Alþýðublaðið - 11.10.1977, Qupperneq 6

Þriðjudagur 11. október 1977
6
Olíuhagnaður Norðmanna:
240 milljarðar
norskra króna
árið 1985
Oliuvinnsla Norð-
manna
Olíuleit á norska landgrunnin-
u hófst fyrir alvöru 1966, en þá
hafði verið gengið frá nauðsyn-
legum undirbúningi og samn-
ingum, meðal annars með þvi
að skipta landgrunninu milli
leitaraðila.
Fyrsti votturinn um árangur
af leitinni kom i ljós 1968, þegar
fannst nokkurt magn af gasi,
sem þó þótti ekki nóg til að
vinnsluhæft væri.
Ari siðar fannst svo olia og
gas á svokölluðu Ekofisk svæði,
sem reyndist vera olíuauðug-
astasvæði i Vestur-Evrópu. Þar
með komst Norðursjórinn i
fremstu röð hafsvæða i veröld-
inni þar sem oliu var að vænta
undir sjávarbotni.
NU eru þrjú aðal oliusvæði á
norska landgrunninu, Ekofisk
Frigg og Statfjord.
Skipulag um stjóm.
Stórþingið og rikisstjórnin
fara með yfirstjórn oliumál-
anna og ráða þar með þeirri'
stefnu, sem eftir er sigit og hef-
ur yfirsókn um allar fram-
kvæmdir.
Að sjálfsögðu ræður Stórþing-
ið meginreglunni i meðferð oliu-
málanna. Þannig er það ákveð-
ið, að slik náttúruauðæfi tilheyri
samfélaginu sem heild, en rikis-
stjórnin fer með stjórn og eftir-
lit.
Fyrst i stað voru þessi mál
látin heyra undir iðnaðarráðu-
neytið, sem þá fór með alla
þætti málsins frá stjórnarinnar
hálfu. Arið 1972 þótti hinsvegar
rétt og nauðsynlegt að setja á
stofn oliumálaráðuneyti, sem
eingöngu færi með yfirstjórnina
á vegum rikissins (Statoil)
Þetta var ákveðið með einróma
samþykkt Stórþingsins. Undir
oliumálaráðuneytið heyrir einn-
ig að veita leyfitil frekari leitar,
sinna öryggismálum og hafa
yfirsýn yfir oliu- og gasmagn á
landgrunninu, ai hluti þess
sinnir viðskipta- og verzlunar-
málum á vegum rikisins.
Leyfi, sem oliumálaráðuneyt-
ið getur gefið út, eru þrenns
konar, i fyrsta lagi leitarleyfi, i
öðru lagi framleiðsluleyfi og i
þriðja lagi flutningaleyfi á af-
rakstrinum.
Fyrst i stað, frá 1965, var lftið
rættum þátttöku rikisins, vegna
hugsanlegs fundar oliu- og gas-
linda. Það var ekki fyrr en 1969-
1970, sem ymprað var á rfkis-
þátttöku, og frá 1973 hefur verið
ákveðið að rikishluti ikostnaði
og ágóða verði minnst 50%.
Hér er þó undanskilinn kostn-
aður við leit,en þegartil vinnslu
og annarra siðari þátta kemur,
tekur rikið þátt i kostnaðinum i
hlutfalli við eignaraðild sina.
Annað, sem Stórþingið hefur
blandað sér i eru skattamál,
öryggismál og vinnuskilyrði.
Oliu- og gasleit,
Leitin áð oliu og gasi á land-
grunninu fer þannig fram, að
fyrst er svæðið leitað með hljóð-
bylgjutækjum, svipuðum að
gerð, eða sem lúta sömu lög-
málum og venjulegur berg-
málsdýptarmælir. Þessar mæl-
ingar eiga að sýna allskonar
lagskiptingu og þar á meðal
þykkt einstakra jarð- eða olíu-
laga. Þannig fæst talsvert
greinagott kort yfir sjávarbotn-
inn og það, sem undir honum er,
jafnvel nokkur þúsund metra
niðurfryrir sjávarbotn. En það
erekki fyrr en borað hefur verið
á liklegum stöðum, sem i ljós
kemur, hvort um er að ræða
nægilegan forða að það borgi sig
að vinna hann. Þetta er dýrt
fyrirtæki, sem sést bezt á þvi, að
átiuára timabili hafa veriðbor-
aðar alls 166 tilraunaholur og
hafa kostað um 3,5 milljarða
norskra króna.
Með hliðsjón af þvi gifurlega
stóra svæði, sem rannsaka þarf,
til að ganga úr skugga um,
hvort olía eða gas er fyrir hendi,
má likja þessu helzt við leit að
saumnál i heystakki!
Og jafnvel þótt eitthvað finn-
ister stöðugtvafiá,hvort þar er
um að ræða vinnsluhæft svæði.
Benda má á, að t.d. Statfjord
svæðið, er 70 ferkilómetrar að
flatarmáli og þar létu menn sér
nægja að bora aðeins lOholur til
reynslu! Það er svona álfka og
að stinga niður lOtituprjónum á
heilan knattspyrnuvöll. Hljóð-
bylgjurannsóknirnar á jarðlög-
um landgrunnsins eru þvi
þýðingarmesta hjálpartækið til
þess að finna hvar bora skal.
Eins og stendur lfta menn svo
á, að oliuforðinn, sem land-
grunn Noregs sunnan 62‘> norð-
urdreiddar muni nema um 1,3-
1,7 milljörðum tonna.
Freistandi væri að hugleiða,
hversu mikið kann að vera af
vinnsluhæfri oliu- og gasi sunn-
an 62° norðurbreiddar. En til
þess að fá raunhæft yfirlit yfir
það, þarf að bora i miklu stærri
stil en enn hefur verið gert.
Menn gæla þó við þá hugmynd,
að alls muni oliu- og gasforðinn
geta numið 2,5-4 milljörðum
tonna.
Hvað finnast kynni norðan 62.
breiddarbaugs á landgrunninu,
er auðvitað óljóst. Hljóðbylgju-
rannsóknir á þessu svæði gefa
þógóðar vonir, og þess má geta
að norðan 62. breiddarbaugs eru
um 80% af öllu landgrunninu!
Oliuvinnslan i Norður-
sjó.
Vinnslan á Ekofisk oliunni var
meiri örðugleikum bundin en
áður höfðu þekkst um viða ver-
öld. Svæðið liggur i 290 km fjar-
lægð frá landi, þar sem næst er,
og dýpið er um 70 metrar.
Margt bendir til óvenjumikils
þrýstings i jarðlögunum sem
gætu haft i för með sér ókunna
erfiðleika, enda á engri reynslu
annarra að byggja við svipaðar
aðstæður.
Vandinn var, að ná f senn há-
marksafköstum og hafa þó fullt
öryggi. Þvi var ákveðið að sam-
eina sem mest dælingu á sex
nærliggjandi svæðum i framtið-
inni, en koma upp einskonar til-
raunastöð á svæðinu sjálfu fyrst
i stað. Þarna þurfti að byggja
marga bor-og dælupalla úr stáli
og auk þess steyptan geymi, til
þess að safna i frá nærliggjandi
lindum.
Þannig er olian og gasið að-
skilið á einum stað og dælt það-
an til viðtakenda.
Strax kom í ljós, að hag-
kvæmast væri að leiða hvort-
tveggja neðansjávar. Hér var
langa leið að fara. Olíuleiðslan
frá Ekofisk tii Tee á Norðaustur
Englandi er 330 km að lengd og
gasleiðslan til Emden i Norður-
Þýzkalandi er 415 km löng.
Hér hefur þurft að nota um
helming fáanlegs vinnukrafts
og véla, sem til eru i öllum
heiminum og fást við neðan-
sjávarlagnir af þessu tagi.
1 leiðslunni til Tee er einnig
flutt svokallað votgas, sem sið-
ar verður flutt á skipum til Nor-
egs og úr þvi unnin oliukemisk
efnasambönd.
Frigg svæðið.
Frigg svæðið liggur á skipti-
linunni milli Noregs og Bret-
lands. Það fannst 1971. Fyrsti
oliuborpallurinn var settur þar
niður 1975 og siðan hver af öðr-
um. Nú i september hófst svo
dæling á gasi til beggja land-
anna, sem hlut eiga að máli.
Leiðslurnar eiga að geta flutt
um 10 milljarða rúmmetra af
gasi hvor árlega.
Statfjord svæðið.
Statfjord svæðið er viðáttu-
mesta oliusvæði, sem enn hefur
fundizt i Norðursjó og hið f jórða
i röðinni, sem fundizt hefur i
heiminum.
Áætlað er að byggja þar upp i
tveim áföngum. 1 fyrsta lagi
bor- og geymsluaðstöðu og i
öðrulagi möguleika til að lesta
þar oliuskip. Einnig er gert ráð
fyrir, að möguleikar verði á
breytingum á lestun slikra
skipa, eftir þvi, sem reynslan
leiðir i ljós um hagkvæmni.
Þetta er stórbrotið fyrirtæki
og má til dæmis nefna að stein-
steypuhlutanum er ætlað að
bera stálþiljur að þyngd 50 þús-
und tonn á þrem hæðum. Hver
hæð verður 14 metrar og bústað-
ir starfsmanna sex hæða bygg-
ing á stálpallinum. Lendingar-
staður fyrir þyrlur verður á
þaki ibúðarhússins.
Einn af oliupöllum Norðmanna I byggingu
Ellefu sterka dráttarbáta
þurfti til að draga steypugeym-
ana frá Stavanger til Stord og
samsetning þessarar risaundir-
stöðu og stálpallanna tók rösk-
lega hálft ár og i siðastliðnum
mai' mánuði var loks unnt að
koma undirstöðum og pöllum
fyrir á tilætluðum stað.
Aætlað er, að hér verði hægt
að dæla upp um 300 þúsund tonn-
um af oliu árlega og hreinsa og
er hvergi i viðri veröld til stærri
né umfangsmeiri oliustöð.
Ailar þekktar öryggiskröfur
eru hér stórlega hertar og allt
að 120 þús. tonna oliuskip eiga
að geta athafnað sig hér. Fjór-
um oliuskipum er ætlað að fly tja
oliuna til hreinsistöðva. Þegar
þess er gætt, að heildardæling
upp úr þessu svæði er áætluð ár-
lega 40 milljónir tonna, mun
ekki af veita, að flutningar til
hreinsistöðva viða um lönd,
gangi greiðlega.
Nokkuð hefur verið gælt við
hugmyndina um að leggja oliu-
leiðslur til lands, en þar sem
þær þurfa að liggja sumsstaðar
á 330 m dýpi, strandar það enn á
tæknimöguleikum.
Kostnaðarhliðin.
Ohætt er að segja, að kostnað-
urvið allar þessar framkvæmd-
ir hafi farið langt fram úr upp-
haflegum áætlunum og er raun-
ar ekki um enda gert þar.
Þvi veldur einkum tvennt, vax-
andi verðbólga og þó öllu frem-
ur að kostnaður við ýmisskonar
tilraunir, þar sem beinlinis
þurfti að þreifa sig áfram, var
stórlega vanmetinn.
1 árslok 1976 var kostnaður
orðinn, talinn í milljónum
norskra króna 58 milljarðar.
Þar af til Ekofisk 22,9, til
Frigg 8,5 og til Statfjord 26,7.
Þetta hefur orðið hörð hnot að
brjóta, en nú er svo komið, að
afraksturinn fer að flæða inn i
striðum straumum.
Tekjuhliðin.
Eins og stendur munu öll 3
svæðin samanlagt gefa af sér
um 22 milljónir tonna af gasi og
oliu á þessu ári. En áætlað er að
1980 verði framleiðslan komin i
60-70 milljónir tonna á ári. Siðan
verði hægfara aukning á næsta
áratug og á siðari hluta hans
verði framleiðslan búin að ná
hámarkinu (75 millj. tonna).
Þaðan af muni vinnslan minnka
i60 millj. tonna 1990 og falla nið-
ur i 10-20 milljónir árið 2000.
Hér er aðeins slegið mati á
þau oliusvæði sem enn eru þekkt
og hafin vinnsla á.
Það tekur 6-8 ár, að undirbúa
og hefja vinnslu á nýjum svæð-
um, þó þau fyndust nú og það er
þvi engin von um aukningu fyrr
en að þeim tima liðnum.
Frekari leit.
Deilur hafa staðið um, hvort
taka eigi að rannsaka svæðið
norðan 62 breiddarbaugs eða
ekki.
Stórþingið felldi tillögu um
það i marz siðastliðnum. En
miklar likur þykja til, að málið
verði aftur upp tekið siðar á
þessu ári eð a hinu næsta. Kann
þá svo að fara að viðhorfsbreyt-
ing verði i Stórþinginu, en ibúar
strandhéraðanna norðan við 62*
eru þvi mjög mótfallnir að þar
verði hafnar leitarboranir. Hér
blandast margskonar sjónar-
mið inn í — einkum náttúru-
verndarsjónarmið og byggða-
stefna i ýmsum myndum —
jafnvel það sem við myndum
kalla hreinræktuð hreppapóli-
tik!
En af þessu lauslega yfirliti
má sjá, að Norðmenn eru hér i
gli'mu við risavaxnari viðfangs-
efnien nokkru sinni fyrr og mik-
ið veltur á, að skynsamlega sé i
allar sakir farið.
Lausl. þýtt.