Alþýðublaðið - 01.03.1980, Blaðsíða 1

alþýöu
blaðiö
á! II*.
Laugardagur 1. mars 1988 — 32 tbl. 61. árg.
Sósíalismi á
sunnudögum
I mbamarxistarnir i Alþýðubandalaginu og á Þjóðviljan-
um virðast ekki vera ýkja sterkir á svellinu i sinum sósialisku
fræðum. A hátiðlegum stundum er þvi fjálglega yfir lýst, að
þráðurinn frá Kommúnistaflokknum og Sósialistaflokknum
sé órofinn, Alþýðubandalagið sé sósfaliskur flokkur, sem hafi
það að markmiði ,,að breyta sjálfri gerð þjóðfélagsins.”
Hugmyndafræði Kommúnistaflokksins gamla og Sósíal-
istaflokksins var imbamarxisti af frumstæðustu gerð. Hug-
myndafræðina mátti setja upp i einfalda formúlu: Afnám
einkaeignaréttar á framleiðslutækjum og valdataka verka-
lýðsins (þ.e. flokksforystunnar) jafngilti sósialisma. Gúlag-
.sósialismi Sovétrikjanna og Austur Evrópu var i fyrstu lof-
sunginn hástöfum. Smám saman dró þó úr hrifningunni. Með
innrás Hússa i Tékkóslóvakiu 1968 urðu þau timamót, að tals-
menn og málgagn Alþýðubandalagsins þorði í fyrsta sinn að
gagnrýna Sovétrikin. Reyndar væri nær að segja: þorði ekki
annað en að gagnrýna Sovetið að viðlögöu fylgistapi. Þar með
var botninn dottinn úr hugmyndafræðinni. Hreyfingin var
hugmyndalega gjaldþrota. Ekkert hefur komið i staöinn.
Enginn hefur minnstu hugmynd um, hvaö Alþýðubandalagið
meinar með sinum islenzka sósialisma — allra sizt forystu-
menn bandalagsins sjálfir.
r
I sósialiskum flokkum er til siðs að fram fari mikil um-
ræða, sem á upphaf sitt i tilraun til greiningar á rikjandi þjóð-
félagsástandi. Sósialistar deila látlaust um það, að hve miklu
leyti hefðbundin skilgreining Marx á óheftum markaðs-
kapitalisma 19du aldar eigi við um iðnriki okkar daga. í þess-
um löndum er rikisgeirinn stór og vaxandi. Eignarréttarform
eru margvisleg, ihlutun rikisvaldsins um atvinnurekstur
og efnahagslif nær engin takmörk sett, grundvallarhugmynd-
ir svokallaðs velferðarrikis naumast umdeildar og ábyrgð
rikisvalds á atvinnu og afkomu þegnanna yfirleitt viður-
kennd.
Þess verður ekki vart, að nokkur slik umræða fari fram
innan alþýðubandalagsins. Forystumenn flokksins lita orðið
á það sem sjálfsagðan hlutaðþeir gegni embættum rikisfor-
stjóra. Þeir hafa tekið höndum saman með ihaldssömustu
öflum landsins með það helzt að markmiöi að varðveita
óbreytt ástand.
ður fyrr leit Alþýðubandalagið og forverar þess á það
sem sitt eðlilega hlutverk að vera i stjórnarandstöðu i
„borgaralegu” þjóðfélagi. Smám saman hefur orðið á þessu
breyting. Alþýðubandalaginu er það nú orðið helzta keppi-
kefli aö eiga aðild að ríkisstjórn. Aðild þess að núverandi
rikisstjórn sannar, að málefni skipta þar engu máli. Valdaað-
staðan skiptir öllu máli — m.a. til þess að halda bandalaginu
saman. Utanrikismál eru söltuð, kjarabaráttan verður hóf-
stillt. Engar „grunnkaupshækkanir” segir Ragnar Arnalds.
Slíkar yfirlýsingar þykja engum tiíindum sæta lengur i Al-
þýðubandalaginu. Fyrir fáum árum hefði slik yfirlýsing for-
ystumanna Alþýðubandalagsins vakiö upp allsherjar for-
dæmingu og pólitfska útskúfun. Þegar forystumenn annarra
flokka hafa látið sér slikt um munn fara, hafa þeir verið tekn-
ir til bæna á forsiöu Þjóðviljans með flannastórum fyrirsögn-
um um kauprán, kjaraskerðingu og verkalýðsfjandskap. Nú
er bað helzt Guðmundur Jaki, sem kveinkar sér undan
félagsskap við „gáfumannafélagið” og Garöar Sigurðsson
minntist eitthvað á súkkulaðidrergi. Það er sussað á Jakann
og Garðar verður sendur i útlegð fyrir næstu kosningar. Það
er allt og sumt.
f yfir seinustu kosningar vildi Svavar Gestsson fyrrver-
andi og núverandi ráðherra, láta á þvi bera að hann hefði enn
fullt vald á fræðunum. A nokkrum vinnustaðafundum og
a.m.k. i einni safnaðarræöu í Háskólabfói forheimskaði
hann sig á þvi, að telja veröbólgu á Islandi óhjákvæmilegan
fylgifisk óheftra markaðsafla kapitalismans á íslandi!
Þrettán mánaða námskeið á ráðherrastóli i viðskiptaráðu-
neytinu hafði ekki nægt honum til þess að uppgötva, hvernig
verðmyndun er fyrirkomið I islenzku hagkerfi. Sennilega er
ekkert land i viðri veröld utan Sovétblakkarinnar eins fjarri
þvi að búa við markaðskerfi og Islendingar. Fiskverð er
ákveðið af pólitiskri nefnd. Landbúnaöarverð er ákveðið af
pólitiskri nefnd.
Verðlag landbúnaðarafurða er meira aö segja tilbúið
með niðurgreiðslum og útflutningsbótum svo nemur tugum
milljóna. Innflutriingsverðlag er háð ströngum reglum um
hámarksálagningu og öll heildsölu og smásöluverzlun er und-
ir svokölluðu verðlagseftirliti. Til að kóróna sköpunarverkið
hefur lögbundin verðstöðvun veriö i fullu gildi allt frá árinu
1970 með þeim árangri að á síðasta ári hækkaði verðlag ekki
nema um ca. 60%. Það er glæsilegt markaðskerfi atarna.
IÞess varð ekki vart, að sunnudagssósialistinn í Viðskipta-
ráðuneytinu réðist tii atlögu við þennan „kapitaliska” frum-
skóg. A borð hans kom hins vegar skýrsla frá sjálfum verð-
lagsstjóranum, þar sem sýnt var fram á, að með þessu rfkis-
rekna kerfi hefur íslendingum tekist að tryggja sér hærra
innflutningsverðlag en nokkurri sambærilegri þjóð. Skv.
þessu makalausa kerfi hafa innflytjendur nefnilega sérstakra
hagsmuna að gæta i þvi að tryggja sem hæst innkaupsverð.
Þeir bókstaflega lifa á þvi. Þetta á vissulega stóran þátt i
meiri verðbólgu á tslandi en i viðskiptalöndum. En þaö á
vissulega ekkert skylt við kapitalisma. Verðbólgan a íslandi
er nefnilega ríkisrekin — eins og allt annað. Það virðast
sunnudagssósialistarnir I Alþýðubandalaginu ekki skilja, —
frekar en annað. — JBH
Úr flokkstarfinu
Alþýðuflokksmenn á Suður-
nesjum, efna til hádegis-
verðarfundar laugardaginn 1.
mars n.k. I STAPA.
Gestur fundarins veröur Jón
Baldvin Hannibaisson rit-
stjóri. Fundarstjóri: Hregg-
viður Hermannsson læknir.
Fjölmennið. Takiö með ykkur
gesti.
Stjórnarfundur FUJ
i Hafnarfirdi
verður haldinn mánudaginn
3. mars kl. 20.30
í Alþýduhúsinu
Vandamál atvinnuveganna:
Rikið keppir við at-
vinnuvegina um lánsfé í
Seðlabanka íslands
Forsætisráðherra segir i Visi i
gær, að úrræði til lausnar þeim
vanda sem frystihúsin standa
frammi fyrir séu ekki bráðaðkall-
andi, svo vitnað sé til fyrirsagnar
á baksíðu Visis i gær. Forsætis-
ráðherra virðist vera bjartsýnis-
maður. Að gefa slikar yfirlýs-
ingar^á sama tima og þeir sem
gjörþekkja frystihúsareksturinn,
og vita við hvaða vandamál hann
á við að etja,sjá fyrir samdrátt
eða stöövun margra húsa, er
bjartsýni.
Arni Benediktsson, sem er
gjörkunnur öllum hnútum i fisk-
iðnaði sagði i viötali við blaðið i
vikunni, að um verulegan halla-
rekstur væri að ræða yfir alla lin-
una hjá frystihúsunum. Hann
sagði,að það væri auðvitað erfitt
að meta það uppá krónu hversu
mikill hallareksturinn væri, en
gera mætti ráð fyrir að hann væri
um 9%.
Það er því ljóst hvað svo sem
stjórnarsáttmálinn segir og hvað
sem liður yfirlýsingum forsætis-
ráðherra að gengið verður að
fella. Stjórnarsáttmálinn segir
svo, kafli 4 Peningamál 4. liður.
„Beitt verði aðhaldi i gengismál-
um. Til að treysta gengi gjald-
miðilsins verði gert sérstakt átak
til framleiðniaukningar i atvinnu-
vegunum.”
Klókur for-
sætisráöherra
Nú vofa yfir stórvandræði i
þeirri grein framleiðslunnar sem
rekin er hvaö bezt á landinu.
Framleiðniaukning i þessum
geira getur ekki leyst vandamálin
nema að takmörkuðu leyti i hluta
frystihúsanna og fjármagn til
framleiðniaukningar þarf jú að
taka einhvers staöar. Eigið fé
fyrirtækjanna virðist ekki vera
það mikið, að þau geti tekið af
sinu rekstrarfé til framkvæmda,
sem skiluðu aukningi i framleiðni
i framtiðinni. Auðvitað fellir
rikisstjórnin gengiö. Forsætis-
ráðherra er einfaldlega nógu
klókur til þess að láta ekki hafa
slikt eftir sér i Visi,á föstudegi.
Það kom fram i viðtalinu við
Arna Benediktsson, að vextir af
afurðalánum væru teKmr beint i
bönkunum. Þaðsama gildir fyrir
umbúðakostnað. Hann ef tekinn
sjálfkrafa. Hráefni er að verulegu
leyti tekið sjálfkrafa af afuröa-
lánunum lika þannig að það sem á
vantar hjá fyrstihúsunum getur
aðeins bitnað á vinnulaununum.
Þetta þýðir auðvitað stöðvun
frystihúsanna þvi þegar fyrirtæk-
in geta ekki borgað vinnulaun er
sjálfgefið að hætta.
Var.damál frystiiðnaðararins
verðaekki leyst nú nema með
gengisfellingu. Gengisfellingin
hefur þau áhrif að laun hækka,
verð innfluttra vara hækkar og
veröbólgubúgfinn heldur áfram
af fullum krafti. Gunnar Thor eða
Ragnar Arnalds geta ekki og vilja
ekki gera neitt i þvi máli. Stefnu-
markmið rikisstjórnarinnar
benda ekki til þess, að það sé ætl-
unarverk þeirra.
Stjórnarsáttmálinn ber þaö
með sér, að rikisumsvif munu
aukast til muna. A sama tima
er gefin út yfirlýsing um það að
skattar muni ekki hækka. I ljósi
þessa er ljóst að rikið verður að
taka að láni þá fjármuni sem
fjármagna eiga fyrirheitin. Þetta
er mögulegt m .a. með þvi að taka
aö láni fé hjá Seölabanka tslands
eða með þvi að taka að láni fé
erlendis.
Ríkissjóöur
í botnlausri
skuld
Davið Ólafsson sagði i samtali
við Morgunblaðið s.l. fimmtudag:
„Til þess að gera Seðlabankan-
um kleift að veita nokkru fé fyrst
og fremst til útflutningsatvinnu-
Framhald á bls. 2.
Virðist ekki vera raunverulegur
kostur að virkja við Bessastaðaá
Viðtal viö Gísla Júlíusson hjá Landsvirkjun
Um það hefur verið mikiö rætt
upp á síðkastið, hvað skuli nú
taka við i virkjanamálum tslend-
inga, þegar Hrauneyjarfossvirkj-
un er að verða lokið. Ýmsar hug-
myndir hafa verið á kreiki, um
það hvaða virkjunarkostur skuli
valinn næst.
A vegum Landsvirkjunar hefur
verið talað um að besti kosturinn
sé að virkja við Sultartanga, og
halda sig þannig við vatnasvæði
Þjórsár áfram. Orkustofnun hef-
ur Iagt til að virkjað verði við
Blöndu og er sagt að sú virkjun
geti orðið tilbúin á svipuöum tima
og Sultartangavirkjunin. Hjör-
leifur Guttormsson iðnaðarráð-
herra hefur vakiö máls á þvi að
byggja svokallaöa Bessastaðaár-
virkjun, sem hluta af Fljótsdals-
virkjun, sem yrði siðan full-
kláruð.
Alþýðublaðið tók Gisla Június-
son, hjá Landsvirkjun tali, vegna
þessa umtals, og spurði hann
fyrst hvað ylli þvi, aö svo margar
hugmyndir eru i gangi, og hver
kosturinn yrði endanlega
fyrir valinu?
— Nú situr á rökstólum sam-
starfshópur, Landsvirkjunar,
Orkustofnunar og Rafmagns-
veitna Rikisins, sem á að reyna
að komast að niðurstöðu um hver
kosturinn er hagkvæmastur fram
aö aldamótum. Það má búast við
að þegar sá hópur hefur skilaö
áliti sinu, fari linurnar að skýr-
ast.
— En hver eru þá rök Lands-
virkjunar fyrir þvi, að Sultar-
tangavirkjunin sé besti kostur-
inn?
— Það var ekki fullyrt á vegum
Landsvirkjunar, að Sultartangi
væri alfariö besti virkjunarkost-
urinn sem nú er fyrir hendi. En á
meðan Landsvirkjun hefur ekki
verið stækkuð, ber okkur að sjá
okkar svæði fyrir rafmagni, Þetta
virkjunarsvæöi er gerkannað, og
auk þess hafa verið þar miklar
framkvæmdir i mörg ár. Viö
verðum að gera okkar ráðstaf-
anir til þess aö þjóna okkar viö-
skiptavinum, og á okkar virkjun-
arsvæði er Sultartangi besti kost-
urinn.
Það kemur eflaust að þvi að
Landsvirkjun verður stækkuð, og
þá breytast viðhorfin auðvitað, en
á meðan ástandið er óbreytt, þá
veröur við að haga okkur i sam-
ræmi við það.
— En hvaö þá með hina kostina
sem hafa verið nefndir, Blöndu-
virkjun og Bessastaðaárvirkjun?
— Mér skilst að vandamálið viö
Blönduvirkjun sé þaö, aö ekki
hefur náðst samkomulag viö eig-
endur þeirra jaröa, sem kunna að
verða fyrir tjóni af völdum virkj-
unarinnar. Ef slik vandamál eru
leyst, þá er Blanda engu siöri
kostur en Sultartangi, og gæti
orðiö tilbúin á svipuöum tima.
— En hvað með Bessastaðaár-
virkjun?
— Samkvæmt orkuspá er virkj-
un á svipaöri stærðargráöu og
Sultartangi nauösynleg. Sultar-
tangavirkjun yrði um 120 mega-
wött. Blanda yröi mun stærri. Þaö
mætti hugs sér, að Blöndu mætti
t.d. virkja i þrem áföngum, og
yröi þá hver þeirra 90 megawött.
Bessastaðaárvirkjun mun vera
60 megawatta virkjun, i þeirri
mynd sem menn hugsa sér hana
nú . Sú virkjun á að vera stopp 5
mánuði ársins, meðan hún er að
safna vatni. Ef á að byggja hana,
sem hluta af Fljótsdalsvirkjun,
þá yröi að breyta henni frá þeim
hugmyndum sem nú eru i gildi,
Þ.e.a.s. ef hún er byggð sér, getur
hún ekki verið hluti af þeirri
virkjun.
Fljótsdalsvirkjun yrði hins veg-
ar rúmlega 200 megawatta virkj-
un, en samkvæmt orkuspá er eng-
in þörf á svo stórri virkjun nú.
Það virðist þvi ekki vera raun-
verulegur kostur, að virkja þar
nú. —ó.B.G.
• Af þeim þrem kostum til virkjana, sem mest hefur
verið rætt um, Sultartanga, Blöndu, og Bessastaðaár-
virkjun, hefur iðnaðarráðherra Hjörleifur Guttormsson,
beitt sér mjög fyrir þvi að síðasti kosturinn, Bessastaða-
árvirkjun verði fyrir valinu.
Um þann kost segir Gísli: „Sú virkjun á að vera stopp
5 mánuði ársins, meðan hún er að safna vatni. Ef á að
byggja hana sem hluta af Fljótsdalsvirkjun, þá yrði að
breyta henni frá þeim hugmyndum, sem nú eru í gildi.
Þ.e.a.s. ef hún er byggð sér, getur hún ekki verið hluti af
þeirri virkjun."