Alþýðublaðið - 30.09.1976, Blaðsíða 5

SE&" *|Fimmtudagur 30. september 1976
ÚTLÖND 5
Efnahagssamdrátturinn rekur
konurnar aftur í eldhúsin!
Samkvæmt könnun hagstofu ILO, Alþjóöavinnumála-
stofnunarinnar i Genf, sem gerð var í 18 Evrópuríkjum,
Bandaríkjunum, Kanada, Japan, Ástralíu og Nýja-
Sjálandi, má gera ráð fyrir að sjö milljón konur hafi
misst atvinnuna nýlega vegna efnahagssamdráttar í
heiminum.
Þessi tala er rúmlega 40% af öllum atvinnuleysing jum
í umræddum ríkjum þótt konur séu aðeins þriðjungur
vinnuafis á almennum vinnumarkaði sömu landa.
% '
Fyrst reknar,
siðast ráðnar.
Með'fáeinum undantekningum
voru konur reknar fyrst. t
Sviþjóð, til dæmis, voru rúmlega
50% atvinnulausra t febriiar 1976
konur, og i Belgiu var atvinnu-
leysi kvenna 14,3% um miðjan
mai 1976 eða meira en helmingi
hærra en hjá körlum (5.3%).
Atvinnuleysi i Frakklandi jókst
frá marz 1975 til marz 1976 um
73.783 fyrir karla, en 109.642 fyrir
konur.
Og i Japan hafa konum i stór-
hópum „hætt” að vinna úti og þvi
eru þær ekki einu sinni taldar
með atvinnulausum.
Þegar kreppan leysist streyma
karlar til vinnu, en konurnar eru
skildar eftir úti i kuldanum. At-
vinnuleysiskönnun ILO sýnir, að i'
flestum löndum eru þær ráðnar
siðast.
1 Vestur-Þýzkalandi t.d. jókst
atvinnuleysi kvenna frá 40 upp
46% milli april 1975 og april 1976,
f jöldi atvinnulausra kvenna jókst
satt að segja um rúmlega 60
þúsund konur, en fjöldi atvinnu-
lausra karla lækkaði um næstum
55 þúsund á sama timabili.
Staðreyndirsem þessar sýna að
vinnumisrétti i garð kvenna er
enn við liði — þrátt fyrir allar til-
raunir til að kveða það i kútinn.
Hvers vegna hefur svona litið
áunnizt?
Ný skýrsla ILO reynir að svara
þessari flóknu spurningu (Women
workers and society, safn 14 rit-
gerða eftir höfunda úr mis-
munandi heimshlutum. ILO Genf
1976). Þar er lögð áherzla á þrjár
meginástæður meðal margra
annarra, sem grundvöll fyrir at-
vinnumisrétti: — kynmismunur i
vinnuskiptingu, oft ásamt launa-
og stöðuhækkana misrétti,
— áhrifaskortur kvenna i mál-
um, sem skipta þær beinlin-
is, — úrelt viðhorf, sem gera
áfram mögulega misnotkun á
vinnuafli kvenna.
Múrar
1 dag hafa karlar og konur enn
mismunandi aðgangsleiðir að
tveim mismunandi vinnumörk-
uðum, sem mótaðir eru eftir
kynjum,og þaðerbláttáfram um
megn fyrir einstaklinginn að
brjóta niður múrana milli þeirra,
eftir þvi sem segir i skýrslu ILO.
Framgangur þess að hneppa
konur i „heppilega vinnu” hefst
þegar i skólum og framhalds-
námskeiðum. 1 Sviþjóð, en þar
hefur mikiö verið gert fyrir jafn-
rétti kynjanna, eiga konur enn
um 25 mismunandi stöður að
velja, en karlar 300.
Valkostur helst i hendur við
menntunar- og þjálfunarskort.
Nýleg frönsk könnun sýnir, að
66,9% kvenna, sem misstu stöðu
sina i kreppunni höfðu enga
framhaldsmenntun og 48,6%
hættu 1 skóla 16 ára eða yngri.
Það er einkennandi, að stöður,
sem eru minna eftirsóttar vegna
atvinnuöryggis eöa launa verða
þó furðulegt sétheppilegar stöður
fyrir konur.
Aftur á móti verða stöður, sem
teljast hafa framtið fyrir sér
fljótlega álitnar „karlmanns
vinna”. I bernsku tölvutækni
gerðust margar konur tölvumat-
arar, en um leið og það starf bauð
upp á framtiðar horfur og betri
laun var þvi lýst sem óheppilegu
starfi fyrir konuhugann. Á mörg-
um stöðum er stúlkum ráðiö frá
þvi að taka þetta starf.
Þessi vinnuskipting kynjanna
stuðlar að þvi að viðhalda mis-
rétti i starfi með þvi aö halda kon-
um frá störfum, sem bjóöa meiri
ábyrgð, hærri laun og meiri
ánægju i starfi.
Og það, sem verra er, með
þessu neyðast konur til að vinna
störf.sem eru viðkvæm á kreppu-
timum. Þetta á sérstaklega við
um þriðja heiminn og vinnu hluta
úr degi, en þar hefur vinnuafl
kvenna komið að góðu haldi.
Litil áhrif.
Það er mikill munur á löggjöf
og framkvæmdum, ræðum og
raunveruieika, sérlega vegna
þess, að konur hafa litil eða engin
áhrif á mótun og framkvæmd
lagasetninga, sem ætlað er að
bæta úr misrétti, eins og bent er á
i riti ILO.
Þess vegna verða bein áhrif
kvenna á nefndir, sem vinna að
löggjöfum, sem varða þær, mjög
litilsverð.
Skýrslan leggur til, að vinnandi
konur ættu að sjálfsögðu að vera i
öllum nefndum, sem eiga að
vinna að nýju starfsmati eða
starfsflokkun, i þingnefndum,
sem bera ábyrgð á stöðum, leiö-
beiningum um stöðuval og endur-
hæfingu.
Þær ættu einnig að eiga fulltrúa
i hagfræðinefndum, sem gera
áætlanirum vinnusköpun, og lika
i sameiginlegum starfsstjórnunar
nefndum til aðræða og semja um
vinnuágreining.
A öllum þessum sviðum hafa
verið teknar ákvarðanir um kon-
ur, án þeirra. ILO leggur áherzlu
á, að þetta verði að breytast.
Bylting.
Eætur vinnumisréttis kynj-
anna, en upp af þeim vex hið
gifurlega vinnuóöryggi, sem kon-
ur búa við, er að finna i fordóm-
um og þjóðsögum þjóðfélagsins.
Það er nauösynlegt að auka
þrýsting á stjörnvöld til að konur
fái sin tækifæri i lifinu, en raun-
verulegt jafnréttifæst aðeins með
byltingu i huga bæði karla og
kvenna, eins og ILO skýrslan
leggur áherzlu á.
Þessi bylting, sem stefnt væri
gegn gamaldags skoðunum, ætti
að ráðast á duldar og rangar
skoðanir á hæfileikum, getu, lifs-
mynd, hagleik og þrá kvenna.
Það verður að skora á hólm
hugmynd eins og þá um fyrir-
vinnuna og heimavinnuna, múr-
inn milli vinnu og heimilis.
Og umfram allt, þaö á ekki
lengur að hugsa um konuna eins
og hluta af eiginmanni hennar,
heldur sem sjálfstæða, þroskaða
mannveru, sem hefur rétt og
skyldur bæði stjórnmálalega,
efnahagslega og þjóðfélagslega.
Verðbólgan leikur lægst
launaða verkamenn
Milljónir lægst launuðu
verkamanna i þriðja
heiminum hafa orðið illa
úti i kreppunni vegna
þess að lágmarkslaun
þeirra hafa ekki hækkað i
samræmi við vöruverð
skv. skýrslu ILO
(,/lágmarkslaun í þró-
unarlöndum: þjóðsögur
og raunveruleiki," eftir
Susumu Watanabe, birt í
Internationa I Labour
Reviw, nr. 3, 1976), sem
byggð er á könnun í 29
ríkjum í Afríku, Asiu og
Suður-Ameriku.
A árunum milli 1963 og 1974
varð mesta lækkun á kaupmætti
lágmarkslauna i Ghana 59,0%,
en á hæla Ghana komu Zaire
með 53,5% Pakistan 47,9%,
Liberia 44,9%, Burundi 36,6%,
Colombia 35,6%, Niger 33,2%,
Mauritania 3,8% Madagaskar
30,5%, Filippseyjar 28,6%, Mið-
afriska lýðveldið 19,4% og
Zambia 17,4%.
I veröbólgulandinu Argentinu
var munurinn furðulega litill —
0,3% á sama timabili.
Þessi mynd er þó ekki með
öllu dökk, þvi að i nokkrum
löndum hafa lágmarkslaun
haldist I hendur við vöruverð.
Hiö oliuauöuga Arabariki
Libya er efst á lista með glæsi-
lega hækkun á lágmarkslaunum
um 121,7% á árunum milli 1963
og 1974. Aukning i Mexikó varð
40,6%.
En það eru fleiri en oliurikin,
sem hafa lækkað launin. Meðal
þeirra er Marokkó með 77,4%
hækkun. Congo 75,5%, senegal
46,8% og Perú 32,4%.
Þó að sumar þessar hagfræði-
legu staðreyndir séu ef til vill
ekki fullkomlega trúverðugar
og alþjóðlega sambærilegar, þá
sanna þær eigi að siður þá sorg-
legu staðreynd, að hinir fátæku i
þriðja heiminum verða æ
fátækari. Kreppan hefur ýtt
undir það.
óframkvæmanlegt.
„Mörg riki hafa horfzt i augu
við vaxandi atvinnuleysi og of
mikið framboð á vinnuafli.
Þetta hefur leitt til breytinga úr
hálauna- til láglauna- stefnu”
segir i könnuninni.
Þar er þvi bætt við, að and-
kreppu aðgerðir, sem sum riki
hafi reynt, hafa endað með
álika breytingum.
,,Ti) að forðast að koma af
stað launalækkun hættir stjórn-
völdum til að ákveða ný lág-
markslaun, sem eru lægri en
þau, sem flestir eftirsóknar-
verðir verkamenn þéna þegar i
fyrirtækjum á vegum rikis-
stjórnarinnar”, stendur i
skýrslunni.
Og þó eru þeir, sem fá lág-
márkslaun oft betur settir en
aðrir. Burt séð frá hundruðum
milljóna verkamanna, sem
vinna á stöðum, sem ekki er
fylgzt með, eru aðrar milljónir
verkamanna, sem fá lægri en
lágmarkslaun vegna gagns-
lausra framkvæmda á skipu-
lögðum lagmarkslaunatillög-
um. Astandinu er bezt unnt að
lýsa með eftirfarandi orðum:
flestir atvinnuveitendur i þriðja
heiminum, sem hafa efni á að
greiða lágmarkslaun, gera það,
og þeir, sem ekki geta það,
myndu hvort eð er ekki gera
það.
t könnuninni er þess vegna
lögð áherzla á, að stjórnvöld og
verkalýðsfélög auki tilraunir
verst
sinar til að koma á lögboðnum
lágmarkslaunum, ,,ef löggjöf
um lágmarkslaun á að ná sinum
upphaflega tilgangi að vernda
óvenju lágt launaða verka-
menn”.
Mikið atvinnuleysi og vinnu-
framboð i þriðja heiminum —
nýlega metið um 200 milljónir —
mun, hins vegar, halda áfram
að færa lágmarkslaunamarkið
neðar og undir meðallaun á
vinnumarkaði, eins og skýrslan
bendir á.
Það er haldið áfram i efa-
semdartón að spá, að slik laun
verði ótrúlega lág. og að ,,sú
hugmvnd að koma á lágmarks-
launum. sem hægt væri að
viðurkenna, fyrir alla verk-
menn með lagaákvæði um laun,
sé óframkvæmanleg.”