Alþýðublaðið - 04.05.1977, Síða 4

Miðvikudagur 4. maí 1977' btt&i"
Jón Ármann Hédinsson alþingismaður:
lenskra iönfyrirtækja, sem nota
verulega orku”. Undir þetta geta
allir tekiö. En spurningin er:
Hvaö eru fyrri áform? Ef til vill
eiga flutningsmenn viö ýmsar
hugmyndir sem settar eru fram I
skýrslu, sem gerö var i tiö fyrr-
verandi iönaöarráöherra
Magnúsar Kjartanssonar og meö
aöstoö frá Sameinuöu þjóöunum
og gefin hefur veriö út I tveimur
þykkum bindum.Þar koma fram
ýmsar athuganir og vangaveltur
en ekki er um nein ákveöin
áformaö ræöa sem varla var von,
þar sem svo mikiö er athugaö
aö ekki var svigrúm til
þess aö gera gagngera
könnun á neinu sérstaklega,
heldur látiö þar .v-iö sitja, en bent
á ýmsa möguleika. Dæmin sem
nefnd eru eru öllmjög stór á okk-
ar mælikvaröa og kosta flest mill-
jaröa i framkvæmd.Abending um
aö taka upp fyrri áform segja þvi
lltiö nema bent sé á eitthvert
ákveöiö dæmi og tryggt sé fjár-
magn til rannsókna á gildi þess og
arösemi. t þessum málum duga
aiis ekki iengur fögur loforö og
krafa um aö gera allt I einu. Þaö
er einfaldlega ekki mögulegt.
Þessa staöreynd veröa
flutningsmenn aö gera sér grein
>»'" ' ........
Meta verður aðstæður og
arðsemi út frá blákaldri
ClflfnCHmÍ v'^ útvarpsumræður um
Oulj llovllll þróun íslenzks iðnaðar
Þaö er ekkinytt aö fram komi
hugmyndir um iönþróun og
margar tillögur séu mótaöar þess
vegna. En staöreynd er, að erfiö-
lega gengur aö koma þessum
hugmyndum i framkvæmd og er
margt sem veldur þvi.
Sú var tlöin aö framsýnir for-
ustumentj hnípinnar þjóöar I
vanda sáu I draumsýn betri tima
á Fróni og spáöu þvl, aö „ÖFLIN
ÞIN HULDU GEYSAST STERK
AÐ STARFI” jafnframt þvl aö'
sjá „STRITANDI VÉLAR,
STARFSMENN GLAÐA OG
PRCÐA”. Þaö afl, er skapa
ikyldi þessa draumsýn og gera
lana aö veruleika, skyldi beislaö
frá fallvötnum landsins og hag-
nýtt i þágu aiþjóöar. Þótt liönir
séu liölega þrír-fjóröu hlutar ald-
ar frá framsetningu þessarar
draumsýnar, er margt enn ógert
til þess aö hún megi rætast. Hins
vegar hafa veriö stigin stór skref I
þá átt, er skáldiö og stjórnmála-
maöurinn sá fyrir hugskotsjónum
slnum aö koma mundi hér á
Fróni. Þaö hefur þó ekki gengiö
átakalaust, né veriö um þaö heil-
steypt samstaöa hér á hinu háa
Alþingi. Minna má á hér i þessu
sambandi á stóra stækkun viö
Laxárvirkjun á sinum tlma meö
_• aöstoö frá Marshall-hjálpinni og
svo þegar Aburöarverksmiöjan
h.f. var reist. A þessum tlma
böröust ákveönir menn, þ.e.a.s.
kommarnir hér á landi, hatram-
lega á móti þessum framkvæmd-
um, en Alþýöubandalagsmenn-
irnir I dag eru arftakar þeirra.
Gömul vinnubrögö eru þaö af
hálfu Alþýöubandalagsmanna og
fyrirrennara þeirra, aö álasa
andstæöingum slnum meö „land-
sölu” — brigslum og mörgu fleira
I þeim dúr. Þeir hafa löngum I
gegnum árin, frá þvl er þeir kom-
ust á legg, taliö sig hina einu
sönnu fööurlandsvini og brugöiö
yfir sig sauöagærunni til aö dylj-
ast. 1 þessari leiklist hafa aörir
ekki staöiö þeim á sporöi né reynt
aö dyljast, enda óþarfi fyrir lýö-
ræöisflokka aö hafa uppi sllk láta-
V........■■■■.. .i—
læti málum sinum til framgangs
meöal Islensku þjóöarinnar.
Enn ein tilraun er nú gerö af
háifu þessara mannaaö hafa uppi
látalæti og berja sér á brjóst I
áheyrn alþjóöar og boöa kenning
ar slnar sem þær einu réttu og
sönnu til bjargar landí og lýö.
Þess vegna eru nú þessar um-
ræöur hér I kvöld háöar á Alþingi
og I áheyrn alþjóöar. Þeir eru
heldur seinir aö móta skoöanir
slnar I Alþýöubandalaginu og
virtust ekkikoma auga á þessi sln
hjartans mál, meöan þeir höföu
sjálfir iönaöarráöherrann innan
sinna vébanda. Þetta var nú
meiri seinheppnin hjá þeim. En
betra er seint en aldrei og nú skal
reynt aö bæta um betur og gera
hér á nokkra bragarbót. Þeir
flytja hér langa tillögu um stefnu-
mótun I orku- og iönaöarmálum.
En svo undarlega bregður viö aö
sjálfur form. þeirra gléymdi aö
mestu aö kynna hana. Vonandi
gleymir siöasti ræöumaöurinn
semer Aþ.bl.m. ekki aö gera þaö.
Auövitaö hljóta aö koma fram I
svo löngu máli atriöi er allir geta
fúsiega fyigtog þaö samstundis.
Ég vil t.d. nefna samtengingu
raforkukerfisinsá öllu landinu og
aö öll helztu raforkufyrirtæki
iandsins veröi sameinuö.Þetta er
allt eölilgt markmiö. Alþýöu-
flokksmenn hafa alltaf veriö
fylgjandi þessu og gert um þaö
ályktanir. En Alþýöubandalags-
mennirnir voru bara ekki á þess-
ari skoðun, þegar þeir höföu svig-
rúm til þess og þeir hafa variöaö
minnsta kosti formaöur þeirra og
fyrsti flutningsmaöur þessarar
tillögu háttv. þingm. Ragnar Arn-
alds, meö öllum tiltækum ráöum
framkvæmdirnar viö KRÖFLU.
Hann ásamt núverandi iönaöar
ráöherra og nokkrum fieirum
hafa ekki viljaö viöurkenna
staöreyndir og anaö áfram eins
og blindir menn viö virkjunar-
framkvæmdirnar viö Kröflu.
Kostnaöur er þar nú kominn svo
langt fram úr öllu, aö engu tali
tekur og nýlegar fregnir I út-
varpinu, er ekki hefur veriö mót-
mælt hér I umræöunum, segja aö
ennkunni aö Höa allt aö 5 ár, uns
orka fæst frá Kröflu til notkunar á
Noröurlandi. Þá veröur
kostnaöur nær 2 tugum milljaröa
króna og fyrirsjáanlegt miil-
jaröa tap á öilu. ÞJOÐIN
VERÐUR ÞVÍ aö borga þessa
vitleysu I framkvæmd þeirra
félaga dýru verði. Alls staöar þar
sem siöaö þjóöfélag væri, yröu
þessir menn látnir sæta ábyrgö.
Vel getur þaö komiö til greina
aö reisa miölungsstórar virkjanir
en oröalagiö er afar ónákvæmt I
tillögunni, en þar segir: „aö reist-
ar verði miölungsstórar virkjanir
I nokkrum landshlutum.” Nauö-
synlegt er, aö fenginni biturri
reynslu.aö gera sér velgrein fyr-
ir hvar hepþilegast er aö virkja
og hvaöorkan mun kosta til neyt-
enda.Gagnslaust er fyrir ákveöiö
landsvæöi aö fá virkjun, sem er
svo dýr,aö enginn getur keypt
orkuna. Sllkt má aldrei framar
endurtaka sig. Svona fram-
setning I tillögu er svo augljós
blekking og ekki til neins annars
en að sýnast, að ég vara sérstak-
lega viö þessum flumbruhætti,
þótt I óefni sé komið fyrir
flutningsmönnum I verkefnavali
og afstööu til mála undanfariö.
Þaö lagar enginn sinn auma mál-
staö meö oröaflaumi út I loftiö um
ótiltekinn fjölda virkjana og auk
þess án ábendingar um staö-
setningu. Ég dreg i efa aö nokkru
sinni hafi komið fram önnur eins
sýndarmennska og hér sést.
Þetta staöfestir svo vel er veröa
má aö sök bitur sekan i orku- og
virkjunarmálum landsmanna. Aö
kalla þetta stefnumótun er bein-
linis hlálegt.
1 annarri málsgrein I tillögunni
segir svo, meö leyfi forseta:
„Tekin verði upp fyrri áform um
uppbyggingu nýiönaöar víós veg-
ar um land og þegar hafin
áætlunargerö fyrir timabiliö
fram til 1990 um nýtingu inn-
lendra orkugjafa og .stofnun is
fyrir og reyndar hæstv. iðnaðar-
ráöherra llka.
Sem betur fer eigum viö lslen
dingar um margt aö velja til þess
aö hagnýta hina óbeisluðu orku.
En þótt skammur tlmi sé liöinn
frá þvl aö viö fórum aö hagnýta
orkulindir okkar I stórum stíl er
samt meira en næg reynsla fyrir
þvl aö hér er kapp best meö for-
sjá. Nægir I þvl efni aö benda á
Þörungaog Kröfluvirkjun. Þessar
tvær framkvæmdir eiga eftir aö
kosta islenska skattborgara
marga milljaröa hreinlega út í
loftiö og þeir þ.e. skattborgarnir
eiga lagalega og siöferöislega
kröfu á þvl aö alþingismenn láti
af „minnisvaröapólitík” sinni og
hagsmunatogstreitu heim I sitt
kjördæmi. Hér veröur aö meta
aöstæöur og arösemi út frá blá-
kaldri skynsemi og taka
ákvaröanir samkvæmt þvl. Þetta
kann sumum aö veröa þung raun,
en þá þarf þaö aö koma vel I ljós.
Meö svo stórlega rangri
virkjunarstefnu eins og undan-
fariö eruóheyrilegar skattabyrðar
lagöar á þegnana. Þaö er hrapa-
leg röng stefna aö halda aö ein
virkjunarlög á dag setji ástandiö f
lag. Viö höfum nokkur virkjunar-
lög þegar, en miklar rannsóknir
eru enn nauðsynlegar til þess aö
geta tekiö réttar ákvaröanir um
virkjun á svæöinu. Einhverjum
kann aö þykja nauösynlegt sér til
framdráttar aö hampa virkjunar-
lögum, þót aöeins sé I heimildar-
formi en fyrir almennan skatt-
borgara er þaö fremur ógn en
traust um efnahagsstefnu sam-
kvæmt biturri reynslu. Næstum
hver eiftasta orkuvirkjun er þaö
dýrt mannvirki, aö hún snertir
hag hvers borgara. Hann á þvl
fulla kröfu á því aö vei sé aö mál-
um staöiö. Almenningur f landinu
mun ekki á næstunni gleyma mis-
tökunum viö Kröflu.
Góöir hlustendur. Um þaö er
ekki deilt, aö þörfin fyrir aukinn
iönaö er brýn. Menn eru almennt
sammála um, aö hiö aukna
vinnuafl á næstu áratugum mun
eiga hvaö bestan möguieika um
atvinnu iiönaöi.En menn kann aö
greina á um hvers konar iönaöi.
Sú stefna er umdeild aö hafa
samstarf viö erlenda aöila um
uppbyggingu stóriönaöar hér á
landi og vel er þaö skiljanlegt. A
hitt ber þó aö llta, aö viö getum
enn sem komiö er EKKI hagnýtt
nema sáralitinn hluta af þeirri
orku sem i fallvötnum okkar er
nemameö virkjunum, er kallast
stórvirkjanir og þá veröur um
leiöaö vera trygg sala á orkunni,
ella er virkjunin út f hött. Alþýöu-
flokksmenn hafa jafnan taliö, aö
heppilegt væri, aö verulegur hluti
orku frá stórvirkjun væri tryggö-
ur meö sölu til orkufreks iönaöar,
svo aö virkjunin yröi sem hag-
kvæmust, en jafnframt væri
miölungs og minni fyrirtækjum
tryggö sala á umframorku meö
hagkvæmu veröi. Viö íslendingar
höfum enn ekki getaö stofnaö þaö
stórfyrirtæki einir.er gæti keypt
eitt sér nægilegan hluta frá stór-
virkjun og því hefur sú raunin
oröiö, aö samstarf viö erlenda
aöila hefur veriö valiö, svo virkja
mætti stærra og hagkvæmara.
Þaö er auðvitað alls ekki mark-
miöhjá neinum stjórnmáiaflokki,
aö hafa erlenda aöila meö f orku-
kaupum. En meöan viö höfum
ekki bolmagn til annars og hér
er um svo sáralitinn hluta virkj
áörar orku aö ræöa, stafar ekki
hætta af þessu samstarfi. Þvert á
móti var þaö nauösynlegt til þess
aö renna hér traustari stoöum
undir efnahagslif landsmanna.
Margvlsleg reynsla er nú feng-
in af þessu samstarfi og sumt
viöunandi, annaö miklu miöur.
Ég geröi hér á Alþingi fyrir
nokkrum vikum, eins og kunnugt
er, fyrirspurn til heilbrigöisráö-
herra um mengunarvarnir viö ál-
veriöog þá varöandi varnir innan
dyra til hollustu fyrir starfs-
mennina. Menn höföu mest rifist
um, hversu mengunin væri mikil
utan dyra og gleymdist sjálfur
maöurinn I þvf þvargi. Skýrsla
sú, er ráöherrann flutti, var
vægast sagt hörmuleg og sannaöi,
aö hér veröur aö veröa mikil
breyting á nú þegar. Þvi hefur
veriö lofaö enn einusinni, aö viö
álveriö muni koma fullkominn
hreinsiútbúnaöur, en timamörk
eru ekki enn ákveöin. Þetta er
óviöunandi.Nú fer fram skipting
á kerjum næstum daglega og
veröur aö taka þessi mál skipu-
lega og gefa ákveöin tlmamörk
Þessar umræöur um mengunar-
vandamálin, er fylgja stóriönaöi
og eins umræöur um atvinnusjúk-
dóma tengda iönaöinum, hafa
gert mönnum þaö ljóst, aö brýn
nauösyn er á viötækri löggjöf um
þessi mál.Viö þingmenn Alþýöu-
flokksins fluttum hér á Alþingi
fyrir löngu tillögur og frumvörp
um lausn á þessu aösteöjandi
vandamáli og mikla hagsmuna-
máli fyrir launþegann, en meiri-
hlutinn fæst ekki einu sinni til
þess aö ræöa málin i nefnd.hvaö
þá aö afgreiöa þaö til eölilegra
umræöna hér. Þetta er áhugi
þeirra I raun á þessum málum.
Ég biö iönaöarmenn og aöra er
máliö varöa, aö fylgjast vel meö
þessum málum. Hér er um stór-
mál aö tefla og eitt mesta hags-
munamál launþegans.
Alþýöuflokksmennum allt land
hafa sýnt þessum orku- og iön-
aöarmálum mikinn áhuga. Þvl
var ákveöiö I flokksstjórn okkar
aö ræöa þessi mál sérstaklega og
skipa nefnd sérfróöra manna til
þess aö fjalla um þessi málefni.
Niöurstaöan varö þessi:
I. Flokksstjórn Alþýöuflokksinc
ályktar aö stefna beri aö
hagnýtingu orkulinda
landsins til uppbyggingar at-
vinnuvega fyrir ört vaxandj
þjóö FTókksstjórniri Itrekar
afgefnu tilefni þau sannindi,
aö orkulind er ekki auölind
fyrr en hún er hagnýtt, og
telur aö kveöa þurfi svo á I
löggjöf þjóöarinnar aö óvtf-
rætt sé aö orkulindir lands-
ins séu sameign þjóöarinnar
allrar.en ekki háöar eignar-
rétti einstaklinga.
II. Flokksstjórnin átelur vinnu-
brögö núverandi rikis-