Alþýðublaðið - 29.10.1977, Blaðsíða 5

5
'alþýðu- .
blaoiö Laugardagur 29. október 1977
[SKODUN
Sigurdur E. Guðmundsson skrifar:
Prófkosningar þær, sem
Alþýöuflokkurinn hefur stofnaö
til viB val frambjóöenda sinna i
alþingis- og sveitarstjórnar-
kosningunum á vori komanda,
hafa aö vonum vakiö mikla at-
hygli. Um þær sýnist sitt
hverjum. Að sjálfsögöu eru þær
ekki gallalaust fyrirkomulag,
frekar en hiö fyrra, þegar fá-
mennum uppstillinganefndum
var lagt mestallt vald i hendur,
en samt höfum við alþýöu-
flokksmennenn, a.m.k.ekkiséö
ástæöu til að iörast þeirrar
ákvöröunar aö setja þær á
laggirnar. Auövitaö munum viö
meta reynsluna af prófkosning-
unum, þegar þær eru aö baki,
fella þær niður eöa sniða verstu
gallana af, eftir þvi sem þörf
veröur talin á. En hvaö sem
öðru liður hljóta flestir alþýöu-
flokksmenn aö vera sammála
um þaö nú, aö sú mikla „floks-
opnun” gagnvart flokksbundn-
um alþýöuflokksmönnum og
óflokksbundnum kjósendum
flokksins, sem prófkosningar
hafa reynzt vera, geti oröiö
Alþýöuflokknum mjög jákvæö.
Meö prófkosningunum sýnum
viö jafnt flokksbundnu sem
óflokksbundnu fólki miklu
meira traust en stjórnmála-
flokkarnir hafa yfirleitt gert er
viö bjóöum þvi til þátttöku 1 svo
mikilvægri ákvaröanatöku, sem
val manna i efstu sæti framboös-
lista er.
Þegar þjóðinni er
skákað úr leik.
Nokkur ár eru nú liöin frá þvi
að prófkosningar sáu fyrst
dagsins ljós hér á landi er Sjálf-
stæöisflokkurinn efndi til þeirra
viö val á sumum frambjööend-
um sinum. Upphaf þeirra þar og
málflutningur talsmanna þeirra
■ æ siöan hefur mér löngum þótt
bera keim af persónudýrkun
einkahyggjumanna. Hefur mér
þótt þaö einkennast af þvi við-
horfi, að rétt væri aö almennt
val færi fram á frambjóö-
endum,sem siöan kepptu um aö
fara meö alla stjórn sveitar-
félaga eða þjóöarinnar næsta
kjörtimabil — þegar þeir heföu
þannig veriö valdirog almennar
kosningar fariö fram væri allt
vald komiö i hendur hinna
kjörnu og almenningur úr sög-
unni sem æöstistjórnandi næstu
fjögur árin.
Ég hef ætiö veriö efins um
gildi þessa viöhorfs. Þegar á allt
er litiö eru hinir kjörnu annars
vegar framkvæmdastjórar
þeirrar pólitisku stefnu sem
flokkar þeirra boða og fylgja,
jafnframt þvi sem þeim er meö
kjöri sinu fengið vald til stefnu-
mótunar og ákvaröanatöku. En
þær eiga aö fara meö. En
mörgum finnst sem nokkuö
megi milli vera. Allar aöstæöur
eru gjörbreyttar frá þvi, sem
áöur var og nú er þaö mögulegt,
bæði af tæknilegum ástæöum og
vegna stóraukinnar menntunar,
aö gefa þjóöinni kost á þátttöku i
úrslitaákvörðunum, enda yröi
þaö aö vera til styrktar og fyll-
ingar starfi Alþingis og sveitar-
stjórna en ekki til aö draga úr
valdi þeirra aöila.
Vangaveltur vitt og
breitt
Margar hliöar þessara mála
hafa verið til umræöu undan-
fariö, m.a. vegna áhrifa frá
Prófkosningar,
stefnumótun
og foríngjakjör
hvi skyldi almenningur afsala
sér meö öllu, til 4 ára í senn, aö-
stöðu til ákvarðanatöku og
stefnumótunar I mikilvægustu
þjóöfélagsmálunum? Hvi skyldi
almenningur ekki hafa mögu-
leika á þvi aö hafa úrslitaáhrif
á meöferö mikilvægustu við-
fangsefna þjóöfélagsins hverju
sinni? Vel má vera aö slikt hafi
ekki veriö fært, tæknilega séö,
áöur fyrr og vitaskuld kemur
ekki til greina aö svipta full-
trúasamkomur þvi valdi, sem
prófkosningum Alþýöuflokks-
ins. Þannig skrifaöi t.d. Gylfi Þ.
Gislason mjög athyglisveröa
forystugrein i Alþýöublaðiö sl.
sunnudag um nokkra þætti
þessara mála og skammt er
siöan Baldur Guölaugsson lög-
fræðingur skrifaöi eftirtektar-
veröa grein i Visi um atkvæöa-
greiöslu um stefnumál samfara
prófkosningum. Um siðustu
helgi skrifaöi Gisli Sigurösson
ágæta grein um þjóðaratkvæöa-
greiðslur i meiri háttar málum,
erbirtist I Lesbók Morgunblaös-
ins. Þannig mætti lengi telja.
Visir segir frá þvi hinn 7. októ-
ber sl., aö 2 dögum fyrr hafi
Fulltrúaráö sjálfstæöisfélag-
anna i Reykjavfk visaö til at-
hugunar stjórnar þess tillögu
frá Baldri Guðlaugssyni þess
efnis, aö „gera skyldi spurn-
ingar um stjómmálaleg efni,
sem kostiö væri um leiö og
kosiö væriö i prófkjöri”. Vist er
þetta eftirtektarvert og spor i
rétta átt, ef af verður. Sjálf-
stæöismönnum og öörum kann
hins vegar aö þykja fróðlegt aö
heyra, aö langt er um liöiö frá
þvi aö viö alþýðuflokksmenn
hófum umræöur um þetta mál i
okkar rööum og lögðum síöan
grundvöllinn aö framkvæmd-
um.
Skoðanakannanir
Alþýðuflokksins
A árunum 1973 og 1974 komu
upp hugmyndir um þaö i stjórn
Alþýðuflokksfélaga Reykja-
vikur aö nauösyn bæri til aö
endurskoöa bæöi lög Alþýöu-
flokksins og stefnuskrá hans:
Flutti stjórn félagsins siöan til-
lögur þar aö lútandi á flokks-
þingi hans, ásamt mörgum til-
lögum um lagabreytingar,
þ.á m. um skoöanakannanir
meöal flokksfólks um afstööu
þess til ákveöinna stefnumála.
Tillögur félagsstjórnarinnar
voru samþykktar og leiddu m.a.
til þess að flokknum voru fengin
bæöi ný lög og ný stefnuskrá. 1
lögunum, sem samþykkt voru á
flokksþingi árið 1975, segir svo i
11. kafla, 44 grein:
„Skoöanakönnun getur fariö
fram meöal alþýöuflokksfólks
um land allt vegna stefnumót-
unar Alþýöuflokksins i tilteknu
máli. Skal niöurstaöa slikrar
skoöanakönnunar vera ráögef-
andi gagnvart flokksþingi og
flokksstjórn um stefnu flokksins
i málinu. Skoöanakönnun skal
fara fram ef tilmæli þar aö lút-
andi berast frá 150 flokksbundn-
um alþýðuflokksmönnum eða
flokksstjórn eöa flokksþing taka
ákvörðun þar aö lútandi. Skal
hún þá fara fram skv. reglum er
flokksstjórn setur aö fengnum
tillögum framkvæmdastjórnar.
Niöurstaöa slikrar skoöana-
könnunar er ráðgefandi varö-
andi stefnumótun flokksins i
viðkomandi máli”.
Framhald á 8 siðu.

SKOÐUN Dr. Bragi Jósepsson, námsráögjafi skrifar

Frjálshyggju-
stefnan hefur
leitt til upplausnar
Stærsta fyrirtæki sem rekið er
á íslandi heitir skólakerfi. Þar
starfa þúsundir nemenda og
kennara auk fjölda annarra,
sem á einn eöa annan hátt vinna
itengslum viö skólakerfiö. Eins
og kunnugt er er fyrirtæki þetta
starfrækt af rikinu og kostnaöur
allur greiddur af þeim tekjum
sem skattheimta rikis og sveit-
arfélaga ákveður aö leggja á
herðaralmennings hverju sinni.
Yfirleitt er það svo aö fólk
amast ekki viö þvi þótt stórar
fjárveitingar renni til skóla-
mála. Menn ganga yfirleitt Ut
frá þvi aö þar sé veriö aö verja
fjármunum til gagnlegra fram-
kvæmda sem miöi aö þvi aö
gera ungt fólk hæfara til starfa
og um leið liklegra til að veröa
ánægöara meö hlutskipti sitt i
lifinu.
Fjárveitingamar og
framkvæmdin
Almenningur gerir sér hins-
vegar afar litla grein fyrir þvi
hvort einstökum fjárveitingum
til skólamála sé variö til skyn-
samlegra framkvæmda eöa
ekki. Enn siöur velta menn þvi
fyrir sér hvort skólastarfið sé
viöunandi eöa hvort stefnan i
skólamálum sé I samræmi viö
kröfurtimansog aöstæöur hér á
landi. Þaö veröur aö visu að
viöurkenna aö fólk hefur litla
möguleika á þvi aö skoöa þessi
mál niöur i kjölinn og gera sér
grein fyrir ástandinu I heild.
Menn ganga alménnt út frá þvi
að f skólanum séu árekstrar
daglegt brauö og vandamál
nemenda megi fyrst og fremst
rekja til þeirra eigin vandræða,
svo sem leti, heimsku eöa skap-
bresta. Þá hafa menn einnig,
sérstaklega i seinni tiö, komið
auga á nýjan sökunaut. Hér er
um aö ræða foreldrana sjálfa
sem margir hverjir eiga ekki
þvi láni aö fagna aö eiga böm,
sem vaxa árekstrarlaust upp i
gegnum skólakerfiö.
Veik og fálmkennd
yfirstjórn
En svo vikiö sé aö skólanum
sjálfum, daglegum rekstri
þessa stórfyrirtækis og yfir-
stjóm, er óhætt að fullyröa aö
mistökin eru himinhrópandi. Og
þaö er einmitt vegna þessara
mistaka sem skólanum er um
megn aö gegna hlutverki sinu á
viðunandi hátt. Vandamál nem-
enda og erfiöleikar vegna heim-
ilisaöstæöna eru aöeins hluti af
þeim viöfangsefnum sem skól-
anum ber aö horfast I augu viö
og vinna aö. Skólinn getur ekki
varpað ábyrgöinnifrá sér yfir á
nemendur og foreldra. Slikt er
algerlega óraunhæft þegar
meta á þaö starf sem fer fram i
skólunum og þá stefnu sem
stjórnendur skólamála bera
ábyrgð á.
Ef litiö er á þróun skólamála
undanfarin ár er augljóst aö
mistökin liggja fyrst og fremst i
veikri og fálmkenndri yfir-
stjórn. A þessu hefur engin
breyting oröiö nema siöur sé, og
þetta vandræðaástand er fyrir
hendi á öllum sviöum skóla-
starfsins, hvar sem litið er.
Gervilausnir og
sýndarmennska
Ekki veröa forráöamenn
skólamála ásakaöir fyrir aö-
gerðarleysi. Frumvörp, reglu-
geröir og aörar tilskipanir hafa
streymt úr ráöuneytinu og út i
alþingishús, þar sem þingmenn
hafa beöiö meö eftirvæntingu
eftir þvi aö fá aö samþykkja
hverja þá dellu, sem ráöuneyt-
ismönnum hefurtekizt aö hnoöa
saman.
Rauöi þráöurinn i öllum aö-
geröum hins opinbera á sviöi
skólamála er sýndarmennska.
Hver lagabálkurinn á fætur öör-
um er þýddur af erlendum mál-
um og lagöur fyrir alþingi meö
þvi yfirskini aö um sé aö ræöa
þaulunniö og grandskoöað verk.
Þessi innflutningur á erlendum
hugsmiöum er siöan sendur frá
hinu háa alþingi sem lög og
reglugerðir um skólamál á Is-
landi.
Stórum f járhæöum er varið til
þess aö halda uppi fjölmörgun
hópum gervismiöa til þess aö
gera tillögur um nýjar og nýjar
gervilausnir á vandamálum
skólanna. Allt skólakerfiö er
undirlagt af tilraunastarfsemi,
á viöfangsefnum sem aörar
þjóöir hafa fyrir löngu kannaö
til hlitar. Vangaveltur um eink-
unnir og gildi prófa hafa gengiö
eins og faraldur innanskóla-
kerfisins og þannig mætti lengi
telja.
Að visu mætti segja ýmislegt
gott um alla þessa þætti ef
vinnubrögöin bæru með sér, aö
stefnt væri aö þvi aö leysa hin
raunverulegu vandamál skól-
anna. En þvi er ekki til aö
dreifa. ABgeröirnar i skólamál-
um eru gerviaögeröir. Nemand-
inn sjálfur þarf aö biöa. Þaö er
formiö sem blifur. Vandamáliö
sjálft situr á hakanum.
Ég er persónulega þeirrar
skoöunaraö núþurfi aö koma til
róttæk stefnubreyting i skóla-
málum. Taka þarf upp ákveöna
og sterka skólamálastefnu þar
sem megináherzla veröi lögö á
einstaklinginn, þroska hans,
menntun og framtiö. Undan-
látssemin, stjórnleysiö og aga-
leysiö i skólunum er nú komiö á
þaö stig aö ekki veröur lengur
viö unaö. Frjálshyggjustefnan
hefur leitt til upplausnar innan-
skólakerfisins, bæöi meöal
nemenda og kennara og þó ef til
vill mest meðal þeirra sem
staöiö hafa fyrir handahófs-
kenndum breytingum og bera
auk þess ábyrgð á yfirstjórn
skólanna. Ljósiö frá mennta-
málaráöuneytinu hefur alger-
lega myrkvast og var þó æöi
dauft fyrir. Þeir sem áttu aö
vera leiöandi ljós inn i skóla-
starfið voru i raun steingeldir
hugmyndasafnarar, sem ekki
viröast gera sér grein fyrir þvi
hversu alvarlegt ástandið i
skólamálum þjóöarinnar er orö-
iö.
Þær raddir verða nú stööugt
háværari sem krefjast þess, aö
tekin verði upp ný stefna i
skólamálum. Þaö er þvi nauö-
synlegt, að ekki veröi fariö úr
öskunni 1 eldinn heldur lagöur
traustur grundvöllur aö nýrri
skýrt afmarkaöri stefnu. 1
framhaldi af þvi þarf svo aö
tryggja þaö, aö þessari stefnu
veröi framfylgt af festu og
áræöni en ekki þeim losarabrag
sem einkennt hefur alla stjórn
þessara mála siöustu árin.