Alþýðublaðið - 06.04.1975, Side 4

Ugandas
Einvaldur Uganda og vinkona hans/ sem áður var — fyrirsæta/ fatasýningardama/
kvikmyndaleikkona og utanríkisráðherra.
Hann er eins og hinir hvitu aðskilnaðarsinnar vilja hafa hann: Feitur
og næstum tveir metrar á.hæð. Hann dáir skrautlega einkennisbúninga
og gleðst eins og barn yfir leikföngum tæknialdar, svo sem eins og þyrl-
um og orrustuþotum. Árum saman hefur hann átt sér kvennabúr og hann
hreykir sér oft yfir likamsorku sinni. Lengi var hann Austur-Afriku-
meistari i hnefaleikum. Hvitu liðsforingjarnir sögðu hann vera ,,ágætis
náunga”, „góðan negra”. Og svo er hann mesti trúður i heimi — a.m.k. i
hinum pólitiska heimi. Hann hefur ekki þagnað frá þvi hann tók við völd-
um, þótt hann hafi sagt við það tækifæri: ,,Ég er hermaður, maður fárra
orða”.
Idi Amin Dada, 48 ára, æðsti
maður i hinni fyrrmeir bresku
nýlendu Uganda, er ávallt for-
siðuefni hvort heldur hann send-
ir hinum kreppuhrjáðu Bretum
banana, eða hann hæðir ná-
granna sinn Julius Nyerere for-
| V
-fl. ;
....ég óttast engan, nema
Guð/ hefur Amin sagt.
Hér hefur hann látið fram
fara opinbera aftökuathöfn.
seta i Tanzaniu með þvi að lýsa
þvi yfir, að hann myndi gjarna
vilja giftast honum, væri Nyer-
ere aðeins kvenmaður, eða þeg-
ar hann rekur utanrikisráð-
herra sinn, EÍisabetu Bagaya,
fyrir að hafa verið of góð við
hvitan mann i Orly-flugstöðinni
i Paris.
Elisabet, prinsessa af Toro,
32ja ára gömul og 1,83 m á hæð
er ásamt Idi aðalstjarna Ug-
anda og alger andstæða hans i
svo til öllu: falleg, viðkvæm,
menntuð, kurteis og gáfuð.
Idi Amin vildi, að Sameinuðu
þjóðirnar flyttu aðalstöðvar sin-
ar til Uganda vegna þess, að
Uganda væri „hjarta heims-
ins”. Hann telur, að her lands-
ins sé öflugasti her heims (20
þús. manns) og að hann sjálfur
sé eini leiðtogi heimsins, sem
ekkert óttist, nema Guð.
Fyrireinu ári hugðist franskt-
svissneskt kvikmyndafélag
gera kvikmynd um Idi Amin.
Einvaldur Uganda var sjálfur
viðstaddur kvikmyndatökuna
og lék sjálfur i 90 minútna löng-
um þætti um ,,Idi hinn mikla”.
1 kvikmyndinni leggur hann
Golanhæðir undir sig með
tveimur skriðdrekum, þyrlu og
nokkrum hermönnum. Hann
skýtur á pappalikneski og vink-
ar kvikmyndatökumönnunum
til sin: ,,011 skotin beint i hjarta-
stað”!
Hann heldur sýningu á börn-
um slnum — öllum tuttugu — og
segir: „Amin hershöfðingi hæfir
alltaf i mark”, þá drekkir hann
einum af ráðherrum sinum i
sundkeppni með þvi að slá hann
með krepptum hnefa i hnakk-
ann vegna þess að ráðherrann
var að fara fram úr honum. Sið-
an hrópar hann: „Ég hef unn-
ið! ”
Geðsjúklingur?
Er þessi monthani geðsjúkl-
ingur, sem ætti að vera i ein-
angrun, eins og Kenneth
Kaunda, forseti Zambiu, hefur
sagt? Eða er hann trúður, sem
vitandi vits gerir grin að' um-
heiminum? Er hann lifandi
sönnun þess, að hvitu nýlendu-
herrarnir voru margfalt betri
menn, eins og sumir vilja
halda? Idi Amin, ógæfa sjálf-
stjórnarrikis á vöggustiginu eða
e.t.v. dæmigerður fyrir þá
menn, sem nú stjórna Afriku?
Vist er, að hann er ekki eins
og fólk er flest. Hann er stór-
hættulegur hinum 10 milljónum
samlanda sinna. Þegar þeir
heilsast með orðunum „Hvernig
hefur þú það?” er dulin meining
á bak viö: „Lifir þú enn?”
Þvi Amin hershöfðingi stýrir
landi sinu með ógnarstjórn eins
og nefnd Alþjóðasamtaka lög-
fræðinga greindi Sameinuðu
þjóðunum frá i skýrslu áriö
1974.
Þar sagði m.a., að milli 25
þús. og 200 þús. manns hefðu
verið teknir af lifi siðan árið
1971.
A bak við þessar tölur leynast
ógnarverk, sem vart er hægt að
lýsa. Kennari, sem flýði i fyrra
frá hinu illræmda Makindye-
fangelsi i höfuðborg Uganda,
IDI AMIN. UGANDAFC
ÓÐI Mfi
Kampala, segir frá þvi, að her-
menn hafi neytt fangana til þess
að lemja hvern annan i höfuðið
með sleggjum. Likunum var
siðan sundrað og þau steikt yfir
eldi. Þvinæst voru þeir, sem eft-
ir lifðu, þvingaðir til að eta.
Uppreisnargjarnir hermenn
voru spurðir, hvort þeir vildu
sigarettu. Siðan voru getnaðar-
limir þeirra skornir af og þeim
troðið niður i kok þeirra uns
mennirnir köfnuðu. Liðsforingj-
ar, sem Amin vantreysti, voru
settir i útihús, sem siðan var
sprengt i loft upp með dynamiti.
Fyrrverandi utanrikisráðherra
hans var kastað fyrir krókódila
og siðan i Viktoriuvatnið.
Ættf lokkastríð
Arið 1962 varð Uganda sjálf-
stætt riki. Stjórnandi þess var
fyrrverandi kennari, Milton Ob-
ote. Forseti var kjörinn Sir Ed-
ward Mutesa II, hinn 36. kon-
ungur Buganda, sem er fylki i
miðju Uganda.
Undir stjórn Obotes var Ug-
anda lýðræðisriki i orði kveðnu,
en þar voru stöðugar ættflokka-
deilur, uppreisnir og mikil spill-
ing rikjandi. Fjórum árum eftir
sjálfstæðisyfirlýsinguna rak
Obote Mutesa úr landi.
Meðal fórnarlamba þeirrar
byltingar var Elisabet prin-
sessa af Toro, dóttir eins ættar-
höfðingjans. Sá hét Sir George
Rukidi III. Hún hafði numið lög-
fræði i Cambridge og hafið störf
sem lögfræðingur i Kampala.
Eftir að Obote hafði hnekkt
veldi föður hennar árið 1967
starfaði hún sem fyrirsæta og
lék einnig i kvikmyndum.
Góðan daginn/ herra
Árið 1958 hafði Amin hækkað i
tign úr matreiðslumanni i liðs-
foringja, jafnvel þótt einu ensku
orðin, sem hann kunni, væru
„Good morning, sir”. Amin
lynti vel við ensku nýlenduherr-
ana. Þeir hilmuðu yfir er hann
var ákærður fyrir morð og ýttu
undir frama hans i hernum.
Frá þessum árum er sagan,
sem lýsir vel afstöðu Amins til
peninga. Skotinn Iain Grahame
segir þannig frá þvi, er hann fór
með Amin i banka og opnaði
bankareikning fyrir hann.
Hægt og rólega reyndu þeir
Grahame og bankastjórinn að
útskýra fyrir Amin hvað banka-
reikningur væri. Svo æfði hann
sig i heilan klukkutima að skrifa
ávisanir. Loks — en þó með tals-
verðri tortryggni — féllst Amin
á að leggja pundin sin 13 inn i
bankann.
En Amin var fljótur að átta
sig á töfrum tékkheftisins. Á að-
eins einni klukkustund tókst
honum að fara 2000 pund yfir á
reikningi sinum. Hann keypti
bil, saumavél, föt — og kassa af
áfengi. Bókstaflega allt sem
hann sá i aðalverslunargötu
Kampala.
Amin fékk ekki skilið að hann
þyrfti að skila vörunum aftur og
að ávisanir hans yrðu framveg-
is ekki teknar gildar nema Gra-
hame staðfesti þær með undir-
skrift sinni. Og Grahame segir,
að augsýnilega skilji hann slikt
ekki enn.
Lægstu mánaðarlaun i Ug-
anda eru 180 shillingar. Leður-
skór kosta 440 shillinga.
Her Amins er vel búinn. Hann
hefur t.d. yfir að ráða flestum
þyrlum allra Afrikuherja — 60
vélum.
Efnahagsævintýri hans hafa
gert þaö aö verkum, að enginn
utan Uganda vill lengur lita við
gjaldmiðli landsins, shillingn-
um. Amin reynir að berjast
gegn verðbólgunni með þvi aö
hafa iheitingum við kaupnrfenn.
Ringulreiðin I landinu er af-
leiðing af furðulegri herför
stjórnandans. Hinni svonefndu
„efnahagsstyrjöld” hans. Hún
hófst árið 1972, eftir að Amin
hafði dreymt einn af sinum
mörgu yfirnáttúrlegu draumum
þar sem „Guð segir mér hvað
gera eigi”. Amin rak úr landi
alla Asiumenn, sem ekki höfðu
rikisborgararétt i Uganda.
Strax sama ár tók Amin öll
fyrirtæki fólks af indverskum
ættum og afhenti Ugandamönn-
um. Feitustu „bitana” gaf hann
liðsforingjum sinum og ætt-
mennum. Þannig eignuðust lið-
þjálfar matvöruverslanir eða
þvottahús án þess að hafa hug-
mynd um, hvað gera ætti við
það.
Stuðningur frá
israel
Upphaflega var sambúð
Amins við Israel góð. Uganda
og ísrael studdu negra i Súdan i
áralangri baráttu þeirra gegn
hinum arabisku stjórnendum i
Khartoum. Sterkasti banda-
maður negranna var nágranna-
rikið i suðri, Uganda.
tsrael, sem hafði hag af þvi að
arabastjórninni i Súdan yrði
steypt, hafði talsverðan herafla
i Uganda. Auk þess þjálfuðu
ísraelar Ugandaher og héldu
uppi ýmissri annarri fræðslu i
landinu.
Idi Amin var þá uppáhalds-
liðsforingi Israelsmanna. „Þá
þá ég oft heimboð af vini min-
um, Moshe Dayan, hershöfð-
ingja”, sagði Amin. „Við drukk-
um og skemmtum okkur og
Dayan lét heila herhljómsveit
leika fyrir mig”.
Hættulegur — geðsjúkur
En nú fór Amin að krefja
Israela um gifurlegar vopna-
sendingar — ókeypis að sjálf-
sögðu. Moshe Dayan var and-
vigur þessu og sagði Amin
hættulegan og geðsjúkan. Gadd-
afi, forseti Libyu, kom nú hinum
undrandi Amin til hjálpar og
lofaði honum nógu af vopnum —
aðeins ef hann segði skilið við
tsrael.
Frá og með þvi andartaki
varð Amin ákafur gyðingahat-
ari. Hann henti Israelsmönnum
út úr landinu, lagði hald á eigur
þeirra og gaf Palestinuaröbum
israelsku sendiráðsbygginguna
i Kampala.
Og Amin leitaði einnig sátta
með öðrum hætti. Hann lét
senda lik Mutesa konungs frá
Englandi og gaf furstunum
Ég hef ofsótt minnihlutahópa
ið hefja //Nótt hinna löngu t
stungu um, hvar ég á aö láta t
vígi?
o
Sunnudagur 6. apríl 1975.