Alþýðublaðið - 04.08.1978, Qupperneq 4

alþýou-
blaðið
útgefandi Alþýðuf lokkurinn
Ritstjórn og auglýsingadeijd Alþýðubláðsins er að Siðumúla 11, sími 81866.
Föstudagur 4. ágúst 1978
Magnús H. Magnússon skrifar:
Á hinum Norðurlöndun-
um geta húsbyggjendur
(og húskaupendur) feng-
ið allt að 80% heildar-
kostnaðar lánaðan á veg-
um þess opinbera til
langs tima með hóf legum
vöxtum, og viðbótarlán í
bönkum, ef á þarf að
halda. Vextirnir (þótt
hóflegir séu) og lítil verð-
bólga í þessum löndum
(a.m.k. ef miðað er við
ísland) sjá til þess, að
lántakendur greiði aftur
raunvirði skulda sinna.
Þó fara afborganir í
reynd lækkandi vegna
launahækkana og kaup-
máttaraukningar á
greiðslutímanum. Yfir-
leitt má segja, að afborg-
anir og vextir lánanna
séu í byrjun lítið hærri en
húsaleiga gengur og ger-
ist.
Til viðbótar þessari almennu
fyrirgreiðslu til húsbyggjenda
(og kaupenda) kemur svo
margskonar aðstoð til þeirra,
sem lág hafa laun eða standa að
Lán til íbúðabygginga
öðru leyti höllum fæti. Reynt er
að sjá til þess, að greiðsla af-
borgana og vaxta fari ekki yfir
ákveðinn hundraðshluta af
tekjum viðkomandi. I þeim til-
vikum kemur sérstök viðbótar-
greiðsla þess opinbera.
Allt auðveldar þetta fólki i
viðkomandi löndum að eignast
hóflega stórar ibúðir. Aftur á
móti er ekkert, sem hvetur fólk
til að byggja eða kaupa stærra
en það telur sig þurfa og ekkert,
sem hvetur fólk sérstaklega til
að fjárfesta frekar i ibúðarhús-
næði en einhverju öðru, eða að
fjárfesta yfirleitt, þvi bankar
skila þvi réttu andvirði spari-
fjár sins og vel það hvenær sem
þess er óskað og að fyrirgreiðslu
þess opinbera má ganga visri
hvenær sem fólk óskar að
byggja eða kaupa ibúðarhús-
næði.
Hér á landi eru þessi mál með
allt öðrum og verri hætti, eins
og allir vita. Opinber fyrir-
greiðsla (lán Húsnæðismála-
stofnunar) eru gjarnan á bilinu
20-30% kostnaðar og oft minni.
Þar við bætist, að biða þarf i
langan tima eftir lánum.
Sumir (en langt i frá allir)
geta svo fengið nokkra (en mjög
misjafna) fyrirgreiðslu i lif-
eyrissjóðum, kannske á bilinu
10-20% kostnaðar og skyldu-
sparnaður undanfarinna ára
hjálpar mörgu ungu fólki til að
koma yfir sig þaki.
Einstaka menn — en allt of fá-
ir — njóta sérstakrar fyrir-
greiðslu i sambandi við bygg-
ingu ibúða á grundvelli laga um
verkamannabústaði og laga um
byggingu leigu- og söluibúðir
sveitarfélaga.
Þrátt fyrir þessa fyrirgreiðslu
þurfa langflestir húsbyggjendur
(og húskaupendur) — og er þá
einkum átt við þá, sem byggja
(eða kaupa) i fyrsta skipti — að
stóla á vixla og önnur bráða-
birgðalán fyrir miklum og oft
mestum hluta kostnaðar, auk
óhóflegrar eigin vinnu.
Meðan á byggingu stendur og
fyrstu árin þar á eftir eru flestir
húsbyggjendur undir gifurlegu*
áiagi. Þeir reyna að vinna sjálf-
ir við bygginguna eins mikið og
þeir mögulega geta og oft á tið-
um langt umfram það, sem
skynsamlegt er, heilsunnar
vegna. Samtimis standa þeir i
ströngu við útvegun lána til
framkvæmdanna (eða kaup-
anna) og útvegun nýrra lána til
að borga af þeim fyrri, þvi oft
nema umsamdar afborganir og
vextir lána hærri upphæðum en
brúttótekjur húsbyggjandans.
Það verður þvi að bjarga mál-
unum með nýjum og nýjum lán-
tökum.
Það gefur auga leið, að þetta
fyrirkomulag er óviðunandi
með öllu. Bæði likamleg og and-
leg heilsa manna er oft á tiðum i
hættu og margir verða að hætta
við i miðjum kliðum, þvi þeir fá
ekki nauðsynleg lán, hvernig
sem þeir reyna.
Ef húsbyggjendum (og
kaupendum) tekst aftur á móti
að klóra sig áfram. Tekst að
velta vixlum og öðrum bráða-
birgðalánum á undan sér i
nokkur ár, þá komast þeir á fri-
an sjó. Verðbólgan sér um að
núlla skuldirnar út, eða þvi sem
næst.
Hið mikla álag á mönnum
meðan á byggingu stendur og
fyrstu árin þar á eftir er i hæsta
máta óæskilegt og óeðlilegt. Það
er lika óeðlilegt, að skuldirnar
skuli svo gufa upp eins og dögg
fyrir sólu að nokkrum árum
liðnum, þvi auðvitað eru þau
verðmæti frá öðrum tekin. Ein-
hver verður að borga brúsann. 1
þessu tilfelli sparifjáreigendur
og almennir skattgreiðendur.
En hvað er til ráða?
Við þurfum að koma okkur
upp svipuðu kerfi og hin
Norðurlöndin.
I fyrsta lagi þarf að vinna að
þvi, að menn geti fengið allt að
80% byggingarkostnaðar lánuð
(og sambærilegt við húsakaup)
til 35 eða 40 ára með mjög lág-
um vöxtum (t.d. 1 eða 2%).
I öðru lagi þurfa afborganir
(og eftirstöðvar) að breytast
með visitölu byggingarkostnað-
ar á hverjum tima. M.ö.o. að
lánin verði verðtryggð.
Þannig losnuðu menn við
„stressið” á byggingartiman-
um og fyrstu árin þar á eftir, en
greiddu svo skuldir sinar á löng-
um tima i jafn verðmætum
krónum og upphaflega lánið.
Sem hlutfall af tekjum mundu
afborganir þó fara lækkandi
sem næmi auknum kaupmætti á
greiðslutimanum (hækkun
tekna umfram hækkun bygg-
ingarvisitölu). Auðvitað mættu
menn borga lánin hraðar ef þeir
sæju sér hag i þvi.
Ef lánafyrirkomulag Hús-
næðismálastofnunar hefði verið
eitthvað i likingu við þetta á
undanförnum áratugum (verð-
tryggð lán með mjög lágum
vöxtum) og tekjustofnar hennar
að öðru leyti svipaðir og verið
hefur, gæti stofnunin nú sem
best lánað öllum húsbyggjend-
um 80% kostnaðar og veitt hús-
kaupendum svipaða fyrir-
greiðslu.
Með þessu fyrirkomulagi ynn-
ist margt.
11. lagi auðveldaði það mönn-
um mjög að koma þaki yfir sig
og sina, og er það auðvitað aðal-
atriðið.
I 2. lagi væri ibúðabyggingar
(og ibúðakaup) ekki eins gifur-
lega verðbólguvaldandi og
reyndin er i dag en nú telur mik-
ill fjöldi fólks (sem byggt hefur
eða keypt síðustu árin) það
beinlinis vera lifsspursmál fyrir
sig, að verðbólgan æði áfram
með sem allra mestum hraða.
1 3. lagi mundi stórlega draga
úr hinum feikiiega mikla að-
stöðumun, sem nú er fyrir hendi
i þjóðfélaginu, annarsvegar
milli þeirra, sem nú standa )
byggingaframkvæmdum (eða
kaupum) i 1. skipti eða hafa gert
það á allrá siðustu árum og
hinsvegar þeirra, sem byggt
hafa eða keypt nokkrum árum
fyrr og eiga nú sin hús skuldlitil
eða skuldlaus, án þess að hafa i
reynd greitt nema litinn hluta
lána sinna.
Auðvitað tekur það nokkurn
tima að koma sliku fyrirkomu-
lagi á. Of snöggar breytingar i
þessum efnum sem mörgum
öðrum eru hættulegar. Það
mætti hugsa sér að smádraga úr
þeim lánum, sem nú eru veitt,
en stórauka jafnframt verð-
tryggð lán með mjög lágum
vöxtum.
Jafnhiiða þarf að stórauka
ibúðabyggingar á félagslegum
grunni til að bæta möguleika
þeirra tekjulægstu og annara,
sem höllum fæti standa, til að
eignast þak yfir sig og sina.
Mm.
Finnur Torfi Stefánsson:
ER VON I VIÐREISN?
I þeirri stöðu sem upp
er komin eftir að Alþýðu-
bandalagið hefur i tví-
gang neitað að taka þátt í
rikisstjórn með Alþýðu-
flokknum huglerða menn
ákaft aðra tiltæka mögu-
leika á stjórnarmyndun.
Einn þeirra kosta sem
tölulega er fyrir hendi er
myndun nýrrar Viðreisn-
arstjórnar. Þeir eru
margir sem hugsa hlý-
lega til þess stööugleika,
sem einkenndi stjórnar-
far á Viðreisnar tímanum
framan af. Öðrum stend-
ur ferskar í minni at-
vinnuleysið eftir að síldin
hvarf. Alþýðuf lokks-
menn eru þess sérstak-
lega vel minnugir hvernig
það stjórnarstarf lék
fylgi flokksins áður en
yfir lauk.
Hvernig sem menn mátu störf
Viðreisnarstjórnarinnar á sin-
um tima getur það einungis litlu
skipt við mat á þeim möguleika
nú. Viðhorf eru nú önnur, styrk-
leikahlutföll i stjórnmálum hafa
breyst. A timum Viðreisnar-
stjórnarinnar var Sjálfstæðis-
flokkurinn mjög öflugur i is-
lensku stjórnmálalifi. Styrkur
hans átti sér margar stoöir, en
það sem mestu skipti var sterk
og samvirk forysta, hreinir yfir-
burðir Morgunblaðsins mál-
gagns flokksins i áróðri 9g upp-
lýsingadreifingu, varanleg völd
yfir höfuðborginni, Reykjavik,
og umtalsverð áhrif innan sam-
taka launafólks. Við þær að-
stæður sem nú rikja er staða
Sjálfstæðisflokksins öll önnur. í
stað samstöðunnar sem áður
einkenndi flokkinn virðist nú
upp kominn verulegur ágrein-
ingurmeð forystumönnum jafnt
sem almennum flokksmönnum
og er ekki fyrir sjáanlegt á þess-
ari stundu hvernig þeim deilu-
málum lyktar. Tiltrú almenn-
ings á stjórnmálafrásagnir
Morgunblaðsins hefur minnkað
verulega og áhrifamáttur þess
að sama skapi. 1 stað yfirburða-
aðstöðu áður þarf Sjálfstæðis-
flokkurinn nú að sætta sig við
allt að því jafnstöðu við aðra
stjórnmálaflokka hvað varðar
miðlun upplýsinga. Stjórn
Reykjavlkurborgar er ekki
lengur I höndum sjálfstæðis-
manna og þar með er brotið nið-
ur þaö viðhorf, sem áður var út-
breytt, að enginn gæti stjórnað
þvi bæjarfélagi nema Sjálf-
stæðisflokkurinn einn. Þá eru
itök flokksins i verkalýðshreyf-
ingunni ekki nema svipúr hjá
sjón frá þvi sem áður var. Að-
gerðir rlkisstjórnar Sjálfstæðis-
flokksins I kjaramálum á ný-
liönu kjörtimabili gerði verka-
lýösleiðtogum flokksins mjög
erfitt fyrir. Þó kastaði tólfum er
flokksfólkið tók þá ákvörðun i
prófkjöri að vikja verkalýðs-
leiðtogunum úr þeim sætum er
þeir höfðu haft á framboðsiista
og gáfu möguleika á endurkjöri
til Alþingis, niður i sæti, er talin
voru voniaus sem og kom á dag-
inn. Nú á enginn verkalýðsleið-
togi sæti I 20 manna þingflokki
Sjálfstæðisflokksins.
Af þessum sökum og ýmsum
öðrum er Sjálfstæðisflokkurinn
mjög breyttur flokkur. Aðstaða
hans til að stjórna málefnum
þjóðarinnar er önnur. Engin
ástæða er til að efast um að
þinglið Sjálfstæðisflokksins hef-
ur vilja til að leysa þau vanda-
mál, sem nú blasa við þjóðinni.
Efasemdirnar snúast miklu
fremur um getuna.
Það er fleira sem hefur breyst
i Islenskum stjórnmálum en
Sjálfstæðisflokkurinn. Hér
skiptir t.d. núverandi staða
Alþýðubandalagsins miklu. A
upphafsárum Viðreisnar var
Alþýðubandalagið sambræðsla
gamalla kommúnista og nokk-
urra undanhlaupsmanna úr
Alþýðuflokknum. Hugur þess
var þá enn að miklu leyti bund-
inn við að verja ofbeldisaðgerð-
ir Stalinista i Rússlandi. Það
hafði þá einmitt nýlokið við að
sprengja vinstri stjórn með
ábyrgðarleysi og gunguhætti.
Slíkur flokkur gat ekki orðið
skeinuhættur i stjórnarand-
stöðu.
A þeim tlma sem siðan er lið-
inn hefur staða Alþýðubanda-
lagsins breyst mikið. Eftir mik-
ið ómak og erfiði hefur þvi tekist
að þvo af sér kommúnismann,
a.m.k. á ytra borði, og i siðustu
Alþingiskosningum fékkk það
meir en fimmtung atkvæða. Það
hefur ennfremur tryggt sér
mikil áhrif á marga leiðtoga i
samtökum launafólks, enda þótt
sú staða hafi að llkindum
breyst nokkuð eftir atburði Sið-
ustu daga. Alþýðubandalagið
hefur þannig skilyrði til mikillar
skemmdarverkastarfsemi i
stjórnarandstöðu, skilyrði sem
hvergi mundu njóta sin betur en
undir Viðreisnarstjórn. Ekkert
bendir til annars en Alþýðu-
bandalagið mundi hagnýta sér
þá aðstöðu út I æsar.
A það hefur verið bent að
Sjálfstæðisflokkurinn myndi fús
tilað ganga að öllum stefnumál-
um Alþýðuflokksins, ef kostur
yrði gefinn á Viðreisnarstjórn.
Þetta má ef til vill til sanns veg-
ar færa. En það er fleira sem
máli skiptir I þessu, en hvaða
samþykktir kynnu að vera gerð-
ar i stjórnarsáttmála. Mikil-
vægast er auðvitað hverju unnt
yrði að fá áorkað I framkvæmd,
hver styrkur stjórnarinnar yrði
til aðgerða. Fyrirsjáanlega yrði
sá styrkur litill hjá Viðreisnar-
stjórn. Hún yrði veik stjórn.