Alþýðublaðið - 17.01.1981, Qupperneq 6

6
Aukin tæknivæöing setur svip sinn á þróun mála I frystiiönaöinum. Liklega munu frystihúsin fjárfesta
fyrir miiljarö i rafeindabúnaði á næstu árum.
Forsvarsmenn Pólsins h.f. gagnrýna
Raunvísindastofnun Háskóla islands
Fyrirtækið Póllinnh.f. á ísafirði
hefur komiö nokkuð við sögu uppá
siökastiö. Annars vegar i sam-
bandi við þær mikiu tæknibreyt-
ingar sem nú eiga sér stað i
fyrstihúsum landsins og hins veg-
ar vegna gagnrýni, sem forráða-
menn fyrirtækisins hafa sett fram
á R aun v isindade ild Háskóla
islands.
Einkafyrirtækið Póllinn h.f.
hefur á siðari árum lagt mikið
kapp á þróunarvinnu vegna raf-
eindabúnaðar fyrir frystihús.
Þeir hafa m.a. þróað, og hafið
framleiðslu á tölvuvogum fyrir
frystihús og nú siðast standa yfir
tilraunir með samvalsvél hjá
íshúsfélagi isfirðinga á Isafirði,
sem að sögn sparar bæði mann-
afla og skilar aukinni nýtingu.
Skv upplýsingum fyrirtækisins
berast þeim fjöldi fyrirspurna
vegna framleiðslunnar, bæði frá
innlendum aðilum og ekki siður
frá erlendum aðilum, en fyrir-
tækið hefur þegar selt hluta
framleiðslu sinnar til útlanda.
Fyrirtækið tók m.a. þátt i alþjóö-
legri vörusýningu s.l. sumar i
Bella Center i Kaupmannahöfn og
vakti framleiðsla þess verðskuld-
aða athygli,
Þetta hefur fyrirtækinu tekist
að framkvæma án verulegrar
fyrirgreiðslu frá hinu opinbera.
Fyrirtækið hefur vissulega tekið
ián vegna starfseminnar hjá
Iðnþróunarsjóði, en auk þess hef-
ur fyrirtækið fengið einhverja
styrki frá Sölumiðstöö hraðfrysti-
húsanna.
i viðtali við Morgunblaðið fyrir
áramótin sögðu forráðamenn
fyrirtækisins að þeir hefðu orðið
hissa þegar þeir reyndu, að þeir
væru i samkeppni við Raunvis-
indadeild Háskóla tslands á
markaðnum hér innanlands:
Jafnframt halda þeir þvi fram að
stofnunin hafi fylgt i kjölfar fyrir-
tækisins og að starfsmenn stofn-
unarinnar hafi reynt að þróa
sama búnað og fyrirtækið. Þá
gagnrýna forráðamenn fyrirtæk-
isins fjárveitingar til stofnunar
Háskólans og raunar stöðu eðlis-
fræðistofu Raunvisindadeildar i
málinu i heild.
M.ö.o. teija þeir hjá Pólnum að
stofnunin hafi greiðari aðgang að
fjármagni en einkafyrirtæki,sem
að hluta til er notað til þess að
framleiða tæki sem eru i beinni
samkeppni við framleiðslu einka-
fyrirtækja, sem njóta langtum
lakari kjara hvað varðar aðgang
að fjármagni en stofnunin.
Alþýðublaðið hafði samband
við Asgeir Erling Gunnarsson og
bað hann að gera nánari grein
fyrir þvi hvernig málin væru
vaxin. Asgeirsagði m.a.: ,,Ég vil
ekki tjá mig um hugsanlegar
Flaututónleikar í
1 dag kl. 14:30 verða haldnir
fjóröu styrktarfélagatónleikar
Tónlistarfélagsins, i Austur-
bæjarbió. A tónleikunum munu
þau Manuela Wiesler og Claus--
Christian Schuster flytja verk
fyrir flautu og pianó.
Pianóleikarinn Claus Christ-
ian Schuster fæddist i Vin 1952.
Hann var ekki nema sex ára
þegar hann byrjaði að læra á
pianó, 1969 settist hann á skóla-
bekk hjá Hans Graf, við músik-
háskólann i Vin, og lauk þaðan
meistaraprófi 1974. Siöan var
hann um skeið i framhaldsnámi
i Bandarikjunum og hjá Dieter
Weber i Vin, en hlaut sérstakan
styrk frá sovéska rikinu, til
náms við konservatoriið i
Moskvu, skömmu siðar. Þar
naut hann handleiðslu Veru
Gornostajevu. Hann kennir nú
við tónlistarháskólann i Vin, en
sækir jafnframt þekkingu og
listræna uppörvun i tima hjá
Wilhelm Kemff, sem enn lætur
engan bilbug á sér finna, þrátt
fyrir háan aldur.
Schuster hefur unnið til
margra verðlauna i keppnum i
pianóleik (t.d. 1. verölaun i' Vin
1971 og 3. i' Vercelli 1972) og
komið fram á fjölda tónleika
sem einleikari, sérstaklega i
rómantiskum tónverkum og
tónlist frá fyrrihluta þessarar
aldar (Roussel, Respighi, Scön-
berg, Berg o.f 1:)
Manuela Wiesler fæddist i
Brasiliu áriö 1955, en ólst upp i
Vin, enda af austurriskum for-
eldrum. Hún hóf að leika á
flautu tiu ára gömul og stundaöi
nám við tónlistarháskólann i
Vin. Þaðan lauk hún einleikara-
prófi 1971. Hún var við fram-
haldsnám i Paris 1972, hjá
flautuleikaranum Alain Marion
en fluttist ásamt eiginmanni
sinum Siguröi Snorrasyni klar-
inettuleikara, til tslands 1973 og
hefur búið hér siðan. S.l. þrjú ár
hefur hún þó annað slagið sótt
lærdóm til snillinganna James
Galway og Aurele Nicolet og
jafnframt komið fram á fjöl-
Austurbæjarbíó
mörgum tónleikum og keppn-
um, innaniands sem utan.
Nægir að minnast á sigur henn-
ar i keppni i kammermúsik á
vegum Norðurlandaráðs i Hel-
sinki 1976, en þar fékk hún
fyrstu verðlaun ásamt Snorra
Sigfúsi Birgissyni, og tónleika i
Kaupmannahöfns.l.hausten þá
fékk hún frábæra dóma allra
gagnrýnenda og Sonningverð-
launin i kaupbæti.
011 verk þessarar efnisskrár
teljast, á einn eða annan hátt, til
rómantisku stefnunnar, þó þau
spanni 121 ár evrópskrar tón-
listarsögu, frá 1824 til 1945.
Yngsta verkið er eftir
Bohuslav Martinu (1890-1945),
sem var eitt helsta tónskald
Tékkoslóvaki'u á fyrri hluta
þessarar aldar. Hann samdi
mjög mikinn fjölda tónverka i
næstum öllum formgreinum og
þykja þau i senn sérkennileg og
hefðbundin og ótrúlega misjöfn
að gæðum. Uppruni tónlistar
hans leynir sér ekki, hann er
greinilega þjóöleg rómantik
siðustu áratuga 19. aldarinnar,
en þar finnast þó margar hug-
myndir og tæknivendingar, sem
auðvelt væri að rekja til
nýklassisku stefnunnar, einsog
hún þróaðist helst i Frakklandi,
frá og með siðustu verkum De-
bussy. Sónata fyrir flautu og
pianó var samin 1945 og tileink-
uð Georges Laurent, frægum
flautuleikara I Paris, og hefur
Martinu væntanlega verið aö
kvitta fyrir góðgerðimar, er
hann dvaldi þar i borg við nám,
hjá Albert Roussel, á yngri
árum.
Carl Heinrich Carsten Rein-
ecke (1824-1910) er eitt hinna
mörgu og misvirtu tónskálda
Þýskalands á öldinni sem leið,
sem næstum höföu fallið i
gleymsku, þegar rómantiska
nývakningin hófst um allar
jarðir fyrir nokkrum árum.
Hann starfaði lengst af i Leipzig
og stjórnaði þar t.d. Gewand-
haustónleikunum i 35 ár. 1 verk-
um hans svifa gjarnan andar
Mendelsohns og Schumanns
ljúflega yfir vötnum, og minnir
Reinecke i þvi tilliti ekki svo
litið á kunningja sinn og starfs-
bróður frá Danmörku, Niels Vil
helm Gade. Sónatanfyrir flautu
og pianó op. 167 er lýrisk-
rómantisk prógrammsmúski'k,
byggð á efni Undine, sögu eftir
Frederic de la Motte-Fouqué
Italsk-austurriski pianósnill-
ingurinn og tónskáldið Ferr-
uccio Busoni (1866-1924) verður
lengi talinn einn skarpasti hug-
suður siðrómantikurinnar. Þó
veröur að taka með i reikning-
inn að hann baröist mjög við að
losna úr viðjum þeirrar stefnu,
og eru þau átök yfirþyrmandi i
seinrá verkum hans, t.d. óper-
unum Turandotog Doktor Faust-
us. Divertimento fyrir flautu og
hljómsveit er samið um 1920 og
er þrátt fyrir nafn og yfirbragö
nett og pianó. Hér heyrist allt
Þetta er einn langur þrískiptur
þáttúr, en miðhluti hans,
Elegie, er til i útgáfu fyrir klari-
nett og páanó. Hér heyrist allt
verkiö leikið i pianóútgáfu, sem
Kurt Weill hefur gert eftir
hljómsveitarskránni.
Franz Schubert (1797-1828)
samdi tilbrigöi yfir „Trockne
Blumen” 1824 og er það elsta
verkið á efnisskránni.
1824 var mikið
kammermúsklkár hjá
honum og samdi
hann þá t.d.
Laugardagur 17. janúar 1981
ástæður fyrir þvi að Raunvisinda-
stofnun dró sig til baka á sinum
tima, þegar viðræðurnar um
samstarf i rafeindaiðnaðinum
stóðu sem hæst. Ég hef auðvitað
minar skoðanir á þessu, en ég tel
réttast að forsvarsmenn stofn-
unarinnar svari fyrir það sjálfir.
Hvert telur þú að eigi að vera
hlutverk stofnunar eins og
þeirrar sem hér um ræðir,
hefuröu hugmyndir um það?
— Já ég hefi mjög ákveðnar
hugmyndir um það hvaða hlut-
verki slik stofnun ætti að gegna.
Þegar samstarfsviðræðurnar
voru i gangi, á vegum
Rannsóknarráðs rikisins, þá kom
upp sú hugmynd að sett yrði á
stofn eins konar þróunarstofa,
sem ég skildi þannig, að ætti að
taka yfir þá starfsemi sem eðlis-
fræðistofa Raunvisindastofnunar
hefur verið með. Hlutverk þess-
arar þróunarstofu væri þá fyrst
og fremst aö vinna að ákveðnum
rannsóknum og .ákveðnum þátt-
um á þróunarsviðinu er snerti
þróunarstarf einstakra fyrir-
tækja. Þannig ættu fyrirtækin að
geta farið með hugmyndir og
annað slikt og látið stofnunina
vinna fyrir okkur. Fyrirtækin
myndu siðan greiða fyrir veitta
þjónustu i samræmi við það sem
stofnunin farmkvæmir.
Þá gæti slik þróunarstofa
einnig unnið að sjálfstæðum
rannsóknarverkefnum og unnið
úr eigin hugmyndum. Við höfum
vitaskuld ekkert á móti þvi. Við
höfum aldrei látið okkur detta
það til hugar að andmæla
rannsóknarstarfi innan Háskól-
ans. Það sem við höfum verið að
mótmæla er það hvernig stofnun-
in hefur farið að koma þessari
þróunarvinnu i framleiðslu.
Við erum með öörum orðum
óánægðir með það, að við skulum
hafa þurft að leggja mikið undir
vegna þróunarvinnu okkar á
sama tima og Raunvisindadeildin
framkvæmir þróunarstörf á hlið-
stæðu sviði og afhendir sina þekk-
ingu eða niðurstöður,
samkeppnisaðila okkar án þess
að sá aðili þurfi að greiða
sambærilegar fjárhæðir og við.
Samkeppnisaðilinn þarf m.ö.o.
ekki að taka þá áhættu, sem við
höfum orðið aðgera. Þannig sitj-
um við alls ekki við sama borð og
þeir og eru þetta okkar helztu
gagnrýnispunktar.
1 framhaldi af viðtalinu við
Asgeir Erling Gunnarsson,
framkvæmdastjóra Pólsins h.f. á
Isafirði, hafði Alþýðublaðið sam-
band við Pál Theódórsson, for-
stöðumann eðlisfræðistofu
Raunvisindadeildar Háskóla
Islands, Páll var fyrst spurður að
þvi, af hverju fyrirhuguð sam-
vinna á þessu sviði hefði farið út
um þúfur þegar slikt var til um-
ræðu.
Páll sagði að það hefði einfald-
lega verið vegna þess að.menn
greindi á um hvernig málum
skyldi skipað. Sjálfur kvaðst hanh
hafa sett fram þær hugmyndir, að
Raunvisindastofnun hefði verið
bezt i stakk búin til þess að verða
einskonar þungamiðja slikrar
starfsemi. Það hefði hins vegar
komið i ljós að forsvarsmenn
hinna einstöku fyrirtækja hefðu
verið á annarri skoðun.
Aöspurður sagði Páll, að til
sanns vegar mætti færa að stofn-
unin væri I samkeppni við einstök
fyrirtæki eins og t.d. Póllinn á
ísafirði, á markaðnum, en taldi
það i sjálfu sér ekki athugavert.
Þessi samkeppni, sem hefði verið
orðuö svo, væri i lágmarki. Stofn-
unin leggði höfuðáherzlu á þró-
unarvinnu,sem siðan mætti koma
i framleiðslu hjá einstökum fyrir-
tækjum.
Viö spurðum Pál að þvi hvort
honum þætti eðlilegt að stofnunin
hefði selt fyrirtækinu Framleiðni
s.f., sem mun vera i eigu
Sambands islenzkra samvinnu-
félaga, framleiðslurétt þeirra
tækja, sem þetta fyrirtæki setur á
markað i samkeppni við Pólinn.
Páll svaraði þvi til, að þetta væru
algengir viðskiptahættir. Fram-
leiðni greiddi fyrir hvert
framleitt tæki og hefði lagt i veru-
legan kostnað þótt stofnunin hefði
unnið þróunarvinnuna. Fyrirtæk-
ið hefði þurft að gera margvis-
legar rannsóknir og hefðu starfs-
menn þess verið i nánum
samskiptum við eðlisfræðistofn-
unina.
Að þessu sinni verður ekki fjall-
að frekar um þetta mál, en
Alþýðublaðið mun fjalla nánar
um málið siðar.
GREIÐSLUERFIÐLEIKAR
RAFMAGNSVEITNANNA
— Verðum ekki fyrir beinum kostnaði vegna
aukinnar olíunotkunar i rafmagnsframleiðslu
— Neyðumst til að taka milljarð að láni til að
mæta rekstrarerfiðleikum framundan
— segir Aðalsteinn Guðjohnsen
Vegna fullyrðinga, sem fram
koma i viðtali við Erling Garðar
Jónasson, rafveitustjóra á
Egilsstöðum um að allur kostn-
aður vegna orkuskömmtunar-
innar lenti á Rafmagnsveitum
rikisins og ibúum dreifbýlisins,
hafði blm. Alþýðublaðsins sam-
band við Aðalstein Guðjohnsen
forstj. R a f m a g n s v e i t u
Reykjavikur og innti hann eftir
þvi hver kostnaður Rafmagns-
veitunnar væri af orkuskortinum,
og hvernig fjárhag Rafm.veitu
Reykjavikur væri háttað.
Aðalsteinn staðfesti það, að
notendur á Reykjavikursvæðinu
yrðu ekki fyrir beinum kostnaði
vegna aukinnar oliunotkunar við
rafmagnsframleiðslu.Landsvirkj-
un á gufuaflstöðina við Elliðaár
og greiða þeir allan kostnað við
rekstur hennar. Rafmagnsveita
Reykjavikur rekur hins vegar
eigin vatnsafstöð við Elliðaár og
er nú mjög aukin notkun hennar,
en annars er hún ekki notuð nema
á mestu álagstimum. ,,Af þessu
er nú ekki verulegur kostnaður”,
sagði Aðalsteinn, ,,en mergur
málsins er hins vegar sá, að við
gerum það sem i okkar valdi
stendur til að draga úr raforku-
notkun. Við höfum tekið hita af
spennistöðvarhúsum, það er
auðvitað spurning, hvernig það
fer meö tækin. Við höfum fært eft-
irlit á götuljósum eitthvað til,
þannig að við þurfum ekki aö hafa
logandi á götuljósum á daginn
vegna rekstrareftirlits. Við vilj-
um hins vegar ekki skerða öryggi
fólks með þvi að breyta ljósatim-
anum”.
Aðalsteinn sagði, að
Rafmagnsveitur rikisins væru
með bundið orkuverð i samning-
um við Landsvirkjun og þar af
leiðandi tækju þeir ekki á sig
hækkanir vegna aukinnar oliu-
notkunar hjá rafveitunum úti á
landi. „Gildandi samningar eru
svona og eftir þeim verðum við að
fara”, sagði hann. „Þegar sú
ákvörðun var tekin að kaupa orku
frá Landsvirkjun inn á norður-
linu, var það gert með þeim fyrir-
vara af hálfu stjórnarmanna
Landsvirkjunar að þessi orka
gæti brugðist i svona ástandi,
enda fá þeir orkuna á hagstæðu
veröi. Rafmagnsveitur rikisins
hafa lika hagnast verulega á
þessum kaupum, við megum ekki
gleyma þvi,” sagði Aðalsteinn.
„En tekjutap orkufyrir-
tækjanna nú og aukinn kostnaður
vegna oliunotkunar kemur á
ákaflega slæmum tima, rafveit-
urnar eru margar komnar i ákaf-
lega erfiða fjárhagsstöðu, þær
hafa ekki fengið raunverulega
hækkun síðan i ágúst 1979 nema
til að greiða hækkun á heildsölu-
verði orkunnar. Þess vegna var
þessi ákvörðun um 16% hækkun á
orku frá heildsöluaöilum en
aðeins 10% hækkun á .
gjaldskrám r\
almenningsveitnanna |6/
sem reiðarslag fyrir L/
okkur,” sagði Aðalsteinn. f