hefði verið
að ná samkomulagi um þessi
mál. Sá möguleiki var aldrei
fyrir hendi. Viðræðunefnd Al-
þýðuflokksins hafði marglýst
þvi yfir, að hún myndi aldrei
hvika frá stefnu sinni i varnar-
málunum, sem að framan var
lýst. Og tillögur þær, sem Al-
þýðubandalagið lagði fram,
voru ávallt með sama markinu
brenndar — varnarlaust land
frá og með ákveönum degi á
yfirstandandi kjörtimabili.
Þessar andstæður verða að
sjálfsögðu aldrei samræmdar,
nema annar hvor aöilinn falli
frá yfirlýstri stefnu sinni — og
Alþýðubandalagið sýndi aldrei
nein merki þess, að það hefði
slikt i hyggju fyrir sitt leyti.
Fullyrðingar kommúnista
um, að mjög hefði þokast i sam-
komulagsátt i varnarmálunum,
eru þvi grófleg ósannindi og til
þess sögð að reyna að firra Al-
þýðubandalagið ábyrgð á þvi að
hafa komið i veg fyrir myndun
nýrrar og betri vinstri stjórnar
með óbilgirni i herverndar
málunum, ’sem ekkert á skylt
við þau miklu vandamál, er við
blasa i dag. Tólfunum kastar þó,
þegar formaður Alþýðubanda-
lagsins laug þvi i sjónvarpinu i
fyrrakvöld, að samkomulag
hefði verið orðið um þá stefnu i
viðræðunum, að enginn her
skyldi á Islandi vera. Sann-
leikurinn er sá, að það eina i
málinu.sem enginn ágreiningur
var um, var sú stefna allra is-
lenskra stjórnmálaflokka, að
ekki skyldi vera her á íslandi á
friðartimum. Enginn flokkanna
hefði sett það fyrir sig, þótt þau
ákvæði væru i nýjum stjórnar-
sáttmála, en það er auðvitað
ekki það sama og að rikisstjórn-
in lýsti þvi yfir, að varnarliðið
skyldi á brott! Þannig venda
kommúnistar ætið sannleikan-
um á snið til þess að þjóna sin-
um eigin flokkslegu mark-
miðum.
Málefnaágreiningurinn um
varnarmálin var þvi það, sem
úrslitum réði um, að ekki var
grundvöllur fyrir nýrri og betri
vinstri stjórn i landinu. Alþýðu-
flokkurinn hafði haldið fast við
stefnu sina i varnarmálunum.
Framsóknarflokkurinn hafði
fallist á hana. En Alþýðubanda-
lagið sat fast við sitt gamla
heygarðshorn — heygarðshorn
hvitflibbakommalýðsins úr
Reykjavik,'sem ekki á sér nema
þetta eina mál og hvorki skilur
né vill skilia !:vaða mál það eru
nú i dag, sem mestu varða íyrir
alþýðu þessa lands. Á óbilgirni
þessa þrönga og einsýna hóDS
sprengdi Alþýðubandalagiö
vinstri viðræðurnar — og víð-
sýnni menn innan þess tóku
þann kostinn vegna þess, að þeir
þorðu i raun og veru ekki að
horfast i augu við þau vandamál
efnahagslifsins, sem mestum
sköpum skipta nú fyrir launa-
fólkið i landinu. Með þessu sýndi
Alþýðubandalagið, aö það er
með öllu gagnslaust sem póli-
tiskur málsvari verkafólks og
verkalýðshreyfingar þegar á
riður. Fólk, sem bundiö hefur
sitt trúss við Alþýðubandalagið,
hefur byggtsin hús á sandi, sem
enga viðstöðu getur veitt. Al-
þýöubandalagið reynist ónýtt og
gagnslaust sem ábyrgur mál-
svari, þegar mest á riður.
Samráðin
við verka-
lýðs-
hreyfinguna
Ofan á þann málefnaágrein-
ing, sem kommúnistar höfðu
skapað um varnarmálin og
reyndist óyfirstiganlegur
þröskuldur i vegi vinstri stjórn-
ar bættist svo það, að viösemj-
endur Alþýðuflokksins reyndust
með öllu ófáanlegir til þess að
hafa raunhæft samstarf við
verkalýðshreyfinguna um lausn
efnahagsvandans.
í kosningabaráttunni i vor var
það meginstefnumark Alþýðu-
flokksins, að þann vanda, sem
við væri að fást i efnahagsmál-
um, ætti að leysa i traustu sam-
ráði við ASÍ og aðra aðila vinnu-
markaðsins. Annað væri i raun-
inni ekki hægt. Þessa stefnu
flokksins hefur Alþýðublaðið
svo margsinnis itrekað i for-
ystugreinum og öðrum greinum
eftir kosningarnar og forystu-
menn Alþýðuflokksins hafa
jafnoft itrekað hana i yfirlýsing-
um bæði i fjölmiðlum og á fund-
um.
Það var þvi eðlilega strax
tekið fram af hálfu viðræðu
nefndar Alþýðuflokksins, að
flokkurinn teldi, að þennan hátt-
inn bæri að hafa á varðandi
samskipti nýrrar vinstri stjórn-
ar við samtök launafólksins i
landinu — að höfð yrðu samráð
við þau um mótun efnahags-
stefnunnar. Þegar forsætisráð-
herra ólafur Jóhannesson lagði
fram tillögur sinar i efnahags-
málum — bæði um timabundin
úrræði og framtíðarstefnu-
mörkun — kom eðlilega i ljós, að
þau snertu mjög hag al-
mennings i landinu og samninga
þá, sem verkalýðshreyfingin
hafði gert i frjálsu samkomu-
lagi við atvinnurekendur. Strax
þegar þessar tillögur forsætis-
ráðherra höfðu verið fram
lagðar — en markmiðið með
þeim var að sjálfsögðu það, að
viðræðuflokkarnir næðu sam-
komulagi sin á milli um að-
gerðir af þessu. tagi — tók við-
ræðunefnd Alþýðuflokksins
fram, að hún teldi, að ekki væri
forsvaranlegt að ráða svo stór-
felldum kjaramálaatriðum til
lykta án samráðs við verkalýðs-
hreyfinguna og mæltist til þess,
að það samráð yrði þegar i stað
upp tekið. Vitnaði viðræðu-
nefndin m.a. i nýlega gerða
samþykkt miðstjórnar ASf um
efnahagsmálin, þar sem mið-
stjórnin býðst til þess að taka
upp samræður við stjórnvöld og
stjórnmálaflokka um málin, og
sagði, að þvi tilboði ætti að taka.
Þessum sjálfsögðu og eðlilegu
tilmælum Alþýðuflokksins
hafnaði Ólafur Jóhannesson
hins vegar gersamlega. Hans
skoðun var sú, að samráð við
launþegasamtökin ætti ekki að
hafa fyrr en EFTIR að rikis-
stjórn hefði verið mynduð.
En hverju breytir það, hvort
samráð við ASI er tekið upp
meðan stjórn er að mynda sér
efnahagsstefnu, eða eftir að það
hefur verið gert? Á þvi er mikill
mismunur, sem menn skyldu
athuga vel.
Við efnahagsvanda af þeirri
stærðargráðu, sem nú er við að
fást, er hægt að bregðast með
ýmsum hætti. Þar verða stjórn-
málamenn að velja og hafna.
Og það segir sig sjálft, hversu
mikill styrkur það er fyrir bæði
væntanlega rikisstjórn og laun-
þegasamtökin i landinu, ef sam-
ráð er tekið upp ÁÐUR en það
val fer fram. Þá fær verkalýðs-
hreyfingin svigrúm til þess að
láta sitt álit i ljós á þeim ein-
stöku hugmyndum og leiðum,
sem uppi eru. Sum úrræði hugn-
ast henni e.t.v. betur, en önnur
— og auk þess getur hún að eigin
frumkvæði bent á ýmislegt, sem
öðrum kann að yfirsjást. Að
hafa verkalýðshreyfinguna með
i ráðum á þessu stigi málsins er
að hafa raunhæft samráð við
hans — þá tegund samráðs, sem
Alþýðuflokkurinn vildi, að við
hana yrði haft.
Þetta þarf þó að sjálfsögðu
ekki að merkja, að verkalýðs-
hreyfingin eigi að þurfa að sam-
þykkja allar þær ráðstafanir,
sem rikisstjórn verður að gera.
Slíkt getur verkalýðshreyfing
ekki ávallt gert. Og þetta merk-
ir ekki heldur það, að stjórn-
málamenn, einir eigi að binda
sig fyrirfram við það að gera
aðeins það eitt, sem verkalýðs-
hreyfingin getur samþykkt. En
þetta merkir — eins og áður er
sagt — að verkalýðshreyfingin
sé höfð með i ráðum á meðan
stefnuna er verið að móta
þannig, að stjórnmálamennirn-
ir viti nákvæmlega hvernig
verkalýðshreyfingin metur
hvaðeina, sem völ er á að gera,
og hvernig hægt sé að koma sem
mest til móts við hana.
Þetta er það, sem i þvi felst að
hafa samráð við verkalýðs
hreyfinguna á meðan rikis-
stjórn er að móta stefnu sina i
efnahagsmálum — áður en
stjórnarmyndun er formlega
Hafnarfjaröar Apótek
Opið öll kvöld til kl. 1
Laugardaga til kl. 2
Helgidaga kl. 2 til 4.
BLÓMAHÚSIÐ
simi 83070
Skipholti 37
Opið til kl. 21.3ö.
Einnig laugardaga
og sunnudaga.
ÞAÐ BORGAR SIG
AÐ VERZLA i KRON
DÚftfl
í GlflEflBflE
/ími 84900
0
Fimmtudagur 15. ágúst 1974.