Alþýðublaðið - 23.12.1978, Side 8

8 JÓLABLAÐ
Laugardagur 23. desember 1978’ SSSm
JÖLAHÁTÍÐ ÞRÁTT FYRIR ALLT
Endurminningar frá fangabúðavist Einars Gerhardsen í Þýskalandi 1940 - ’45
Úr bók Einars Ger-
hardsen „Fellesskap í
krig og fred — Endur-
minningar 1940-45".
Eins og flestum lesend-
um Alþýöublaösins mun
kunnugt var Einar Ger-
hardsen fangi þýzkra
nasista f rá því í septem-
ber 1940 til stríösloka.
Var hann fyrst i Grini-
fangelsi í Noregi en var
síöan um tima i
Sachsenhausen í Þýzka-
landi en svo aftur í
Grini. Rúmum mánuöi
eftir að hann losnaði úr
fangabúöunum varö
hann forsætisráðherra
Norömanna.
Kaflinn sem hér fer á
eftir segir m.a. frá
fyrstu jólunum í fanga-
búðunum.
*
Þegar ótti fyrstu daganna
var lióinn hjá og llfió i fanga-
búóunum fariö aö ganga
sinn vana gang, var veran
á Grini á þeim tima ekki
sem allra verst aö minnsta
kosti ekki samanboriö viö þaö
sem siöar varö og viö aörar
fangabúöir. Þarna voru þá
ekki neinir braggar. Viö
bjuggum allir i aöalbygging-
unni sem þá var ný og nýtizku-
leg af fangelsi aö vera. Viö
vorum þrir I hverjum klefa og
var þaö aö visu dálitiö þröngt.
Matur var aö visu af nokkuö
skornum skammti. En þegar
allt kom til alls höföum viö þaö
nokkuö frjálst.
Viö fengum úthlytaö göml-
um varöliöabúningum og þaö
var auövitaö ekki létt aö fá
mátulega búninga fyrir alla.
Fátt er broslegra en aö lita
mann i alltof þröngum
klæöum eöa þá alltof viöum.
Og oft var hlegiö dátt aö
þessu.
Tveir járnsmiöir frá Horten
voru geröir klæöskerar. Einn
daginn var sendur til þeirra
fyrrverandi formaöur félags
atvinnuleysingja I Osló. Hann
var bæöi þrekvaxinn og feitur
og þaö fannst enginn varöliöa-
búningur sem passaöi á hann.
Klæöskerarnir tóku þaö þá til
bragös aö sauma saman tvo
búninga og hengja þá utan á
þennan bústna vin okkar. En I
fyrsta skipti sem hann sýndi
sig viö fangakönnunina
byrjuöu allir viöstaddir aö
hlæja svo tárin runnu niöur
kinnarnar. Seinna lenti þessi
maöur I Sachsenhausen. Þar
varö hann grennri.
f nokkurn tlma ennþá mátt-
um viö flestir taka á móti
bréfum og pökkum og viö
máttum fá heimsóknir. Stuttu
fyrir jólin fékk ég einnig heim-
sókn. Bæöi Verna og börnin
komu meö smávegis jólagjaf-
ir. En „dyggur” norskur nas-
isti sem Möller hét kraföist
þess aö fá aö sjá innihald
pakkanna. En Truls litli grét
af vonbrigöum yfir þvl aö mér
skyldi ekki vera leyft aö blöa
meö aö gleöjast yfir óvæntri
gjöf fram á sjálft jólakveldiö.
A þessum tima voru haldnar
guösþjónuslur I fangelsis-
kirkjunni. Seinna var
kirkjunni breytt I geysistóran
svefnskála meö kojum uppá
fjórar hæöir og þá var llka
búiö meö guösþjónusturnar. A
meöan þaö voru góöir norskir
prestar sem fluttu messur var
kirkjan oft fullskipuö. Viö
fengum þá jafnan bibliutexta
sem voru okkur þjóöernisleg-
ur stuöningur. En þegar
nasistaprestar tóku viö
fækkaöi áheyrendunum. En 1
hvert skipti var þó örfáum
„rétttrúöum” skikkaö til
mætingar m.a. til þess aö
fylgjast meö þvl sem
nasistapresturinn heföi aö
segja. En kirkjan var næstum
tóm og harla lltiö varö úr
sálmasöng. 1 eitt skipti átti aö
syngja sálminn Vor guö er
borg á bjargi traust. Prestur-
inn og meöhjálparinn sungu
einir. En þegar kom aö þriöja
versi tókum viö stjórnina og
sungum fyrstu linurnar meö
hárri raust ,,Þótt djöflum fyll-
ist veröld viö þeim vinnst oss
ei aö hrella”. En presturinn
varö ekki bliöur á svip. Hann
skildi hvaö viö vorum aö fara.
Ekki sættu allir sig viö ver-
un á Grini. Tóku sumir þess-
um örlögum afar þunglega.
Af þessum ástæöum fannst
nokkrum úr okkar hópi aö
nauösynlegt væri aö gera eitt-
hvaö til þess aö létta skapiö
reyna aö gleöjast lltiö, eitt efla
félagsanda. A hverju kveldi
komum viö saman I anddyrinu
og sungum dálitla stund, áöur
en gengiö væri til náöa. Viö
höföum mikiö úrval norskra
söngva sem hæföu vel rikjandi
ástandi en viö sungum einnig
léttari lög gamankvæöi og vis-
ur. Aö lokum mynduöum viö
bróöurkeöjuna og sungum
„Gud signe vírt dyre fedre-
land” eöa eg veit meg eitj
land”. Birgir Halvorsen
prentari var ágætur forsöngv-
ari. Hann var ungur og þurfti
augsýnilega mikinn svefn þess
vegna var þaö ekki sjaldan aö
ég varö aöfara inn 1 klefann til
hans og rlfa hann fram úr
rúminu og út I anddyriö. Ég
held aö allir sem þátt tóku I
þessum söngtimum minnist
þeirra meö gleöi. Söngurinn
gaf okkur þrótt til þess aö
halda þetta út. En einn þeirra
sem kunni kannske bezt aö
meta þennan söng okkar var
Lauritz Sand,þar hann lá sjúk-
ur og limlestur lokaöur inni I
klefa sinum. En söngurinn
náöi aö óma gegnum luktar
dyr.
En jólin nálguöust og menn
fóru aö velta þvl fyrir sér
hvernig halda skyldi þau
hátlöleg. Þeir voru ekki fáir
sem álitu þaö brot á helgi jól-
anna aö fara aö efna til veizlu I
fangelsi á sjálfa jólanóttina. A
sllkri stund ættum viö helzt aö
vera einir meö sjálfum okkur
og láta hugann dvelja heima.
En þaö var haldin hátiö,
hátlö sem ég held aö allir hafi
veriö þakklátir fyrir og minn-
ist með gleöi. 1 anddyrinu var
komiö fyrir langboröum, sem
viö skreyttum meö hvitum
papplrsdúkum greni og köngl-
um. Viö höföum jólatré og
kertaljós. Og yfir boröum var
jólaguðspjalliö lesiö og sálmar
voru sungnir og góöur matur
var á boröum.
Slöan gengum viö I kringum
jólatréö og sungum alla þá
jólasálma og jólasöngva sem
viö kunnum. Þaö var hátlö
gleöinnar I anddyri fangelsis-
ins.
vió brúum
bilió

ámilli Islands
og umheimsins
Skip á vegum Eimskips koma á annad þúsund sinn-
um í meira en 100 hafnir i yfir 20 löndum á hverju ári.
Meó þvi aó veitavióskiptavinum sinum svo fjölbreytta
möguieika á öruggri og þægilegri þjónustu stuólar
Eimskip aó bættum tengslum islands vió hinn vió-
skiptalega umheim.
sjóleióin er ódyrari
HF EIMSKIPAFÉLAG ÍSLANDS