Alþýðublaðið - 22.03.1980, Qupperneq 8

Jan Mayen deil-
an, skridur ad
komast á ný
Jan Mayen deilan hefur veriö
nokkuö í sviösljósinu siöustu viku.
Eftir aö stjórnarkreppunni hér
heima lauk, en nú hægt aö hefja
viöræöur aö nýju og mun þaö
veröa i fyrri hluta aprilmánaöar.
Frydenlund, utanrikismálaráö-
herra Noregs, hefur lýst þvi yfir,
aö innan norsku stjórnarinnar
riki sáttfýsi i deilunni, en hann
tekur skýrt fram, aö sú sáttfýsi
stafi ekki af neinum efa um rétt
Norömanna til svæöisins um-
hverfis Jan Mayen, heldur aöeins
af þvi, aö Norömenn telji þaö
mikilvægt aö halda góöu sam-
bandi viö Islendinga. Ekki segir
hann, aö neinar ákvaröanir hafi
veriö teknar, hvaö varöar fram-
hald mála, ef samkomulag næst
ekki viö Islendinga.
Frá Hafréttarráöstefnunni i
New York, berast þær fréttir, aö
islenska sendinefndin ráöfæri sig
nú viö sendinefndir Ira og Færey-
inga, um klettinn Rockall, én
Bretar hafa lýst hann sína eign.
Hvernig þau mál fara kann aö
hafa úrslitaáhrif á hvernig Jan
Mayen deiian fer. Það má
þvi segja að Irar og Færeyingar
kunni aö reynast tslendingum
þarfir bandamenn.
Þá hefur þvi verið fleygt, aö
Islendingum hafi bæst liösauki úr
óvæntri átt. Sovétmenn eru sagö-
ir styöja tslendinga I Jan Mayen
málinu. Sagt er aö sovéskir dipló-
matar hafi tilkynnt starfsbræör-
um sinum á tslandi og Noregi,
óopinberlega, aö Sovétrlkin fallist
ekki á kröfur Norömanna til haf-
svæöisins umhverfis Jan Mayen.
Ennfremur er sagt aö Sovétríkin
muni styöja lsland ef Norömenn
færa út viö Jan Mayen, án sam-
þykkis tslendinga.
Þar kann aö vera komin skýr-
ingin á sáttfýsi Norömanna, ótt-
inn viö aö lslendingar geri banda-
lag við Sovétrlkin, og kæmi þann-
ig upp alvarlegasti ágreiningur
fyrr og slöar innan NATO.
Norska rlkisstjórnin hefur þó
ekki ýkja mikinn tlma til þess aö
semja. Norskir sjómenn hafa tek-
iö mjög haröa afstööu gegn
tslendingum i þessu máli, og eru
dyggilega studdir I þvi, af Hægri
flokknum I Noregi. Þaö veröur
þvi aö semja fljótt I deilunni, ef á
aö semja.
Verkfall á
ísafirdi
Sjómenn I Sjómannafélagi tsa-
fjaröar boöuöu verkfall frá miö-
nætti fimmtudags sl. 1 kjaradeilu
þeirri sem þeir eiga nú i viö út-
geröarmenn, krefjast sjómenn
3% stighækkunar á skiptapró-
sentu, fris fæöis og aö vinna á fri-
vöktum veröi borguö.
Útgeröarmenn hafa tekiö hart á
móti og neita aö semja. Segja þeir
kröfur sjómanna bera vott um
tsafjaröartogararnir, I heimahöfn.
græögi og benda á aö sjómenn
þessir séu tekjuhæstu sjómenn á
landinu. Hafa margar tölur veriö
nefndar I þessu sambandi, en ber
engum saman.
Sjómenn benda á aö nú sé út-
gerðarmönnum heimilt aö taka
hlut af óskiptum afla, til þess aö
vega á móti veröhækkunum þeim
sem hafa oröiö á olíu. Sá hlutur
útgeröarmanna sé hinsvegar
alltof hár, enda borgi sumir
þeirra engan ollukostnaö. Taka
veröi tillit til þess aö ekki einasta
séu Vestfjarðatogararnir þeir
aflahæstu I landinu, heldur hafi
þeir I ofanálag styst aö fara á
miöin, þannig aö oliukostnaöur sé
hjá þeim I lágmarki. Þó fái þeir
aö taka fyrir oliunni ákveðinn
hluta af óskiptum afla, en sá hlut-
ur geri meir en duga fyrir oliu-
veröi. Þetta órétti geta sjómenn
ekki sætt sig við.
Verkfalliö átti aö hefjast á miö-
nætti fimmtudags, en þar sem
togararnir voru allir komnir úr
höfn fyrir þann tíma, mun ekki
mikiö gerast I þessum málum,
fyrr en þeir koma aftur inn, en
þaö veröur eftir viku.tíu daga, aö
öllum líkindum.
Krafla gaus
Krafla komst i fréttirnar I síö-
ustu viku, eins og svo oft áöur,
þegar þar hófust eldsumbrot.
Gosiö sjálft hófst kl. 4:30 á
sunnudag, aö undangengnum
sjáröskjálftum. Gaus gjá, sem
náöi frá Leirhnjúk til syösta hluta
Gjástykkis, en ekki gaus á allri
sprungunni. Giskaö er á aö hafi
gosiö á um 1500 metra kafla henn-
ar.
Gosiö stóö mjög stutt, þvl var
aö heita má lokið daginn eftir, en
hraunrennsli var mjög lltiö. Sig
lands viö gosiö varö mjög mikiö
en þaö mældist allt aö 20-30 senti-
metra stytting á llnum, sem voru
2-3 kilómetrar á lengd.
Útsvarshækkun
á hægri leið í
gegn um þingið
A þriöjudag var samþykkt á
Alþingi, neöri deild, tillaga um aö
heimila sveitafélögum aö hækka
útsvar úr 11% i 12.1%. Tillagan
var samþykkt meö 20 atkvæöum
gegn 17.
Tillögum um aö I staö útsvars-
hækkunar fengju sveitafélögin
framlag úr ríkissjóöi af tekjum
rikissjóös af söluskatti var felld.
Aö lokinni umræöu um máliö,
var málinu vlsaö til þriöju um-
ræöu i neöri deild, en eftri deild á
svo eftir aö fjalla um máliö.
alþýðu
Ijj FrT'TT'M
Fimmtudagur 20. mars
í STYTTINGI
Fáar sýningar
eftir af
stundarfriði
Sýningum fer nú aö fækka á
STUNDARFRIÐI eftir Guömund
Steinsson, sem frumsýnt var I
Þjóöleikhúsinu fyrir um þaö bil
einu ári siöan. Veröur 70. sýning
verksins næst komandi miöviku-
dag 26. mars. Ekkert Islenskt
leikrit hefur hlotiö aörar eins vin-
sældir á stóra sviöinu og
STUNDARFRIÐUR og hafa nú 34
þúsund áhorfendur séö sýninguna
og fenngiö góöa skemmtan af
þeirri broslegu lýsingu á
islenskum veruleika sem boöiö er
upp á.
Stærstu hlutverkin eru I
höndum Kristbjargar Kjeld,
Helga Skúlasonar, Þorsteins 0.
Stephensen, Gu
Stærstu hlutverkin eru i
höndum Kristbjargar Kjeld,
Helga Skúlasonar, Þorsteins O.
Stephensen, Guöbjargar
Þorbjarnardóttur, Siguröar
Sigurjónssonar, Guörúnar Lilju
Þorvaldsdóttur og Guðrúnar
Gisladóttur. Stefán Baldursson er
leikstjóri sýningarinnar, en leik-
myndin er eftir Þórunni Sigríöi
Þorgrimsdóttur.
Erindi um Bertil
Thorvaldsen
Þriöjudaginn 25. mars kl. 20:30
heldur forstjóri Thorvaldsens-
safnsins i Kaupmannahöfn
DYVEKE HELSTED erindi meö
litskyggnum um Bertel Thorvald-
sen.
Dyveke Helsted (f. 1919) lauk
magisterprófi I listasögu 1951, og
þegar áriö 1954 varö hún safn-
vöröur viö Thorvaldsens-safniö
og svo forstjóri þess 1963. Hún
hefur ritaö nokkrar bækur um
fyrri tima listir I Evrópu en þó
einkum meö tilliti tii Danmerkur
og þar af leiöir, aö hún hefur
einnig fjallað um Thorvaldsen.
Um og eftir aldamótin var list
Thorvaldsens ekki talin sérlega
áhugaverö, en upp úr 1950 tók
aftur aö vakna áhugi á verkum
hans, og tekiö var aö setja upp
stórar sýningar á þeim, og hefur
þaö verið I verkahring Dyveke
Helsted sem forstjórá safnsins aö
sjá um uppsetningu á þeim, og
meðan hún dvelst I Norræna
húsinu hyggst hún m.a. athuga,
hvort unnt veröi aö setja upp sýn-
ingu á verkum Thorvaldsens i
Reykjavik.
Regftur um kjör
farandsfólks
Félagsmálaráðherra hefur
skipaö nefnd til þess aö kanna
gildandi lög og reglur um kjör og
aöbúnað farandverkafólks, þar
meö taliö erlent verkafólk hér á
landi, og gera tillögur til úrbóta I
þeim efnum.
I nefndinni eru Arnmundur
Backman, hdl, formaður nefnd-
arinnar Jósef Kristjánsson,
starfsmaöur Baráttuhóps farand-
verkafólks, Asmundur Stefáns-
son, framkvæmdastjóri ASÍ, Þor-
steinn Pálsson, framkvæmda-
stjóri VSl, Jón S. Ólafsson, skrif-
stofustjóri i félagsmálaráöu
neytinu og Ingimar Sigurösson,
deildarstjóri i heilbrigöisráöu-
neytinu.
Nefndin skili áliti innan þriggja
mánaöa.
Kröflugos.
Þaö hefur lengi legiö þaö orö á
islenskum embættismönnum og
stjórnmálamönnum, sem sendir
eru til útlanda i opinberum
erindagjöröum, aö þeir lifi þar
óþarflega hátt, en vinna þeirra
verði oft lítil. Þetta er mjög svo
oröum aukiö og illmenni ein og
aumingjar sem sllkum sögum
dreifa.Þeir rógberanna, sem vita
betur, eru eflaust illgjarnar smá-
sálir.
Þaö vill svo til, aö skýrsla ein,
sem sannar ööru betur, aö opin-
berar sendinefndir eyöa ekki
tima sinum til einskis, hefur nú
borist Þagli, og eftir lestur
hennar má hann óhræddur full-
yröa, aö þeir vinna sln störf af
fórnfýsi og dáö, oft viö hinar
erfiöustu aðstæöur. Sem dæmi
má nefna aö nefndir þessar þurfa
aö umgangast fjöldan allan af
útlendingum vegna starfa sinna,
og þaö er ekki heiglum hent!
Skýrsla sú, sem Þagall fékk
senda, og hann mun nú birta kafla
úr, til þess aö hreinsa sendimenn
þjóðarinnar, var gerö af einum
slikum sendimanni, og fjallar hún
um sendiför sem maöurinn fór,
ónefndra erindageröa, til Austan-
tjaldslands. Þaö, sem ekki síst
vekur athygli, er þaö hversu
sterkt hin mannlegi þáttur kemur
fram i skýrslunni, og er þar
hrakinn sá leiöi áburöur á útsend-
arastéttina, aö hún sé gegnum-
sneitt of stlf og formal.
Með þvl aö lesa hina völdu
kafla, sem hér veröa birtir, má fá
mikla innsýn i hugarheim
útsendarans i ókunnum löndum.
Viö skulum taka upp þráöinn, þar
sem útsendarinn, er staddur I
Hamborg, sem var óhjákvæmi-
lega áfangastaöur á ferö hans
austur fyrir járntjald, þvi þar
RATSJÁNNI
áttihann aöbitaog slást I för meö
útsendurum annars valdssviös:
„Ég skrifaöi mig inná hóteliö,
siöan hringdi ég i lslending sem
er búsettur i Hamborg.... og
endaöi meö að hann bauö mér á
sumarhúsa- sláttuvéla- og biia-
sýningu sem var aö ljúka þennan
dag i borginni og var i 12
sýningarhúsum, sem hvert um
sig var eins og Laugardalshöllin,
slðan ók hann mér á hóteliö aftur,
þá var kl. oröin 19, fór ég þá og
„Viö hittumst allir sex niöri.
ípg var) ákveöiö aö fara I mat upp
á efstu hæö hótelsins kl. 21. Þar
bauö........okkur öllum I mat en
þarna var útsýni yfir Dóná þvi
hótelið stendur viö bakka
þessarar frægu ár.”
Þaö er eflaust smámunasemi
og sparðatiningur, en Þagli finnst
yanta i þessa lýsingu hvaö var
borðaö. Þaö dregur óneitanlega
úr ánægju manns meö þessa, aö
ööru leytimjög lifandi frásögn, aö
DONA SVO BLA
hitti Jan, hann var þá vaknaöur
og baö ég hann aö hafa samb. viö
mig þegar þeir félagar færu aö
boröa um kvöldiö, fór svo i her-
bergiömitt. Þegar kl. var oröin 22
leist mér ekki á blikuna og fór
aftur til Jans, félagar hans voru
þá ekki komnir svo viö fórum og
fengum okkur aö borða og fórum
svo að sofa. ”
Hér má geta þess, til skýringar,
aö sumarhúsasláttuvélar þær
sem getiö er aö ofan, eru vélar,
sem hugvitsamur Þjóöverji hefur
fundiö upp, til þess, aö senda til
bankastjóra aö slá lán fyrir
sumarhúsum. Hvaö varöar félag-
ana, sem ekki voru komnir
kiukkan 22, þá veröur Þagall aö
segja i fyllstu hreinskilni, aö
honum llst heldur ekki á blikuna,
þaö skyldu þá ekki vera þessir
þokkapiltar, sem óhróöurinn
hefur sprottið upp út af?
Leiöum þessar hugsanir hjá
okkur og höldum áfram viö lestur
skýrslunnar. Nú er hetja vor
komin á áfangastaö, fyrir austan
járntjald, og þar tökum viö upp
þráöinn aö nýju:
reka sig á svona viröingarleysi
fyrir lesandanum.
Nú förum viö fljótt yfir sögu, en
þaö er vert aö taka fram, aö á
næstu dögum var útsendaranum
og félögum hans tvisvar boöið I
mat, og I BÆÐI skiptin láöist
skýrslugeröarmanni aö geta þess
hvaö var á boöstólum! Enn mun
þó Þagall sýna þoiinmæöi og nú
komum viö aö slöasta kvöldi
útsendara viö bakka Dónár:
,,..þá notaði ég tækifæriö og
fór i göngutúr um nágrenniö,
skoöaöi mig um og gekk meöfram
Dóná og vföar i um 2 1/2 klst.,
kom svo heim á hótel og fór I baö
þvi viö ætluðum i Óperuna um
kvöldiö kl. 19. Viö fórum þangaö
fjórir saman og sáum „óperuna
Brúökaup Fígarós”, eftir þaö
fórum viö heim á hótel og upp á
efstu hæö og drukkum bjór I til-
efni þess aö þetta var siöasta
kvöldiö okkar...:• Fórum svo aö
sofa um kl. 23:30.”
Hér sjáum viö embættismanninn
i hvild. Gangandi um og njótandi
náttúrufeguröarinnar. Notandi
tækifæriö sem honum býöst til
þess aö feröast, notandi þaö. rétt.
til þess aö útvlkka sjóndeildar-
hring sinn og skoöa sig um meöai
almúgans iútlöndum. Hver getur
framar talað um stifa og kalda
embættismenn, eftir aö hafa séö
þessa fagurlega dregnu mynd af
mannlegum þáttum sendimanns?
Nú komum viö aö lokakafl-
anum i feröasögunni.
Þar munum viö sjá þaö
fegursta og sorglegastasem fyrir
getur komiö I lifinu, skilnaöar-
stundina. Hér sjáum viö feröa-
langinn kveöja sina dyggu félaga,
félaga, sem hafa með honum
staöiö I mannraunum og talaö viö
útlendinga. Þessi kafli mun vinna
sér sess i bókmenntasögunni!
„ Laugardagurinn
23.02.”
Ég lét vekja mig kl 6.30, fór i
baö, gekk frá farangrinum og fór
svo i morgunmat ásamt feröa-
félögunum, siöan tókum viö
leigubil út á flugvöll, létum skrá
farangurinn inn og þá var komiö
aö þvi aö leiöir skildu, þeirra flug
tilK.b.h. kl. 8:40, mitt flug áleiöis
til Frakklands var kl. 9:15. Siðan
kvöddumst viö meö óskum um
góöa ferö og góöa heimkomu. Var
ég nú aftur orðinn einn á ferö.”
Takið eftir þvl, meö hvilikri
karlmennsku, ró og stillingu,
þessari erfiöu reynslu er mætt.
Ekki kvartaö og kveinaö, né barið
sér á brjóst. Nei, sýnd er hetju-
lund, dugnaöur, djörfung og
drengskapur!
Hér hefur okkur opinberast
sannleikur. Sllkir menn eru salt
jaröarinnar! Hvorki meira né
minna!
Risiö úr sætum, takiö ofan og
sýniö viröingu yöar meö hálfrar
minútu þögn. — Þagall.