Alþýðublaðið - 19.04.1980, Blaðsíða 5

Laugardagur 19. apríl 1980

fráhrindandi, að þarna nenna
ekki að koma nema nærri þvi
„félagslegir maniakkar”, aðrir
koma ekki á slika fundi og þann-
ig er völdunum haldið ár eftir
ár. Þetta þekkja auðvitað allir,
sem nálægt slikum málum hafa
komið eða tekiö þátt i félagslifi
yfir höfuð að tala. Og enn eitt
hefur breytzt lika. Hér á árum
áður og frumárum verkalýðs-
hreyfingarinnar, þá gerði
verkalýösfélagið meira heldur
en að annast kjaramál. Þetta
voru bókmenntafélög, þetta
voru skákklúbbar, þetta voru
iþróttafélög. Félagslifið hefur
breytztogorðið fjölþættara, guði
sé lof fyrir það. (Gripiö fram i:
Og stúkur lika?) Jafnvel. Núna
tefla menn skák i skákklúbbum
eða stunda sinar iþróttir i
iþróttafélögum og fá sina and-
legu næringu annarsstaðar. Það
er af hinu góða. En það auðvitað
þýðir það, að starfsvettvangur
launþegahreyfingarinnar hefur
i raun þrengst, jafnvel þó að
boðið sé upp á sömu fjölbreytni
og áður. Fjölbreytni i félagslif-
inu almennt hefur töluvert
breytt áherzlum þessarar starf-
semi.
Af þessu dreg ég þá ályktun,
að það sé lýðræðislega og
. félagslega rétt, að kosningar i
stórum verkalýðsfélögum, ég
skal út af fyrir sig ekki segja,
hvort talan 300 er nákvæmlega
sú rétta, það er auðvitað flókið
matsatriði, én að það sé engu að
siður lýðræðislega rétt, að fara
svona að.
Alþingi og
samráð
Hitt er svo annað mál og ork-
ar auðvitað alltaf tvimælis og
vekur alltaf spurningar: Er
Alþingi nákvæmlega rétti vett-
vangurinn til þeSs að taka
ákvörðun af þessu tagi? Hátt-
virtur þingmaður Pétur
Sigurðsson endaði raunar mál
sitt á þvi, að leggja til að þetta
frumvarp yrði sent Alþýðu-
sambandsþingi til umfjöllunar.
Ég er honum sammála um það,
að þegar háttv. Alþingi, þó ég
sé beinlinis trúaður á, að hér sé
um rétt frumvarp að ræða, þá er
auðvitað samráð af hinu góða
a.m.k. fyrst I stað. Samráð við
launþegaforustu hefur sina
galla, héfúr þá galla, að það er
hætta á þvi, að þar sé verið að
hafa samráð við aöila, sem
beinlinis eiga hagsmuna að gæta
i þvi að svona frumvarp verði
ekki samþykkt, jafnvel þó að
allur þorri félagsmanna sé
gagnstæörar skoðunar. Þaö er
valdakerfið að verja sig og sú
hætta er auðvitað alltaf og ævin-
lega fyrir hendi.
En engu að siður, þetta frum-
varp er skylt öðrum hugmynd-
um, sem menn hér hafa verið að
velta fyrir sér, skylt, frumvarpi
sem mælt var fyrir hér i fyrra
og ég hef þegar gert grein fyrir.
Verkalýðs-
hreyfingunni
fjandsamlegt
Þvi má aldrei gleyma, að
þetta frumvarp á ekkert skylt
við þann öfgafulla og oft dólgs-
lega áróður gegn verkalýðs-
hreyfingunni, sem i vaxandi
mæli hefur verið haldið á lofti af
svokölluðum nýfrjálshyggju-
mönnum erlendis og lærisvein-
um þeirra hérlendis. Það kemst
ekkert þjóðfélag af án sterkrar
og voldugrar launþegahreyfing-
ar. Og alveg eins og atvinnu-
fyrirtæki eru misjafnlega sterk,
en mörg þeirra eru sterk og það
er af hinu góða, þá verða auðvit-
að launþegar lika aö hafa sin
sterku samtök til þess að verja
hagsmuni sina og félagsmanna
sinna, og sækja fram til betra
,lifs. Ég vara við þvi, aö vera að
blanda framsöguræðu fyrir
frumvarpi eins og þvi sem við
hér erum að ræða eöa oröum
minum, rugla þvi saman við
hinn dólgslega áróður gegn
verkalýöshreyfingunni. Hug-
myndir eins og þær, aö verka-
lýðshreyfingin eins og hægri
„intelligentar” á Bretlandi
halda mjög stlft fram og hafa
gert um margra ára skeið, að
allt sé frá verkalýöshreyfing-
unni komið, slikar hugmyndir
geta veriö sjónhverfingar. Ég lit
ekki svo á og enda var þaö ekki
að heyra á framsöguræöu hv.
framsögumanns fyrir þessu
frumvarpi að þetta sé verka-
lýösfjandsamlegt frumvarp. Ég
játa þaö, aö ég hef oft heyrt
þessi orð um sjálfan mig, og i
minum eigin flokki, að ég sé
verkalýðsfjandsamlegur maö-
ur. Ég er sannfæröur um að það
byggist á misskilningi þeirra
sem slik orö láta falla. En engu
að slður, ég er þeirrar skoðunar
alveg eins og fram kemur hjá
hv. framsögumanni, að verka-
lýðshreyfingin sé um margt fé-
lagslega steinrunnin, að fyrir
þvi séu ástæður, þ.e. þetta sé
ekki alfariö tilviljum. Þetta sé
vörn valdakerfis sem situr og
hefur setið. Ég er þeirrar skoð-
unar, að þessu frumvarpi sé
ætlaö að kippa I spotta réttlætis
þar um.
Skyldur
alþingismanna
Ég er þeirrar skoðinar að það
séu rétt vinnubrögð eins og lýst
var hjá hv. framsögumanni.
Höfum svo mikið samráð við
svo marga sem mögulegt er, en
þó endanlega er það Alþingi,
sem slikar ákvarðanir tekur og
jafnvel þó það kæmu neikvæðar
umsagnir frá verkalýðsforyst-
unni hér um,þá er ég sannfærð-
ur um, að allur þorri félags-
manna, hins almenna félags-
manns, þessa venjulega manns,
sem vinnur sina vinnu, teflir
sina skák og leikur sinar Iþrótt-
ir, að vilji hans stendur til þess,
að frumvarp af þessu tagi nái
fram að ganga. Sem þingmaður
og kjörinn af hluta kjósenda, þá
vil ég hafa samráð, en að lokum
er mér skylt að taka sjálfur
ákvörðun og það mun ég gera og
geri ráð fyrir, að háttvirtur
þingmaður Pétur Sigurðsson
eigi við það, að við skulum fara
okkur hægt i þessum efnum. En
endanlega vil ég styðja þetta
frumvarp með þeim fyrirvör-
um, sem ég hef hér lýst. Ég vil
að það verði að lögum.
í minningu
Jean-Paul Sartre
Jean-Paul Sartre fæddist I
Paris21sta júni 1905 og lézt þar i
gærkvöldi, 15da april 1980, tæp-
lega 75 ára að aldri. Hann ólst
upp á heimili móðurafa sins
Karls Schweitzer, sem var ná-
frændi hins heimskunna læknis

og trúboða Alberts Schweitzer.
Æsku sinni hefur Sartre lýst i
bókinni Orö.enhana er óhætt aö
telja með mestu listaverkum
allra sjálfsævisagna. Sartre
nam heimspeki við frægasta
skóla Frakka, Ecole Normale
Superieure, og starfaði að námi
loknu sem menntaskólakennari
um skeið, unz hann sneri sér
alfarið aö ritstörfum sem hann
sinnti siöan þar til hann missti
sjónina fyrir fáum árum.
Ásamt með Bertrand Russell
var Sartre hinn eini af heim-
spekingum 20stu aldar, sem
hlaut alheimsfrægð I lifanda
lifi: þeir Russell hlutu lika
báðir, einir heimspekinga, bók-
menntaverðlaun Nóbels þó svo
Sartre hafi neitað aö veita verð-
laununum viðtöku. Og báðir
neyttu þeir frægðar sinnar til
baráttu fyrir betri heimi með
margvislegum hætti: aö ævi-
lokum Russells sem vopna-
bræður.
En Sartre var ekki einasta
annar tveggja frægustu heim-
spekinga aldarinnar: hann var
lika einn mesti hugsuður ókkar
tima. Ef til vill má segja að
hann hafi ekki verið mjög frum-
legur hugsuður: hugmynda-
heim sinn sótti hann að verulegu
leyti til þýzku heimspekinganna
Edmunds Husserl og Martins
Heidegger og austurriska sál-
fræðingsins Sigmundar Freud.
En þá er hins að gæta að þær
hugmyndir sem hann þáði frá
öðrum fágaði hann og betrum-
bættiá ýmsa lund, auk þess sem
hann felldi þær I frumlegt kerfi
sem hann kenndi sjálfur viö til-
vistarstefnu.
Þaö er ekki gott að segja hvaö
muni lifa i heimspeki Sartres og
hvað ekki. Hann lét mótazt af
heimspekihefö sem Edmund
Husserl var höfundur aö og
nefnd er fyrirbærafræöi. Þessi
hefð má nú heita liðin undir lok
sem lifandi afl I samtimaheim-
spekinni. Nú virðist svo sem
framtið heimspekilegra rann-
sókna á þeim viðfangsefnum er
Sartre ftíikst viö — einkum eðli
mannlegrar vitundar — muni
mótast af hugsun annarra
heimspekinga en fyrirbæra-
fræðinga, einkum þeirra Gott-
lobs Frege og Ludwigs Witting-
stein. 1 ellinni kannaðist Sartre
við það að hann væri hættur að
fylgjast með framförum heim-
spekinnar: hann sagöist hljóta
að játa að hann kysi heldur að
lesa reyfara sér til afþreyingar
en bækur Wittgensteins. En
ódauðleiki er ekki endilega hið
eftirsóknarverðasta i þessu llfi:
heimspekirit Sartres voru og
eru mikil afrek, hvort sem þau
lifa eða ekki.
Og þá eru ótalin önnur afrek
hans, einkum skáldsögur og
leikrit. Iris Murdoch, sem hér
var á dögunum, sagöi á fundi
viðræðufélags heimspekinema
að skáldsaga Sartres Velgja —
La Nausée — væri kannski eina
heimspekilega skáldsaga ger-
vallra heimsbókmenntanna? og
Velgjaer lika frábær saga. Og
nú skyldi enginn láta lýsingar-
oröi „heimspekilegur” fæla sig
frá: skáldrit Sartres eru með
afbrigðum aðgengilegt lesefni.
Og ég á bágt meö aö trúa þvi að
þau veröi ekki lesin meðan
evrópsk menning stendur.
Sartre var lika tónlistarmaður
ágætur, og er til eftir hann
pianósónata sem ég hef að visu
aldrei heyrt, en látið telja mér
trú um að sé prýðilegt tónverk.
Sartre og sambýliskona hans,
Simone de Beauvoir, komu til
Islands árið 1950, af þvi tilefni
aö fyrsta útlenda leikritið sem
sýnt var i Þjóöleikhúsinu var
hiðfrægaleikrithans Flekkaðar
hendur.Hefur Simone de Beau-
voir lýst þeirri heimsókn I
minningum sinum, kemur þar
fram að það sem einkum vakti
áhuga þeirra hjónaleysa á
íslandi var rúnturinn i
Reykjavik sem nú er allur. En
andinn lifir.
Sartre mun lika lifa. Blessuð
sé minning hans.
Þorsteinn Gyifason
HÁRGREIÐSLUSTOFAN
Klippingar, permanent, lagn-
ingar, litanir og lokkalitanir.
ÖSP
MIKLUBRAUT
Gefum skólafólki 10% afslátt
gegn framvisun skirteinis.
SSMI 24596 E
RAGNHILDUR BJAR.NADOTTIR
HJOHDIS STUHLAUGSDÖTTIR
Hitaveita Akraness og
Borgarfjarðar óskar eftir að
ráða eftirtalda starfsmenn:
Pipulagningamann til starfa á Akranesi.
Pipulagningamann til starfa i Borgarnesi.
Eftirlitsmenn til starfa i Borgarnesi.
Skrifstofumann til starfa á Akranesi.
Umsóknarfrestur er til 26. þ.m. Upplýs-
ingar veita Guðmundur Vésteinsson
Furugrund 24 Akranesi, simar 93-1680 og
93-2022, og Húnbogi Þorsteinsson Borgar-
nesi, simar 93-7207, 7224. Umsóknir
sendist til sömu aðila.
RALfflA
• •
KIOÐRIN
tíl hjálpar
heymarskertum
Söludagar:
18., 19. og 20. apríl