Alþýðublaðið - 03.05.1980, Blaðsíða 4

Laugardagur 3. maí 1980
Kjararannsóknanefnd
getur stóraukið starf-
semi sína á komandi
arum segir Björn Björnsson, hagfræðingur
Út á hvafi ganga kjara-
rannsóknir hér Björn?
—Já, það er nú erfitt aö gefa
stutt svör viö svo viöamikilli
spurningu. Kjararannsóknir
spanna yfir ákaflega vitt sviö og
ef viö skiljum þetta þannig, þá er
hér ekki aöeins um aö ræöa hvers
kyns rannsóknir á launum og til-
færslum og öörum llfeyris-
greiöslum, heldur koma þarna
inn hlutir eins og t.d. verölags-
kannanir I sambandi viö kjara-
rannsóknir, kannanir á atvinnu-
leysi o.sfrv.
Hvaöa aöilar eru þaö sem
annast þessar rannsóknir?
— Nú þeir aöilar, sem helst
hafa komiö viö sögu á þessu sviöi
I gegnum tiöina eru i fyrsta lagi
Hagstofa íslands, sem er elsta
stofnunin sem fengist hefur við
slik verkefni. Hún var stofnuö
1914. Siöan má telja Þjóöhags-
stofnun, hagdeildir samtaka
vinnumarkaöarins, Kjararann-,
sóknanefnd og auk þess deild,
sem stofnuö var viö Félagsmála-
ráöuneytiö, svokölluö vinnumála-
deild, sem hefur séö um aö
fylgjast meö atvinnuleysi og at-
vinnuhorfum.
Eru þetta ekki margir aöilar,
sem fást viö svipaöa hluti, eöa er
einhver verkaskipting milli þess-
arra aöila?
— Já, þaö er rétt, svo getur
virzt I fyrstu, aö hér séu margir
aöilar aö framkvæma sömu hlut-
ina, en staöreyndin er sú aö þess-
arstttfnanirhafa meö sér ákveöna
verkaskiptingu þó aö hún sé ekki
meö lögum gerö, eöa á annan
hátt. Þessir aðila hafa I reynd
skipt meö sér verkum meö nokk-
uö ákveönum hætti.
Þaö sem helzt snýr aö Hagstof-
unni eru verölags- og neyzlukann-
anir, en auk þess hefur hagstofan
tekiö aö sér aö gera úttekt á sam-
setningu framfærslukostnaöar og
þar fyrir utan hefur Kagstofan
haft meö höndum úrvinnslu á
skattframtölum. Annars vegar er
hér um aö ræöa könnun á at-
vinnutekjum, en hins vegar at-
hugun á tekjum kvæntra
karlmanna, sem I rauninni eru
meðaltekjur heimilanna, eöa
hafa veriö þaö hingaö til vegna
framtalsreglna skattalaganna.
Þaö er einhvern tima fyrir 1950,
sem þessar kannanir á meöal at-
vinnutekjum hefjast. Þeir hópar
sem hafa veriö undirstaöa þess-
ara rannsókna eru verkamenn,
iönaöarmenn og sjómenn.
Kannanirnar hafa einungis tekiö
til greiddra launa og launa-
tengdra hlunninda. Allar aörar
tekjur eins og t.d. tekjur af eign-
um eru undanskildar.
Til gamans má nefna þaö aö ég
er hér meö nýjustu tölur eöa rétt-
ara sagt, ég er meö nýjustu tölur
frá 1978, en ef viö framreiknum
þær til dagsins I dag, miöaö við
þær breytingar sem oröiö hafa á
taxtakaupi siöan, þá eru meöal-
tekjur atvinnutekna verkamanna
á árinu 1979 ca. 5.1 milljón eöa
þar um bil og fyrir iönaöarmenn
5,6 milljónir. Ég geröi þaö llka,
mér til gamans, aö taka þessar
stæröir á aprílgrunn 1980. Miöaö
viö áframhaldandi framreikning
á taxtavisitölu þá eru verka-
mannatekjur, þeas. meöaltekjur,
573 þúsund kr. á mánuöi og meö-
altekjur iönaöarmanna á sama
grundvelli 634 þús. á mánuöi.
Þetta eru tekjur kvæntra karl-'
manna og einungis tekjur þeirra
sjálfra.
Þessar tölur koma mér á óvart,
hve áreiöanlegar eru tölur sem
þessar?
— Já, þetta eru býsna háar
tölur, en nokkurra ára reynsla
hefur kennt okkur, aö þær eru
anzi nákvæmar i raun og veru.
Þetta er aö sjálfsögöu tölur sem
byggja á ákveönu úrtaki, en þetta
má bera saman viö kannanir
Hagstofunnar um meöaltekjur
heimilanna og þar eru samsvar-
andi tölur fyrir faglæröa og iön-
nema 7,5 milljónir á árinu 1979,
fyrir ófaglæröa 6,7 milljónir og
fyrir verzlunar og skrifstofumenn
7,3 milljónir, en ég tek fram aö
þetta eru meöaltekjur heimil-
anna.
Ef viö framreiknum þessar
tekjur til aprll 1980 þá gerir þetta
I mánaöarlaunum fyrir faglæröa
846 þús, fyrir ófaglæröa 753 og
fyrir verzlunar og skrifstofumenn
826 þús á mánuöi.
Hver er verkefni Þjóöhags-
stofnunar?
— Þjóöhagsstofnun er komiö á
fót meö lögum frá 1974 eöa starfar
eftir lögum sem sett voru þá. Nú
hlutverk þjóöhagsstofnunar er
náttúrulega aö fylgjast meö ár-
feröi og afkomu þjóöarbúsins og
til aö vera ríkisstjórn til ráöu-
neytis I efnahagsmálum. Þá segir
I lögum um Þjóðhagsstofnun, aö
hún skuli framkvæma rannsóknir
fyrir aöila vinnumarkaöarins og
vera þeim til ráöuneytis eftir þvi
sem um semst hverju sinni. Af
þessu ætti aö vera ljóst, aö Þjóö-
hagsstofnun er ætlab aö sinna
mikilvægu hlutverki I kjararann-
sóknum ef viö gefum okkur aö
þróun launtekna séu einn þeirra
þátta, sem afgerandi eru fyrir
efnahagslífiö I landinu. Þetta
hefur m.a. verið eitt höfuöverk-
efni Þjóöhagsstofnunar, að vega
og meta efnahagsframvindu og
launaþróun meö tilliti til áhrifa á
heildarstefnu I þjóöarbúskapn-
um.
HVaöa hlutverk hafa hagdeildir
samtaka vinnumarkaöarins á
þessu sviöi?
— Hagdeildir samtaka vinnu-
markaöarins voru stofnaðar 1973
og er aöallega um aö ræöa hag-
deildir hjá ASI og VSÍ, en auk
þeirra eru starfandi hagdeildir
hjá fleiri samtökum. Þessar
deildir vinna aö vissu leyti hlið-
stæö störf og þær stofnanir, sem
áöur hafa veriö nefndar, en eru þó
fyrst og fremst félögunum og
heildarsamtökunum til ráðuneyt-
is I efnahagsmálum og viö samn-
ingagerð.
Meginhlutverk hagdeildanna
veröur þá, aö draga saman upp-
lýsingar frá stofnunum eins og
Þjóöhagsstofnun, Hagstofu og
Kjararannsóknarnefnd, fyrir
samtök sln og túlka horfurnar
fyrir samtök sin. Hagdeildirnar
eru þvi ekki beinltnis frumrann-
sóknaraöili heldur eru þær fyrst
og fremst túlkunaraöilar þeirra
upplýsinga sem fyrir liggja.
Hvaö getur þú sagt okkur um
starf Kjararannsóknarnefndar
Björn?
— Kjararannsóknarnefnd var
sett á laggirnar áriö 1963 og var i
upphafi ætlaður ákaflega viöur
vettvangur, en jafnframt var
henni þó ætlaö, aö stuöla ab lausn
bráöavanda I samningamálum,
en kjarasamningar stóöu einmitt
fyrir dyrum haustiö 1963. Sæti I
nefndinni tóku þrir fulltrúar til-
nefndir af ASl, tveir eru tilnefndir
af VSI og einn tilnefndur af
Vinnumálasambandi Samvinnu-
félaganna.
Má sjá þaö af verkefni
kjararannsóknarnefndar frá
þessum tlma, aö ekki var ráöist á
garöinn þar sem hann var lægst-
ur. Nefndin setti sér, aö fjalla um
afkomu launþega almennt I
fyrsta lagi, I ööru lagi um afkomu
hinna ýmsu atvinnuvega, og I
þriöja lagi um búskap hins
opinbera. Nefndin lagði áherslu á
aö vinna upp launastatistikk eins
og þaö er oröaö I fundargerö frá
þessum tlma.
Þaö varö ljóst, þegar i upphfi,
aö upplýsingasöfnun og úrvinnsla
af þessu tagi yröi geysilega
umfangsmikil og að hér væri ver-
iö aö ráöast I eiliföarverkefni, en
ekki verkefni sem ljúka mætti á
tilteknum tima. Menn voru þvl
sammála um þaö aö skapa þess-
ari starfsemi traustan grundvöll,
en rasa ekki um ráö fram með
niðurstöður.
Sú þróun á sviöi kjararann-
sókna, sem átt hefur sér staöá
þeim sautján árum sem liöin eru
slöan nefndinni var komiö á fot,
hefur leitt til þess, aö upphafleg
verkefnaskrá nefndarinnar er
verulega breytt. Þaö sem skiptir
meginmáli I þessu sambandi er
tilkoma Efnahagsstofnunar og
siöar Þjóöhagsstofnunar, og sú
uppbygging almennra hagrann-
sókna sem átt hefur sér staö á
undanförnum árum.
I rauninni taka þessir aðilar til-
tekin verkefni af verkefnaskrá
kjararannsóknarnefndar og þeim
aöilum sem aö Kjararannsóknam.
stóöui,var þetta I sjálfu sér ákaf-
lega kærkomiö. Þetta verður ein-
mitt til þess, aö nefndin getur nú
einbeitt sér aö þvl, sem nú er
hennar meginverkefni, en þaö er
söfnun upplýsinga um launa-
greiöslur og vinnutlma á almenn-
um vinnumarkaöi, og úrvinnsla
þessarra upplýsinga. Jafnframt
þessu aöalvermefni er það hlut-
verk nefndarinnar, aö draga
saman á einn staö niðurstöður
rannsóknanna og birta þaö I
frettabréfi nefndarinnar.
Hafa oröiö einhverjar breyt-
ingar á starfseminni uppá
siökastiö?
— Já, segja má, aö alveg ný
viöhorf hafi myndast á síöustu ár-
um meö tilkomu tölvuvæöingar
fyrirtækja og slaukinni notkun
þess tækis. Kjararannsóknanefnd
hefur víöa aögang aö þessum
kerfum og meö þvi aö viö fáum
fleiri fyrirtæki inn þá stækkar úr-
takið sem viö vinnum meö og
allar niöurstööur veröa nákvæm-
ari.
Það hefur verið mesti ljóöurinn
á starfseminni, aö niðurstööur
hafa einungis veriö birtar á
grundvelli upplýsinga héöan úr
höfuöborginni, en meö tilkomu
nýrrar tækni má búast viö þvl aö
viö getum tekiö landsbyggðina
með llka og ættu niðurstöður
nefndarinnar þá aö nálgast raun-
veruleikann verulega mikiö.
Blaðberar
Rukkunarheftin eru komin.
Vinsamlegast sækið þau
sem allra fyrst, svo skil geti
farið fram á réttum tfma.
Alþýðublaðið —
Helgarpósturinn
Auglýsið
í Alþýðu-
blaðinu
alþýdu
n hT'Tr'
ff
í
og f laka
• Sjálfstæðismaður af Skaganum
bjargaði tekjuskattshækkunum
stjórnarinnar
Ég tel aö þegar rlkisstjórn
Gunnars Thoroddsen var mynd-
uð hafi allur almenningur I
landinu andaö léttar. Fjöl-
miölar og þá einkum sóöarnir i
slödegispressunni höföu skrifaö
um stjórnarmyndunina llkt og
náttúruhamfarir ættu sér staö.
Dag eftir dag masað um þaö aö
stjórn yröi aö mynda engu skipti
hverskonar stjórn yröi mynduö.
Auðvitaö var öllum ljóst aö
stjórn varö aö mynda, en þeir
voru llka margir, sem létu til-
finningarnar lönd og leið og
hugleiddu nauösyn þess aö
mynda alvörustjórn, —
rikisstjórn, sem réöi viö
vandamálin, — rikisstjórn, sem
tæki á efnahagsmálunum.
Nú er svo komið aö bæöi al-
þingismenn og aðrir áhuga-
menn um stjórnmál finna
greinilega að nú hallar undan
fæti hjá stjórninni. Vinsældimar
þverra óöum. Fólk er farið aö
átta sig. Fólki er nú ljóst aö þaö
situr uppi meö veika og ráö-
villta forystu, sem hangir sam-
an af persónulegum metnaöi
einstaklinga og afturhalds-
sömum sjónarmiöum i landbún-
aöarmálum, sem verkafólk og
sjómenn þurfa aö greiöa fyrir.
Stjórnin hækkar skatt —
verkalýðshreyfingin for-
dæmir hækkanirnar
I þingsölum þótti þaö at-
hyglisvert aö einmitt er 1. mai
gekk I garö sat þingliö
rlkisstjórnarinnar við aö sam-
þykkja hverskonar stalla-
hækkanir, sem verkalýöshreyf-
ingin hefur harölega fordæmt.
Fjölmargar samþykktir hafa
borist frá verkalýösfélögunum,
þar sem bent er á þaö kjararán,
sem skattastefna rlkisstjórnar-
innar hefur I för meö sér. Þess-
ar samþykktir hundsuöu
st jórnarherrarnir gersamlega og
þaö sem verra var, þeir lögðu
sérstakan metnað sinn I aö af-
greiða þessi óþurftarverk aö-
fararnótt 1. maí. 1. mal rániö er*
einn sá versti kinnhestur, sem
verkalýðshreyfingunni hefur
veriö gefinn undanfarna
áratugi. Þá skulum viö hafa i
huga aö kaupmáttur er nú mun
rýrari en voriö 1978 þegar út-
flutningsbanniö og áróöurs-
strlöiö mikla dundi yfir.
Grimmileg átök áttu sér stað I
stjórnarliðinu um skattastefn-
una. Einkum var ástandiö
slæmt I Alþýöubandalaginu. Aö
vlsu eru höröustu skatta-
■ postulamir þar innan dyra en
þar eru lika menn, sem hugsa til
launþega, — menn, sem gera
sér grein fyrir þvl kjararáni
sem nú á sér staö.
Andófsmaðurinn Guð-
mundur J.
Helsti andófsmaöurinn er
Guömundur J. Guömundsson,
formaður Verkamannasam-
bands Islands, sem hvaö eftir
annaö mun hafa gert tilraunir
til að koma vitinu fyrir félaga
sina. Honum er manna best
ljóst aö verkafólk, sem vinnur
mestan hluta sólarhringsins
Skýrsla um stöðu kvenna á vegu
Fjölmiðlar við
hefðbundnum
hugmyndum i
konuna
• Konur not<
vörur f auglý
Nýlega sendi upplýs-
ingaskrifstofa Samein-
uðu þjóðanna fyrir
NorðurlÖnd frá sér
greinargerð vegna
Kvennaráðstefnu, sem
haldin verður i Kaup-
mannahöfn i júli á þessu
ári. Greinargerðin
verður endursögð hér á
eftir og skotið inn dæm-
um úr islenzku þjóðlifi
þar sem það á við.
Stundum er talaö um, aö frjáls-
ræöi kvenna hafi aukizt á síöast-
liönum árum á Vesturlöndum og
er þá oftast talaö um aukiö kyn-
feröislegt frelsi kvenna, enda
oftast karlmenn, sem fjalla um
sllkt. Staðreynd er þaö hins veg-
ar, aö félagslegt og efnahagslegt
frjálsræöi kvenna hefur ekki auk-
izt. Sé hægt aðmerkja einhverja
breytingu meö tilliti til aukins
kynferöislegs frjálsræöis, sem
vafasamt er aö tala um, þá skipt-
ir þaö konur litlu máli, á meöan
þær búa ekki viö félagslegt og
efnahagslegt jafnrétti, þvl félags-
legt og efnahagslegt jafnrétti
hlýtur aö vera undirstaöa jafn-
réttis á öllum öörum sviöum.
Aukin umræða um
jafnréttismál
A undanförnum árum hefur
umræöa um stöðu konunnar
skipaö stóran sess á opinberum
vettvangi. Umræöurnar hafa ver-
iö nokkuö miklar, en þó mis-
munandi miklar eftir löndum.
Umræöur um jafnréttismál og
stööu konunnar hafa verið meö
mesta móti á hinum Noröurlönd-
unum og konur látiö mikiö aö sér
kveöa á ýmsum sviöum þjóömála
þar. Sem dæmi má nefna, aö kon-
ur hafa, á sviöi bókmennta It
Danmörku, veriö mjög afkasta-
miklar og aö dómi sumra eru
nokkrar þeirra leiöandi I dönsk-