Alþýðublaðið - 10.08.1976, Qupperneq 6

6
alþýöu-
Þriöjudagur 10. ágúst 1976
Það er til fleira
en London
og París
eftir norska
píanós nillinginn,
Kjell Bækkelund
Viö fréttum daglega af stór-
stjörnum, sem prýöa forsiöur
enskra, bandariskra, þýJkra og
franskra blaöa, eigi siöur en
blaöa og tímarita á Noröur-
löndum. Viö fáum glýju i augun
vegna Liz Taylor, enska kónga-
fólksins, kvikmyndahátiöinni I
Cannes, hátíbartónleikum meö
von Karajan I Salzburg,
Leonard Bernstein og þrætum
:um erföaskipti ættingja
Picassos. Viö fyigjumst meö i
menningarheiminum.
Viö troöum enn heföbundnar
slóöir og beinum athyglinni aö
Hollywood og Broadway, New
York, Paris (listasöfnin),
London, Berlin og nú einnig
Moskvu (Boisjoj leikhúsiö). Á
þessum stööum veröur listin tií.
A meöan eru menn á Noröur-
löndum aö ræöa og gera
áætlanir um aukna menningu.
Þar vilja menn losna viö stór-
stjörnurnar. Þeir vilja aukiö
„demókrati” i list og menningu
og halda þvi einnig fram, aö
samvinna okkar við önnur lönd
eigi aö vera „alþjóöleg” en meö
þvi er átt viö, aö viö réttum
fram hönd okkar til annarra
landa en þeirra, sem eru fremst
á sviöi i stjörnudýrkun.
Viö minnumst gjarnan á, aö
rétt sé, aö bæta samvinnu okkar
og landa Asiu, Afriku, Suður- og
Miö-Ameriku. Þaö gerist lika
vafalaust. Þaö bendir ekkert til
annars, en tengsl milli landanna
aukist og batni.
Aukin tengsl merkja einnig
samvinnu, ef um list er aö ræöa.
Þaö krefst aftur breyttra viö-
horfa hjá okkur. Þaö þýöir, aö
viö hættum aö einbeina okkur aö
þeirri list, sem fyrirfinnst
aöeins i New York, Paris og
London.
Viö verðum að viðurkenna, a&.
list og listtúlkun finnst i i
Egyptalandi, tran, Indlandi
(löngu áöur en indversk klass-
isk tónlist varö „fin” á Norður-
löndum), Kúbu, Singapore,
Costa Rica, o.s.frv. o.s.frv. Þaö
gerist meira utan „heföbundnu
landanna”, en okkur grunar hér
á hinum samvinnuþýðu Noröur-
löndum.
Ég er nýkominn heim úr mán-
aðarferö til Grikklands,
Egyptalands, írans og Indlands.
Ég kom bæöi til Nýju Delhi,
Kalkútta og Bombay, Kairó og
Teheran. Aiis staðar urnulista-
menn mikiö. Ég varö hvaö eftir
annaö var viö mikinn áhuga á
Noröurlöndum og norrænum
listum hjá stofnunum og ein-
staklingum.
Mér var boöiö að gera klukku-
stundar þátt meö norrænni tón-
list fyrir útvarpið i Bombay. Ég
kom fram bæöi i sjónvarpi og
útvarpi i Kairó. Iranska sjón-
varpiö haföi viötal viö mig, og
þar var ég spuröur meö ákafa,
hvernig liststefnu Noröurlanda
væri háttaö. Dagblöö og timarit
tóku mig tali til aö spyrja um
styrkveitingará Noröurlöndum.
Menn vildu vita, hvaöa hlut-
verki stjórnvöld gengdu i lista-
lifi Noröurlanda. Þeir vildu
vita, hvernig listamönnum i vel-
feröarrikjum Noröurlanda
heföu þaö. t stuttu máli sagt:
Forvitni og áhugi voru fyrir
hendi.
Menn drógu ekki dul á, aö þeir
væru þreyttir á einræöi stjórn-
valda —lika á listasviöinu. Þeir
viidu aukna og bætta samvinnu
við Noröurlönd.
Þá vaknar sú spurnin^: Hvaö
getur við gert? Til aö leggja
okkar af mörkunum til friösam-
legrar sambúnaðar einnig á
listasviðunum?
Við eigum aö segja viö sjálf
okkur, aö list ogmenning finnist
annars staöar en i New York, og
London, Paris og Moskvu. Viö
eigum aö taka afleiöingunum af
þessu og segja viö norska,
danska og sænska ráðherra, að
þegar Palme, Jörgensen og
Nordli fara til Portúgal, Kúbu,
Venesúela og fleiri rikja, eigi
þeir ekki aöeins aö ræða um
oliu, vandamál aust’ rs- og
vesturs og viöskiptasámninga.
Þeir eiga einnig að sjá um, aö
menningartengsl séu bætt. Viö
verðum aö taka afleiðingunum
af þvl, aö okkur er alvara i tali
okkar um samvinnu þjóöanna,
ekki láta sitja við orðin tóm.
Ferö min til Austurlanda fjær
undirstrikar bara það, sem mig
grunaði: Við verðum aö taka
okkur á. Við verðum aö gera
eitthvað — láta merkin sanna
verkin.
Islenskubaettir Albýðublaðsins
eftir Guðna Kolbeinsson
Jón Steingrímsson skrifaöi
þættinum snemma i júli og biö
ég hann afsökunar á að bréfi
hans er svo seint svarað. Jdn
segir:
„Orsök þess að ég loksins þrif
penna er sú að hrein dönsku-
sletta virðistalveg vera búin að
hreiðra um sig i málinu og ég
hef beðið lengi eftir að einhver
legði til atlögu við þennan
ósóma. Þaö er þetta „af og tif’
sem tröllriður þjóöinni nú ljóst
og leynt i þllum fjölmiðlum,
manna.á meðal og margir mæt-
ustu menn nota þetta i granda-
leysi. Eru islensku orðin stund-
um, nokkrum sinnum, öðru
hvoru eða öðru hverju, annað
slagið o.fl. svipuð að gleym-
ast?”
Rétt er það að orðatiltækið af
og til er dönskusletta sem náð
hefur mikilli útbreiðslu. Vilji
menn vanda mál sitt ber þeim
þvi að forðast þetta orðasam-
band, og eins og Jón Stein-
grnnsson bendir á eru alimörg
islensk orð sem hægt eroð nota i
staðinn. — En á hinn boginn eru
mörg mállýti alvarlegrí sem
menn ættu að venja sig af á
undan þessu.
Ruglingur á orðunum aöog af
i^ýmsum samböndum er orðinn
iskyggilega aigengur. Sem
dæmi má nefna hve algegnt er
að heyra og sjá: af gegnu tilefni
istaö aðgefnu tUefni.Hér er um
að ræða sams konar orðatiltæki
og t.a.m. að þvi loknu, að svo
stöddu, en ruglingurinn viröist
sem betur fer litt hafa náö til
þeirra enn sem komiö er. Geta
menn þvi notað þau tii þess að
minna sig á að rétt er aö segja:
að gefnu tilefni.
Einn af lesendum þessa blaðs
hringdi til min nýlega og kvaöst
hafa séð málvillu i einum
islenskuþættinum hér i blaöinu.
Heföi þar veriö talaö um að gera
mikið afeinhverju i stað mikiö
aðeinhverju. Kvað hann rugling
i þessu orðasambandi mjög
algengan. Ég varö aö kannast
viðaðþað væri mér eölilegt mál
að tala um að gera mikið eða
litið afeinhverju og sannfærðist
raunar ekki um að ég færi hér
villur vega fyrr en ég hafði flett
upp i' tiltækum orðabókum.
Varð ég þá að játa afglöp mih.
Hér er á ferðinni enn eitt
dæmiö um ruglingá aðog af.Að
visu vel skiljanlegan rugling
þarsem ofter talaðummikið af
AF gefnu til-
efni — eða AÐ
gefnu tilefni?
einhverju. (Raunar er um
þessar mundir oftast talað um
mikið magn af einhverju.), en
samt fer þessi málanotkun: að
gera.mikið af einhverju, i bága
við málhefö og er skylt að
forðast hana.
Eitt af þvi sem einkennir hinn
svonefnda „Iærða stíl” i fornum
ritum er mikil notkun lýsingar-
háttar nútiðar. En nú á timum
þykir „sagnastillinn” taka
„lærða stilnum” fram um flest
og þeir sem vilja vanda mál sitt
forðast flestir einkenni „lærða
stilsins”.
En ekkert er algilt og
lýsingarháttur nútiðar er farinn
að ryðja sér rúms á nýjan leik,
en likast til fremur fyrir áhrif
frá enskri setningaskipun en
„lærða stilnum” á sumum forn-
ritanna. Einn lesandi Alþýöu-
blaðsins benti mér á grein i'þvi
blaði, 30. júli siðastliðinn, eftir
Eirik Baldursson. Þar segir:
„Talandi um þessar vinlausu
útiskemmtanir, eða hátlðir eins
og þær eru gjarnan ncfndar
þá...”Það væri einfalt að þýða
þessa setningu á ensku og þyrfti
ekki að breyta setningaskipun
hennar. A ensku hæfist hún svo:
, Speaking about Eðlilegt
er að nota hér lýsingarhátt á
enskri tungu en fremur er það
andkannalegt á islensku.
1 Alþýðublaðinu 31. júli —
daginn eftir — er svo þessi
klausa á bls 2, skrifuð að Eiriki
Baldurssyni:
„Það sér hver sem vill að
gamalt fólk sem er i heimili með
öðrum og fullvinnandi”,
gerandi ráð fyrir (leturbr. min)
þvi að þar sé á ferðinni fyrir-
vinna, hlýtur að verða að dvelj-
ast langdvölum eitt, án
samneytis við aðra.”.
„gerandi ráð íyrir” yrði á
górði ensku „supposing” — en
góö islenska verður það seint.
Þó svo að Eirikur Baldursson
sé sá sem fyrir skeytinu verður,
þyrfti naumast lengi að leita til
að finna aðra skotspæni. Málfar
sem þetta er alitof algengt, en
égvonaað þeir sem þessar linur
lesa varist óhóflega notkun
þess.