Alþýðublaðið - 30.01.1975, Qupperneq 5

HÍJtgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Ingólfur P. Steinsson
Ritstjórar: Freysteinn Jóhannsson (ábm)
Sighvatur Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Fanney Kristjánsdóttir
Afgreiðslustjóri Örn Halldórsson
Ritstjórn: Skipholti 19, simi 28800
Auglýsingar: Hverfisgötu 8—10, simi 28660 og 14906
Afgreiðsla: Hverfisgötu 8—10, simi 14900
Prentun: Blaðaprent hf.
ATHYGLISVERÐ TILLAGA
Meðal þeirra mála, sem þingmenn Alþýðu-
flokksins hafa flutt á Alþingi i vetur, er þings-
ályktunartillaga frá Jóni Ármanni Héðinssyni
um rannsókn á kostnaði á veitt kiló af bolfiski
hjá fiskiskipaflotanum. Tillagan felur i sér, að
Þjóðhagsstofnuninni verði falið að rannsaka
sérstaklega kostnað á veitt kiló af bolfiski hjá
ýmsum flokkum fiskiskipaflotans í þvi sam-
bandi verði sérstaklega athugaðir eftirtaldir
kostnaðarliðir pr. veitt kiló: stofnkostnaður
skipanna, oliukostnaður, veiðarfærakostnaður,
tryggingar, viðhaldskostnaður og launa-
greiðslur. Ætlast er til, að athugunin taki til ár-
anna 1971, 1972, 1973 og 1974.
Jón Ármann fylgdi þessari tillögu sinni úr
hlaði á fundi Sameinaðs alþingis i fyrradag. Við
það tækifæri benti hann m.a. á þær spár
Hafrannsóknarstofnunarinnar, að þorskaflinn
muni enn fara minnkandi. Þorskaflinn, sem
nam 470 þúsund lestum árið 1970 muni á yfir-
standandi ári aðeins ná 350 þúsund lestum. Á
árunum þarna á milli hafi Islendingar þó fjar-
fest i mörgum nýjum og dýrum veiðiskipum
sem koma i gagnið jafnhliða þeim skipum, sem
fyrir eru.
Sú skoðun hefur verið sett fram opinberlega,
að við kunnum að hafa fjárfest á of stuttum tima
um of i togurum og að sú fjárfesting muni ekki
skila tilætluðum arði, einkum þegar bolfisk-
aflinn fer ört minnkandi, eins og verið hefur og
spáð er að verða muni. Þessi skoðun kom m.a.
fram i erindi, sem Guðni Þorsteinsson, fiski-
fræðingur, hélt á ráðstefnu i Tromsö i ágúst-
mánuði s.l. Urðu miklar umræður um þessa
niðurstöðu sérfræðingsins og er það samdóma
álit manna, að hann hafi hér vikið að einhverju
mesta vandamáli útgerðar á liðandi stundu, og
þá ekki aðeins hjá Islendingum, heldur einnig
hjá öðrum fiskveiðiþjóðum við Norður-Atlants-
haf.
Við Tslendingar byggjum afkomu okkar á
fiskveiðum og fiskvinnslu og þvi skiptir okkur
miklu máli, að við getum aflað fiskjarins með
sem minnstum tilkostnaði og að fjárfestingar i
þessum undirstöðuatvinnuvegi þjóðarinnar séu
sem arðbærastar. Einmitt þess vegna er það
knýjandi nauðsyn að skipulagshyggju sé beitt
við uppbyggingu útgerðar á íslandi — að menn
reyni að gera sér grein fyrir þvi fyrirfram,
hvernig f jármagninu verði best varið i atvinnu-
greininni og hvernig eigi að byggja upp
skipastol landsmanna þannig að hann nýtist
best.
Forsenda þess, að þetta sé hægt að gera — að
hægt sé að beita skynsamlegum áætlunar-
búskap varðandi fjárfestingarmál þessarar at-
vinnugreinar — er, að athuganir verði gerðar á
arðsemi veiða hjá hinum ýmsu flokkum fiski-
skipaflotans. Einmitt þetta er markmiðið i til-
lögu Jóns Ármanns Héðinssonar, sem hér hefur
verið gerð að umræðuefni. Við þurfum að vita
hvaða arðsemi má vænta af þeim miklu fjár-
festingum i skuttogurum, sem gerðar hafa verið
að undaförnu — ekki fyrst og fremst til þess að
ganga úr skugga um, hvort eitthvað megi að
henni finna heldur fyrst og fremst til þess að
hafa eitthvað til að styðjast við varðandi
framtiðaruppbyggingu fiskiskipastóls okkar
Islendinga.
FRÁ ALÞINGI
Tillaga þriggja þingmanna fllþýðuflokksins:
BILATRVGGIHGARHAR
VERfil ENDURSKODAÐAR
Þrir þingmenn Alþýðuflokks-
ins, þeir Benedikt Gröndal, Egg-
ert G. Þorsteinsson og Sighvatur
Björgvinsson, hafa lagt fram á
Alþingi tillögu til þingsályktunar
um athugun á bifreiðatrygging-
um. Tilgangurinn er sá, að kanna
rækilega nýjungar i bifreiða-
tryggingamálum erlendis, sem
haft hafa i för með sér verulegar
lækkanir á iðgjöldum bifreiðaeig-
enda. Er þetta nýja fyrirkomu-
lag i gildi i Bandarikjunum og i
Kanada og hefur gefið góða raun.
Tillagan hljóðar svo:
Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að láta
fram fara sérfræðilega
rannsókn á því hvort unnt
sé að gera bifreiðatrygg-
ingar þjóðinni ódýrari og
hagkvæmari, og verði i því
sambandi sérstaklega at-
huguð þau nýju trygginga-
kerfi, sem nú breiðast ört
út í Bandarík junum og
Kanada.
Hagkvæmara
tryggingakerfi.
1 greinargerð með tillögunni er
þvi nánar lýst, hvað fyrir flutn-
ingsmönnunum vakir. Þar segir á
þessa leið:
Bifreiðaeign tslendinga hefur
farið ört vaxandi á siðustu árum,
og jafnframt hefur kostnaður við
bifreiðatryggingar aukist að
sama skapi. Ýmislegt veldur þvi,
að tjón á farþegum, ökumönnum
og bifreiðum er hér mikið, og
kemur það eðlilega fram i mikl-
um tryggingakostnaði. Er þvi til
mikils að vinna, ef unnt reyndist
að draga úr þessum kostnaði eða
gera bifreiðatryggingar á annan
hátt hagkvæmari en þær hafa
verið.
Sams konar vandamál hafa i
öðrum löndum leitt til þess, að
fram hafa komið hugmyndir um
veigamiklar breytingar á trygg-
ingakerfi bifreiða, og hafa þær
sérstaklega verið reyndar i
Bandarikjunum og Kanada.
1 Bandarikjunum ber mest á
svokölluðum ,,no fault” bifreiða-
tryggingum, sem fyrst voru tekn-
ar upp i fylkinu Massachusetts
árið 1971. Siðan hafa fjölmörg
fylki tekið upp slik kerfi i mis-
munandi myndum, og fram hafa
komið á þinginu i Washington til-
lögur um að skylda öll fylkin til
þess.
Bótamál afgreidd
á skemmri tíma.
Sameiginlegt þessum kerfum
er, að greiðslur tjóna eru án tillits
til sakar og fara fram innan til-
tekins tima, sem er allt niður i 30
daga. Sparast við þetta mikil
málaferli, enda lögfræðingar
andvigir kerfinu, en tryggingafé-
lög yfirleitt hlynnt þvi. Þá er það
talin mikil framför, að bótamál
fást afgreidd á mun skemmri
tima en áður. Þar að auki hefur
reynslan orðið sU, að iðgjöld hafa
lækkað. Sem dæmi má nefna, að
hjá hinu gagnkvæma trygginga-
félagi Allsate lækkaði iðgjald til-
tekinna bifreiðatrygginga i New
Ycrk Ur $134 i $85, cr. hjá öðrum
félögum nokkru minna.
Sem dæmi um Kanda má nefna
fylkið Manitoba, sem hefur tekið
upp ,,no fault” kerfi bifreiða-
trygginga, sem nær jöfnum hönd-
um til slysa á fólki og skemmda
af völdum bifreiða. Kerfið gengur
undir nafninu „Autopak” og er i
höndum eins opinbers aðila, The
Manitoba Public Insurance
Corporation. Kerfið tók til starfa
seint á árinu 1971 og hefur þótt
gefast mjög vel. Tryggingaið-
gjöld eru annars vegar af öku-
tækjum og fylgja þá árlegri
skráningu þeirra, en hins vegar
af ökumönnum, en sá hluti er
mishár eftir aldri og kyni, en auk
þess eru hækkandi iðgjöld ef öku-
maður hefur lent í óhöppum, og
fer það eftir sérstökum skala.
A fundi i Sameinuðu alþingi i
fyrradag mælti Jón Ármann
Héðinsson fyrir tillögu sinni um,
að Sildarverksmiðjur rikisins
reisi verksmiðju i Grindavik.
Tillagan er á þá lund, að Alþingi
álykti að skora á rikisstjórnina
að fela stjórn SR að hefja nU
þegar undirbUning að þvi að
reisa verksmiðju i Grindavik, er
brætt geti allt að 1500 tonn af
loðnu á sólarhring og verði til-
bUin til vinnslu i ársbyrjun 1976.
1 ræðu Jóns Ármanns kom
m.a. fram, að hann flutti efnis-
lega samhljóða tillögu á Alþingi
i fyrra, en hUn hlaut þá ekki af-
greiðslu. Hann hefur nU gert þá
breytingu á tillögunni frá þvi i
fyrra, að hann leggur til, að af-
kastageta verksmiðjunnar i
Grindavík verði nokkru minni,
en ráð var fyrir gert i þeirri til-
lögu hans.
1 ræðu sinni rakti Jón Ármann
Héðinsson m.a. i stuttu máli
þróun loðnuveiða á tslandi.
Hann sagði um þaö:
„Hér við land hófust loðnu-
veiðar fyrst að nokkru ráði árið
1965, og öfluðust þá um 50 þUs.
tonn. Arið eftir verður mikil
aukning, og veiðast þá um 125
þUs. tonn. En næstu tvö árin er
aflinn heldur minni eða rétt
innan við 100 þUs tonn. Siðan
verður mikil breyting og aflast
frá 170-190 þUs tonn á árunum
1969-71. Fleiri skipa taka þátt i
veiðunum en áður og aukin
þekking og auknar rannsóknir á
göngum loðnunnar stuðla að
þessari þróun. Geysileg aukning
varð svo i aflanum árið 1972 en
þá veiddust 277 þUs tonn, á ver-
tiðinni 1973 veiddust 440 þUs
tonn og nær 500 þUs tonn á
siðustu vertið. Þá tóku um 130
skip þátt i veiðunum, og þótti
mörgum það mikil þátttaka.
Enn er fyrirsjáanlegt, að fjöldi
skipa muni taka þátt i
veiðunum. Þessi aukning skipa
á loðnuveiðum mun kalla á
betra skipulag og aukna mót-
töku við löndun en áður hefur
verið. A vertiðinni 1973 var
stofnað til Loðnuflutningasjóðs,
sem þegar sannaði gildi sitt, og
mun ákveðið, að hann starfi
áfram. Hins vegar er það ljóst,
að þessi aukning á veiðiflota er
svo mikil, að mæta verður af-
kastagetu flotans með þvi að
reisa nýjar verksmiðjur sem
allra fyrst. Vitað er einnig, að
margir hafa hug á þvi að kaupa
Hér er ekki unnt að gera itar-
legri grein fyrir þessum nýjung-
um, en þær gefa ástæðu til þess,
að þeim sé gaumur gefinn, enda
þótt aðstæður séu um margt ólik-
ar á Islandi og i þeim löndum,
sem nefnd hafa verið. Þvi er þessi
tillaga flutt um að rikisstjórnin
láti fram fara sérfræðilega at-
hugun þessara mála.
enn ný og stór veiðiskip, og er
afkastageta þeirra svo mikil, að
þau mundu ein sér gera meira
en afla fyrir verksmiðju með
2500 tonna sólarhringsvinnslu.
Það er þvi augljóst mál, að
brýna nauðsyn ber til að hefja
nU þegar undirbUning að nýrri
stórri verksmiöju á vegum
Sildarverksmiðja rikisins. S.R.
eiga frá fyrri tima mikið af
tækjum, sem ekki eru nýtt.og
hlýtur að teljast timabært, að
taka þessi tæki i notkun, þegar
verkefni eru fyrir hendi, og
það sem fyrst.”
Þá ræddi Jón Armann einnig
um það ástand, sem skapast
hefur að undanförnu i loðnu-
vinnslumálunum þar sem tvær
verksmiðjur austanlands eru nU
óstarfhæfar. Einnig ræddi Jón
nokkuð um sölumál loðnu-
afurða og um aflahorfur. en
hann taldi, að horfur væru á þvi,
að Islendingar gætu i fram-
tiðinni aflað mikillar loðnu ef
skynsamlega væri að málum
staðið.
Þá sagði Jón:
Með hliðsjón af þessu og svo
augljósri þörf til að bjarga
auknum afla er þessu máli
hreyft hérá þingi. Þessu til við-
bótar kemur svo, að nU innan
tiðar verður fiskihöfnin i
Grindavik gjörbreytt og getur
tekið við öllum stærðum skipa.
Heildarf jármagn i þessar fram-
kvæmdir verður 600-700 milljón-
ir, og er augljóst, að höfnin mun
þurfa á öllum möguleikum til
tekjuöflunar að halda.
Þótt Loðnuflutningasjóður
starfi með ágætum, má ekki
gleyma þvi, að það kostar
margatugi milljóna i oliueyðsla
að sigla með loðnu norður fyrir
land, og hækkandi verð á oliunni
veldur mönnum áhyggjum. Þótt
ný verksmiðja verði reist i
Grindavik, mun hUn samt sem
áður ekki gera meira en að
mæta hluta af þeirri aukningu,
sem vænta má. Það er skoðun
flutningsmanns, að ekki verði
langt i það, að S.R. verði
einnig að reisa aðra verksmiðju
og staðsetja hana i Þorlákshöfn
þegar höfnin þar er fullgerð.
Rekstur rikisverksmiðjanna
hefur gengið erfiðlega undan-
farin ár, vegna hráefnisskorts
og mundi verksmiðja i Grinda-
vik bæta hér verulega Ur. Þvi er
þessi þingsályktunartillaga
fluttu.
JÓN ÁRMANN HEÐINSSON MÆLIR
FYRIR TILLÖGU SINNI Á ALÞINGI
1500 tn. bræðslu-
stöð í Grindavík
Fimmtudagur 30. janúar 1975.
o