Alþýðublaðið - 13.06.1975, Qupperneq 5

(Jtgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Ingólfur P. Steinsson
Ritstjóri: Sighvatur Björgvinsson
Fréttastjóri: Helgi E. Helgason
Afgreiöslustjóri: örn Halldórsson
Ritstjórn: Siðumúla 11, simi 81866
Auglýsingar: Hverfisgötu 8-10, simar 28660 og 14906
Afgreiðsla: Hverfisgötu 8-10, simi 14900
Prentun: Blaðaprent hf.
Áskriftarverð kr. 700.00 á mánuði.
Verð i lausasölu kr. 40.-
FULL SAMSTAÐA
Verkalýðshreyfingin hefur oft verið gagnrýnd
fyrir það að sýna ekki nægilega samstöðu i
kaup- og kjaramálum. Þvi verður heldur ekki
neitað, að á stundum hafa sumir starfshópar,
sem notið hafa sérstakrar samningsaðstöðu,
notfært sér hana til þess að sækja sér meiri
kjarabætur, en aðrir hafa getað fengið. Oft hafa
slikar aðgerðir bitnað á öðru launafólki, þvi
segja má, að slikar umframkjarabætur séu
a.m.k. óbeint á kostnað annarra launþega.
Sliks sundurþykkis innan verkalýðshreyfing-
arinnar hefur hins vegar ekki gætt að þessu
sinni. Yfirleitt má segja, að hinir einstöku
starfshópar innan Alþýðusambands f slands hafi
sýnt fulla samstöðu i samningamálunum og
staðið dyggilega saman um þá meginstefnu, að
nú beri að taka sérstakt tillit til láglaunafólksins
i þjóðfélaginu. Er full ástæða til þess að fagna
þessari samkennd hinna óliku starfshópa launa-
fólks og ber að vona, að sú samstaða vari hér
eftir sem hingað til.
Annað dæmi um samhygð verkalýðshreyfing-
arinnar er að finna i ályktun samninganefndar
ASl og baknefndar hennar um að tengja beri
lausn togaradeilunnar samningum landverka-
fólks. í forystugrein i gær hvatti Alþýðublaðið til
þess, að heildarsamtök launafólks gengju ekki
endanlega frá sinum samningamálum þannig,
að togarasjómenn yrðu skildir eftir i verkfalli.
Með samþykkt sinni um að tengja beri lausn
togaraverkfallsins heildarsamningagerð hafa
Alþýðusamband íslands og aðildarfélög þess
enn eflt samstöðu launafólks i kjaramálum og
þvi fagnar Alþýðublaðið.
ATVINNUREKENDAÞRAS
Það hefur vakið athygli manna, sem fylgst'
hafa með samningaviðræðunum, hve litinn
áhuga vinnuveitendur hafa sýnt á að ná samn-
ingum við verkalýðshreyfinguna. Bæði er, að
svo virðist sem þeir séu að mestu eða öllu for-
ystulausir og öll samningsstörf þeirra sérstak-
lega laus i reipunum svo og hitt, að þeir virðast
a.m.k. vel geta hugsað sér að láta verkfall koma
til framkvæmda. Um suma þeirra mætti jafnvel
segja, að þeir beinlinis stefndu að allsherjar-
verkföllum.
Menn skyldu hafa ætlað, að eftir þvi sem
verkfallsfresturinn styttist þeim mun meiri al-
vöru myndu atvinnurekendur vilja sýna i samn-
ingaviðræðunum. Svo hefur þó alls ekki verið.
Sjálfur forystumaður þeirra hefur verið talsvert
mikið frá þessa siðustu daga og samninganefnd
þeirra verið eins og höfuðlaus her þar sem hver
heftur togað sinn skækil. Jafnvel þótt meginlin-
ur hugsanlegs samkomulags hafi nú legið fyrir
um hrið hafa vinnuveitendur ástundað málþóf
og þras um minniháttar atriði og þar með eytt
miklum og dýrmætum tima til ónýtis.
Fari svo, að ekki hafi unnist timi til þess að
ganga frá samningum fyrir kl. 12 á miðnætti og
verkfall sé þvi skollið á, þá er það fyrst og
fremst sök atvinnurekenda, sem hafa þjarkað
fram og aftur um þýðingarminni mál, stefnu-
laust og reikandi. Þegar jafnvel Morgunblaðinu
er farið að blöskra þvermóðska atvinnurek-
enda, eins og fram kom i leiðara blaðsins i
fyrradag, þá er nú tólfunum kastað.
Ný viðhorf í
valdajafnvægi
Nú þegar Suez-skurðurinn hef-
ur verið opnaður, hafa nýjar að-
stæður skapast i hinu svonefnda
„valdajafnvægi” i heiminum. í
einu vetfangi hefur siglingatimi
sovéskra herskipa frá heima-
höfnum þeirra i Sovétrikjunum til
Indlandshafs stytst um 70 til 85%.
Það merkir að Indlandshaf er I
hæsta máta orðið að sovésku
áhrifasvæði. Og Sovétmenn
stefna áreiðanlega að þvi að auka
enn áhrif sin austur þar. Opnun
Suez-skurðarins eru þvi góð tið-
indi fyrir sovéska flotann og so-
véska stjórnmálamenn.
Þessar staðreyndir hafa valdið
ráðamönnum NATO og herfor-
ingjunum i aðalstöðvum þess i
Briissel miklum áhyggjum og
kviða. öflugur sovéskur floti á
Indlandshafi er bein ógnun við
oliuaðflutningsleiðir Vesturlanda
— siglingaleiðina frá Persaflóa og
til hins vestræna heims. Með
flotastyrk á Indlandshafi, sem
Sovétmenn geta nú sent með
stuttum fyrirvara, geta þeir
klippt á þessa lifæð hins vestræna
heims á svipstundu. í Brííssel
óttast menn þvi, að ef til nýs
spennuástands kunni að koma
milli Sovétrikjanna og Vestur-
veldanna muni sovéski flotinn
torvelda oliuflutningana frá
Persaflóa. Það gæti flotinn mæta-
vel gert, þótt ekki yrði gripið til
beinna hernaðaraðgerða.
Sérfræðingar NATO, sem fást
við alls konar áætlunargerðir um,
hvemig eigi að bregðast við hin-
um og þessum atburðum, sem
gerast kynnu fjalla nú um þessar
nýju aðstæður. Aðstoðarfram-
kvæmdastjóri NATO, D. C.
Humphrey, hefur lýst þvi yfir við
fréttastofur, að hernaðaráætl-
anadeild NATO sé nú einmitt að
leggja plön um nýjar aðflutnings-
leiðir á oliu frá Arabalöndunum
til Vesturlanda.
Þá hefur ekki heldur skort á að-
varanir frá hernaðarsérfræðing-
um NATO og NATO-rikja. Bresk-
ur sérfræðingur, Stewart Menoul,
flugmarkskálkur, sem er yfir-
maður varnarmálarannsóknar-
deildar breska heraflans, hefur
t.d. komið með mjög alvarlegar
viðvaranir til æðstu herstjórn-
enda NATO-landanna i' ræðu, sem
hann hélt á fundi þeirra nýlega.
Hann benti m.a. á, að Sovétrik-
in ráði nú yfir 17 flotabækistöðv-
um frá Madagaskar og afriskum
strandrikjum og til Indlands. A
sama svæði hafa Vesturveldin 5
flotabækistöðvar.
Eins og að framan var sagt hef-
ur siglingatlmi sovéskra herskipa
fráheimahöfnum til Indlandshafs
stytst um 70 til 85% við opnun
Suezskurðarins. Og að sögn Ste-
wart Manouls hafa flotaumsvif
Sovétrikjanna á þessum slóðum
ekkert yfirbragð varnarstefnu.
Þvert á móti telur hann, að um-
svif sovéska flotans þarna austur
frá séu beinlinis i þvi skyni að
færa Ut áhrifasvæði Sovétrikj-
anna. Hann rökstyður þessa skoð-
un sina m.a. með þvi, að aðeins
3% af vergri þjóðarframleiðslu
Sovétrikjanna stafi af viðskiptum
þeirra við lönd við Indlandshaf.
Sú olia, sem Rússar kaupa frá
þessum slóðum, er ekki flutt með
skipum heldur er henni dælt alla
leið til Sovétrikjanna eftir leiðsl-
um. Þvi segir Manoul, að Sovét-
rikin hafi mjög takmarkaðra
varnarhagsmuna að gæta á þess-
um slóðum. Aukin umsvif
sovéska flotans þar séu beinar út-
færsluaðgerðir.
Þá herma mjög ábyggilegar
heimildir i Brússel, að á fundi
varnarmálaráðherra NATO-
landa, sem haldinn var i mai-
mánuði s.l., hafi varnarmálaráð-
herrunum verið afhent leyniþjón-
ustuskýrsla, þar sem komist sé að
mjög svipuðum niðurstöðum og
Stewart Manoul gerði grein fyrir.
Leyniþjónusta NATO lagði þunga
áherslu á þá hættu, sem opnun
Suezskurðarins hefði skapað fyrir
oliuaðflutningsleiðir Vestur-
landa. Niðurstaða leyniþjónust-
unnar var sú, að nú gætu Sovét-
rikin hvenær sem þeim þóknaðist
skorið á þessa mikilvægu lifæð
hins vestræna heims.
Og stjórnmálamennirnir hafa
einnig komið með sinar aðvaran-
ir. Peter Walker, breskur þing-
maður og hugsanlegur iðnaðar-
ráðherra ef ihaldsflokkurinn
kæmist til valda i Bretlandi,
ræddi þannig um öryggismál er
hann f jallaði um „Framtið kapit-
alismans” á fundi I Briissel ný-
lega.
— Fyrir 18 mánuðum sögðu sér-
fræðingar, að Sovétrikin stæðu nú
jafnfætis Bandarikjunum i kjarn-
orkuvopnabúnaði, sagði Peter
Walker.
— En jafnframt hefur stöðug
hervæðing Rússa gert þá miklu
öflugri i venjulegum hernaði.
Þeir hafa miklu fleiri landher-
deildir, en Bandarikjamenn, og
eru þeim yfirsterkari á Indlands-
hafi, I Norður-Atlantshafi og á
Miðjarðarhafi. A hverjum mán-
uði bætist nýr kjarnorkuknúinn
kafbátur i kafbátaflota Sovétríkj-
anna. Sovétrikin þarfnast ekki
ills þessa herafla i varnarskyni
eingöngu. Þess vegna hlýt ég að
vara vestræn riki mjög alvarlega
við þvi að draga úr vigbúnaði sin-
um, sagði Walker.
A fundi varnarmálaráðherra
NATO-rilcjanna i mai s.l. var svo
einhver, sem kveikti heldur betur
i tundrinu. Tillaga kom fram um
það, að bandalagið kæmi sér upp
flotastöð i Suður-Afriku. Þennan
leik ætti bandalagið að leika til
þess að hamla á móti siauknum
itökum Sovétrikjanna á Indlands-
hafi.
Þessi hugmynd er ekki alveg ný
af nálinni þótt vera kunni, að hún
hafi ekki fyrr verið rædd opinber-
lega á fundum varnarmálaráð-
herra NATO-landa. Bæði herfor-
ingjar NATO svo og rildsstjórn
Suður-Afríku sjálf munu um
nokkurt skeið hafa haft áhuga á
bessu. Herforingjar NATO vegna
þeirra aðstöðu, sem NATO-
rikin fengju _.með flotastöð
i Suður-Afriku til þess að tryggja
„varasiglingaleiðina” fyrir
Góðravonarhöfða. Og stjórn Suð-
ur-Afriku til þess að tengjast
öflugu varnarbandalagi, er kynni
að geta tryggt hana fyrir
afleiðingum hugsanlegra nýrra
viðhorfa i þessum heimshluta.
Þegar Portúgalar sömdu frið i
nýlendum sinum i Afriku og ým-
ist gáfu þeim frelsi eða hófu und-
irbúning að þvi, þá veiktist mjög
staða stjórnarinnar i Suður-
Afriku. Aður höfðu hún og portú-
gölsku nýlenduherrarnir staðið
við bakið hver á öðrum. En nú,
þegar Portúgalar höfðu sig
skyndilega á brott og létu afrlku-
búum nýlendurnar eftir, þá þótti
Suður-Afriku, sem nú væri hún
orðin ber á baki.
Suður-Afrikustjórn fór þá að
lita i kring um sig eftir nýjum að-
ila til „samtryggingar”. Fljót-
lega kom hún auga á NATO — og
fyrst leynt og svo ljóst tók hún að
bjóða NATO flotabækistöð i Suð-
ur-Afríku til tryggingar siglinga-
leiðarinnar fyrir Góðravonar-
höfða. Upp á siðkastið hefur
stjórn Suður-Afriku hafið mikla
áróðurssókn fyrir þessum mál-
stað sinum — og raunverulega
hafið söluherferð fyrir flotabæki-
stöð I NATO-löndum. Þetta hefur
stjórn Suður-Afriku t.d. gert með
þvi að hefja auglýsingaherferð i
blöðum i NATO-rikjum, þar sem
NATO er raunverulega boðin
flotahöfn fyrir lítið jafnframt þvi
sem rækilega er útlistað hve mik-
il trygging slik flotahöfn gæti ver-
ið fyrir oliuaðflutninga til Vestur-
landa. Það kom þvi ekki meira á
óvart á fundi varnarmálaráð-
herra NATO-rikja I mai i vor, að
ymprað skyldi vera á þessu boði
stjórnar Suður-Afriku en það
kom mönnum á óvart, þegar Ford
Bandarikjaforseti hóf máls á þvi
við evrópska bandamenn sina að
hleypa Spáni inn i NATO með ein-
um eða öðrum hætti gegn þvi að
fá herbækistöðvar þar i staðinn.
En Suður-Afrika á ekki auðvelt
uppdráttar meðal evrópskra að-
ildarrikja NATO fremur en
Spánn. Utanrikisráðherra Hol-
lands, Henrik Vredeling, var ekk-
ert að skafa utan af sinu áliti.
Hann sagði blákalt við blöðin, að
ef ætti að fara að ræða um það, að
NATO kæmi sér upp herbækistöð
I Suður-Afriku, þá myndi Holland
tafarlaust segja sig úr bandalag-
inu. Hins vegar mun utanrikis-
ráðherrann ekki hafa kveðið jafn
fast að orði á fundi utanrikis- og
varnarmálaráðherranna, þar
sem málið var fyrst rætt opinber-
lega innan NATO.
Breski hernaðarsérfræðingur-
inn Stewart Menoul blæs i glæð-
urnar. Hann segir vafningalaust,
að vegna öryggishagsmuna verði
Vesturlönd að taka upp samstarf
við hvert það riki, sem vilji við
þau vinsamlegt samstarf hafa.
Hann hefur bent á þann mögu-
leika, að stofnað yrði sérstakt
bandalag Bandarikjanna, Suður-
Afriku og Indlands til þess að
gæta friðarins á þessum slóðum.
Ýmislegt bendir til þess, aö það
sé einmitt lausn af þessu tagi,
sem sérfræðingar NATO eru nú
einna helst að hugleiða. Af stjórn-
málaástæðum telja þeir litlar lik-
ur á þvi, að ýmis Evrópulönd inn-
an NATO muni nokkurn tima
samþykkja, að NATO setji upp
herbækistöð i Suður-Afriku, jafn-
vel þótt aðeins væri um að ræða
varðgæslustöð.
Aðstoðarframkvæmdastjóri
NATO, Humphrey, hefur sagt á
þá lund, að hann telji óliklegt, að
NATO muni setja herbækistöð á
stofn I Suður-Afriku.
— Þó ekki komi til önnur ástæða
en sú, að Suður-Afrika er land-
fræðilega utan NATO-svæðisins,
segir hann.
— En það er svo auðvitað eitt,
hvað NATO gerir sem bandalag
og hvað einstök NATO riki gera
upp á sitt eindæmi, sagði hann
einnig.
Eins og komið hefur fram i
fréttum er bað breska flotabæki-
stöðin I Simonstown, sem stjórn
Suður-Afriku býður NATO nú af-
notaf. Þessi flotabækistöð Breta i
Suður-Afriku hefur lengi verið
starfrækt, en nú hafa Bretar
ákveðið að kalla lið sitt heim sem
þátt I almennum samdrætti her-
afla utan Bretlands.
En verður af þeirri heimkvaðn-
ingu? Það er alls ekki vist eins og
sakir standa, þvi ýmsir stjórn-
málamenn á Bretlandseyjum eru
nú farnir að segja það opinber-
lega, að það sé misráðið að leggja
flotabækistöðina i Simonstown
niður. Svo e.t.v. þurfa hvorki
NATO-rikin né stjórn Suður-
Afriku neinar áhyggjur að iiafa?
Föstudagur 13. júni 1975