Alþýðublaðið - 23.12.1976, Síða 19

18
Fimmtudagur 23. desember 1976 Jólablað Alþýðublaðsins
Jólablað Alþýðublaðsins Fimmtudagur 23. desember 1976
19
Hvað finnst þér um ástand íslenzkra þjóðmála nú um jólin?
i viðtölum sem Alþýðublaðið átti við nokkra vegfarendur
og birtust í blaðinu í gær, kom fram, að fólk þetta virtist
sammála um, að sitthvað væri við islenzkt þjóðfélag að
athuga. Einkum þó réttarkerfið. En það eru mörg mál
önnur en dómsmál sem koma upp í hugann þegar hugsað
er um þjóðmál Islendinga.
I gær hringdum við í nokkra unga presta og spurðum
þá, hvað þeim fyndist um islenzk þjóðmál á þessum jól-
um sem nú fara í hönd. Því voru prestar valdir, að þeir
eru í vissum skilningi nær bágindum hins mannlega lífs,
komast í nánari snertingu við þau vandamál sem al-
menningur á við að etja.
Fimm prestar, fjórir þjónandi og einn starfsmaður
þjóðkirkjunnar, sáu sér færtað svara þessari spurningu
okkar, og fara svör þeirra hér á eftir.
olafur Oddur Jónsson,
sóknarprestur í Keflavík:
Réttlætið má
ekki vera að-
skilið
kærleikanum
Spurt er hvernig mér finnist
ástandið i islenzkum þjóðmálum
nú um jólin. Hér er átt viö þjóð-
mál á breiðum grundvelli. Ég
mun þvi aðeins koma inn á fáein
atriöi, sem eru ofarlega i huga
minum. Það er full ástæða til að
hafa áhyggjur af virðingarleysi
fyrir lifinu og gildi manneskjunn-
ar, sem birtist i ýmsum mynd-
um, meðal annars auknum af-
brotum. Lifiö hefur frumgildi,
sem allt gildismat byggist á. Sem
betur fer höfum viö frelsi til að
taka ákvarðanir, frelsi til að móta
lif okkar. Ég hef ekki tilhneigingu
til að skilgreina siðferði þannig að
það sé hlýðni við lög, það er miklu
fremur hlýðni við það sem við er-
um sem manneskjur. En vissu-
lega gegna lög þjóðfélagsins
ákveðnu hlutverki. Islenzkt þjóð-
félag á sér eitt markmið og það er
mennska þjóðfélagsins. Undan-
farið höfum við verið minnt á hve
réttlætið er nauðsynlegt heil-
brigðu þjóðlifi. Þjóðfélagsgagn-
rýnin veitir aðhald, en mönnum
ber eftir sém áður skylda til að-
vanda þau vopn sem þeir beita.
Réttlætiö má ekki vera eitthvað
sem er algerlega aðskilið kær-
leikanum. Og til þess að réttlætið
nái fram að ganga þarf stofnan-
ir þjóðfélagsins, þvi það er ein-
mitt i þjóöfélaginu sem möguleik-
arnir á mennskri sambúð skap-
ast. Ef stofnanir þjóðfélagsins
bregöast, þá þarf að bæta þær.
Hitt er rétt, að seint verður allt
misrétti jafnað. Vitur maður
sagði eitt sinn, að hann drykki
aldrei úr mjólkurflösku án þess
að gera sér grein fyrir þvi að
hann kynni að vera að taka
mjólkina frá barni sem þarfnað-
ist hennar fremur. Þetta er stað-
reynd sem nú blasir við og það er
vart hægt aö lifa án þess að gera á
hlut annarra á einn eða annan
hátt.
Það*er brýnt að íslendingar
varist að rjúfa lögmál náttúrunn-
Það kann að koma i hlut afkom-
enda að glima við þau vandamál.
Ég á hér við ofveiði ákveðina
fiskstofna eða mengun sem er
samfara stóriðju. Það er nauö-
synlegt að stjórnmálamenn haldi
vöku sinni i þessu efni og það Iæt-
ur undarlega i minum eyrum
þegar stjórnmálamenn virða að
vettugi álit ábyrgra sérfræðinga i
þessum efnum.
A jólum er vert að minnast þess
að kristin arfleifö bendir mönnum
á takmörk valdsins og þekkingar-
innar. Boðskap jólanna fylgir
eftir sem áður bjartsýni. Kristur
kom til þess að efla mennsku
mannlifsins og enn vitjar hann
manna i oröi sinu og hvetur þá til
að vera ábyrga. Þörf er á aö
íslendingar glati I engu þeim
verðmætum sem lifið hefur upþ á
að bjóða.
Sigurður Sigurðarson,
sóknarprestur, Selfossi:
Sundruð þjóð á
enga stefnu
Eflaust er ástand hins islenzka
þjóðfélags aldrei eins gott og yfir
jólahelgina. Aldrei I annan tima
eru eins mörg heimili sátt og
sameinuð, jafnmörg góöverk
unnin og aldrei annars nær guðs
orð að hræra fleiri hjörtu til þess
sem gott er og heilagt. Hins vegar
færist það nú æ i vöxt að fólk
vandi ekki til lifernis sins
almennt’, og fari óvarlega með
þær dýru gjafir sem þvi eru gefn-
ar i heimilisöryggi og börnum.
Þessa gætir einnig á jólum meðal
sumra. Ég veit dæmi til þess að
jólin geta orðið fólki timi hörm-
unga og persónulegs afhroðs þó
að þetta sama fólk hafi ekkert
sérstaklega illt i huga fyrir jólin.
Allir eru eflaust sammála um
að þetta sé hörmulegt, en þetta
ætti ekki að koma okkur á óvart.
Þetta er bein afleiðing þess að
guðs orði og guðs réttlæti er ýtt til
hliðar i samfélagi okkar i æ rikari
mæli og á visvitaðan hátt.
Rettlætiskrafa kristinnar trúar er
ekki borin við samfélagið sem
viðmiðun og á þetta við um iög-
gjöf okkar ýmsa og stjórnarat-
hafnir rikisvaldsins, jafnt og
breytni einstaklings, hvers á sin-
um stað.
Ekkert er það til sem sameinar
þjóðina á jafnviðtækan hátt og
kirkjan. Þetta skulum við hafa i
huga er við hugsum til þeirra ein-
staklinga og hópa sem reyna að
rýra áhrif hennar og leiða fólk frá
kristinni trú. Iðja þeirra er ekki
sprottin af eintómum trúmála-
áhuga eða öruggri vantrú, heldur
er hún sprottin af sundrungar-
vilja. Þar er um að ræða mark-
visst niðurrifsstarf sem beinist
gegn allri þjóðmenningu
Islendinga. Þaö þjónar Hka
ýmsum helstefnum að sundra
þessari þjóð. Sundruö þjóð á enga
stefnu, hún gengur i myrkri, land
hennar verður land náttmyrkr-
anna, myrkraöflin veröa frjáls
og táknið um frelsi þeirra er það,
að þau hætta aö hiröa um að segj-
ast vera frjálslynd.
Aldrei hefur það lagzt eins
þungt á mig og fyrir þessi jól,
hvað mér finnst þjóðin gana út i
myrkrið. Þess vegna hafa jólin
heldur aldrei verið mér eins kær-
komin eins og einmitt nú. Aldrei
hafa þessi orö vakið mér sterkari
von: Sú þjóð sem i myrkri geng-
ur, sér mikið ijós: yfir þá sem búa
i landi náttmyrkranna skin ljós,
þvi barn er oss fætt, sonur er oss
gefinn, á hans herðum skal
höfðingjadómurinn hvila. Nafn
hans skal kallað undraráðgjafi,
eilifðarfaðir, guð, hetja, friðar-
höfðingi. Hann fæddist þjóð eins
og okkar þjóð, sem fallið hefur i
gryfju sundrungarinnar. Það er
guðsráð að yfir slika þjóð skini
ljós. Það sem guð vill, það verður
og þvi er ekkert vonleysi eða
svartsýni i huga minum, þó ég
reyni að gera mér mynd af
ástandinu eins og þaö er og fái
ekki alltaf sem bezta útkomu.
Ég veit að ljós guðsdýrðar mun
skina inn i samfélag okkar þessi
jól. Greiðum svo öll veg dróttins
svo að þetta ljós fái einnig skinið
inn i dýpstu afkima þjóðfélagsins,
upp á hæstu köldu-hefðartindana
og inn i innstu leyni hjartnanna.
Þá mun náttmyrkrið vikja úr sál-
unum og þar með samfélaginu.
Þorvaldur Karl Helga-
son,æskulýðsfulltrúi Þjóð-
kirkjunnar:
Menn eru
uggandi um
þorskinn, en
hvað um
manninn?
Unnt er að skoða þjóðmál
Islendinga frá ýmsum hliðum.
Löngum hefur alþingi og störf
þess verið spegilmynd sam-
félagsins. Annars vegar á það
frumkvæði að ýmsum málum og
hins vegar túlkar það ástandið i
þjóðlifinu. Dæmi um hið siðara
erulögin um rannsóknarlögreglu.
Skrif blaða þessa árs hafa
einkennzt af greinum og viðtölum
sem snerta það mál. Það kemur
manninum? Aðalatriðið er auð-
vitað: Hvað er það sem ræður
þvi, að alþingismenn berjast á
sumum vigstöðvum en ekki öðr-
um, og hver gefur tóninn i skrif-
um blaðanna? Hér er spurt um
undirstöðuna og hvatann að mál-
flutningi og skoðun manna al-
mennt.
Karl Sigurbjörnsson,
sóknarprestur í Hallgríms-
sókn:
Það hriktir í
stoðum
nægtasam-
félagsins
Fyrst og fremst koma mér i hug
þau miklu forréttindi sem við
njótum hér á landi, að fá að halda
jól og fagna fæðingu frelsarans.
Við megum muna það, að
milljónum kristinna manna er
það forboðið með öllu. Við búum
við öryggi, frið og frelsi og finnst
sjálfsagt. Milljónir vita ekki hvað
það er. Við njótum þeirra forrétt-
inda að lifa við auð og allsnægtir,
en milljónir meðbræðra okkar
svelta.
kristnum manni ekki á óvart
hversu afskræmd mannsmyndin
getur orðið, en ég hef ekki þá trú
að þetta þjóðfélag sé orðið það
rotið að skrifin spegli i réttu hlut-
falli núverandi ástand.
Þess vegna hef ég þakkað
hvert það blað og hver þau skrif
sem ekki hafa smjattað á þessari
hlið mannlegrar tilveru. Ég vildi
gjarnan sjá eins mörg viðtöl og
umræður um málefni sem ekki
eru metin þess að komast á breið-
siður blaða dagsdaglega.
Menn eru uggandi um þorskinn
i sjónum, en hvað með . mann-
inn i landi? Þorskurinn er lifæð
okkar Islendinga, svara menn ef
til vill. En ég segi, að meðan
menn gleyma þvi ekki aö önnur
næring kemur úr hendi skapar-
ans, þá óttast ég ekki um framtfö
okkar. Þær blikur eru einmitt á
lofti nú i islenzku þjóðlifi, að
menn eigi vanmátt mannsins og
kallaö er á hjálp. Slik köll hafa
heyrzt frá Hallærisplaninu og
flei>-i .jtöðum. Hins vegar dettur
mér i hug byggðarlag eins og
Egilsstaðir, þar sem menn vita að
jafnhliða uppbyggingu á sviði at-
vinnulifs, þarf að muna eftir
félagslegu hliðinni. Verksmiðj-
urnar, skólinn, sjúkrahúsið,
féiagsheimilið og kirkjan eru þar
hlið við hlið. Við það skapast það
jafnvægi sem við erum að leita
að.
En er ástandið gott þegar ein-
blint er á verksmiðjur og lög-
reglumál, en gleymt er aö hlúa aö
Þessi forréttindi eru þó ekki
sjálfsögð og auður okkar og vel-
sæld stendur leirfótum. Umheim-
urinn ber að dyrum með sivax-
andi þunga og það gengur vart
lengur að skella skollaeyrum.
Jólin boða þann frelsara sem
tók á sig kjör þeirra allslausu,
kúguöu og arðræn.du og hann
vitjar þin i þeim. Átt þú rúm fyrir
hann, íslendingur?
Það hriktir i stoðum nægtasam-
félagsins sem við höfum verið að
byggja upp og verðbólgan grefur
um sig um helsjúkan þjóðarlik-
amann og mótar æ meir
hugsunarhátt manna. Draumur-
inn um hinn auövelda, skjót-
fengna groða og fyrirhafnarlaust,
ljúft og ábyrgðarlaust allsnægta
lif.
I augum prests kemur þessi
geigvænlega sýking i islenzku
þjóðlifi berlegast i ljós i sambandi
við áfengismálin, þar sem maður
svo að segja daglega verður að
horfa upp á heimili leysast upp og
mannlif leggjast i rúst vegna þess
iskyggilega förunauts sem svo
allt of margir velja sér. Sú spurn-
ing verður áleitin hvort örar
framfarir undangenginna ára
hafi ekki verið of dýru verði
keyptar. A ytra borði glæsilegt
allsnægtasamfélag, en innviðir
illa fúnir og ormétnir, þar sem
eölilegt heimilis- og fjölskyldulif
er i upplausn og siðgæðisleg og
trúarleg mótun þar af leiöandi
veriö i molum.
Svo má ekki gleyma þvi heldur,
Hugleiðingar
rétt fvrir
að margir eru þeir okkar á meöal
hér, sem ekki njóta þeirrar dýrð-
ar og dásemdar, sem nægtasam-
félagið uppmálar um jólin. Þeir
eru alltof margir i þessu auðuga
landi sem bera of litið úr býtum af
kökunni og launapólitikin hér er
hróplega ranglát, og það
hvernig öldruðum og öryrkjum er
skammtað úr hnefa meðan fjöldi
manna skammta sér sjálfir laun
og leggja litið til sameiginlegra
þarfa þjóðfélagsins.
Kristin trú boðar enga patent-
lausn vandamála þjóðlifsins, en
hún er afstaða til lifsins. Abyrg
afstaða til lifsins, meðbræðranna
og til guðs. Það er afstaöa sem þú
átt að kref jast fyrst og fremst af
sjálfum þér og leitast við að bera
sannleikanum, réttlætinu og kær-
leikanum vitni i umgengni þinni,
lifsháttum og gildismati.
Jón Dalbú Hróbjartsson,
sóknarprestur í Laugar-
nesprestakalli:
Margir afneita
honum leynt
og Ijóst
Það er erfitt að gera úttekt á
islenzkum þjóðmálum i stuttu
máli og erfitt að velja þar úr. En
eitt er það mál, sem mér finnst
um, sem er hvað alvarlegust er verðmæti. Þvi þegar hnignun
hve margir kæra sig orðið koll- verður á þvi, hnignar að minu
ótta um kristindóminn og kristin mati öllu mannlifi.
þurfa mikillar athugunar við, en •
það eru ellimálin. Finnst mér gott1
að minna einmitt á þau i jólahald-
inu.
Hér i borg eru margir mjög '
fullorðnir einstaklingar sem lifa
orðið i mikilli einangrun og oft i
einmanaleik. Elli heimili og,.
dvalarheimili eru vissulega stór-
kostleg hjálp, en engan veginn
nærri nóg. f
Það er staðreynd að borgarlif
dregur ýmislegt með sér, ekki
sizt þegar borg þenst út og verður ji,
stór. I fjölmenninu er auðvelt að
gleymast og týnast og það gerist i
auknum mæli hjá okkur. Oft finn-
ast gamalmenni látin i herbergj-
um sinum eða ibúðum, oft vikum
eða mánuðum eftir andlát, eins ,
og mörg dæmi er um hjá ná-1
grannaþjóðum. Ég vona að okkur :
megi bera gæfa til að hugsa vel j
um gamalmennin okkar sem hafa
staðið i striti erfiðra timabila og
eiga . skilið umönnun og .
umbun þjónustu sinnar.
A sama hátt væri hægt að nefna
öryrkjana sem stórt vandamál.
kristindómurinn segir með
áherzlu: Elska skaltu drottinn
guð þinn af öllu hjarta og náunga
þinn eins og sjálfan þig. Náungi
þinn er ekki aðeins sá sem á
heima i næstu ibúð, en það er
hann og allir aðrir sem á vegi
okkar verða, lika þeir sem minnst
mega sin i þjóðfélaginu.
Á jólum bendir kristin trú á
barnið i jötunni sem ekki fékk
annað húsaskjól en dýrastall.
Pillur
mannúð ?
Oti er svört nótt. Veðriö er
fallegt og stjörnur blika á
himni. Ég er að hugsa um
ungan vin minn, sem ég
heimsótti á dögunum. Móðir
hans og lítill bróðir voru þar.
Er þau höfðu kvatt hann
innilega sneri vinur minn sér
að mér og sagði: „maður er
nú hálfgeröur mömmu-
strákur ennþá”. Jú, vlst gat
ég séð það. Hann sagði mér
Hka aö þetta væri mesti
hamingjutimi iifs hans. Ég
vissi reyndar að llf hans
hafði ekki verið neinn dans á
rósum, en hvernig mátti það
vera að dvöl á sjúkrahúsi
væri hátindur ham-
ingjunnar? Auövitað þurfti
ég ekki að spyrja. Vinur
minn er fangi. Honum haföi
verið ekið I skyndi á sjúkra-
hús með slæma botnlanga-
bólgu. Þó honum fyndist gott
að endir skyldi bundinn á
langvarandi vanliðan þá var
hitt mest um vert að i vissum
skilningi var hann frjáls.
Ferðafrelsi hafði hann ekki
en hann var heldur ekki
læstur inni.
I hugann kemur samtal
sem ég átti við kunningja.
Viö ræddum um aðbúnað
fanga. Viðurkenndur var
réttur þjóðfélagsins til að
svipta menn frelsi við vissar
aðstæður. Ég taldi hins
vegar að það yrðu að gilda
viss grundvaliariögmál i
samskiptum okkar við annað
fólk, dæmt eöa frjálst. Ég
taldi aö allur megin boö-
skapur kristinnar trúar og
öll boðorö réttlætis væru
þverbrotin I samskiptum
rikisvalds og fanga. Fangar
ættu að fá tækifæri til að
menntast eða sinna
almennum störfum utan
fangelsis. Jafnvel að fá
heimferðarleyfi um helgar.
Fangi er maður, fæddur
meö jafnan rétt við aöra.
Fangelsun er neyðarúrræöi
sem beita verður af mildi cn
ekki grimmd. Hún er og
verður ávallt alvarleg
refsing jafnt fyrir það þó
gætt sé mannúðar. Kunningi
minn taldi að fangelsi ættu
ekki að vera nein hótel og
sagði að stjórnvöld yrðu að
svala hefndarþorsta fólks-
ins. Ég vildi ekki viðurkenna
hefndina jafna réttlæti.
Rifjaði ég upp að sál-
fræðingur sem áður fylgdist
með líðan fanga á Litla-
Hrauni hafði miklar
áhyggjur af velferð vinar
mins og skjólstæöings. Taldi
það ekki rétta staðinn fyrir
18 ára unglinginn ef hann
ætti ekki að biða varanlegt
tjón á andlegri heilsu sinni.
Ég áræði ekki að hafa eftir
orð þeirra forstöðumanna
dómsmála, sem ég ræddi við
um bréf sálfræðingsins. En
mér var brugðiö. Hafði
aldrei getað trúað þvi að
embættisstörf gætu gert
eölisgóða menn svo kald-
lynda. Það var þungbært að
keyra tii hans um kvöldið
austur að Litla-Hrauni og tjá
honum að rikisvaldið gæti
ekkert fyrir hann gert.
Ekkert nema að gefa honum
pillur að morgni, pillur um
Ragnar
Tómasson, hdl:
miðjan dag og pillur fyrir
svefninn. Martröð og and-
vökur um nætur, nagandi
kviði og vanliðan á daginn,
allt er læknað með pillum.
Þannig fæst friður, þannig er
allt kyrrt og hljótt. Er ég fór
út aftur i gegnum varð-
stofuna mætti mér ömurleg
sjón. Með titrandi hendur
og óþreyju i augum biöu
fangarnir I langri röð við
lúgu. Þeir áttu að fá kvöld-
skammtinn sinn af pillum.
Hávær orðaskipti áttu sér
stað milli fanga og gæzlu-
manns. Fanginn hafði sofið
yfir sig um morguninn og
vildi þvi fá morgunskammt-
inn lika.
Raunalegur dagur var á
enda. Þessir ógæfusömu
menn áttu samúð mina.
Harðlyndi rikisvaldsins var
mér um megn aö meötaka.
Mér koma i hug orð Krists á
krossinum: Faðir, fyrirgef
þeim þvi þeir vita ekki hvað
þeir gjöra.
Ragnar Tómasson
Hann kom til eignar sinnar, en menn, eign hans, en margir af-
hans eigin menn tóku ekki við neita honum leynt og ljóst.
honum. Allir menn eru hans Sú staðreynd i okkar þjóðmál-