Alþýðublaðið - 01.05.1981, Blaðsíða 13

Alþýðublaðið Föstudagur 1. maí 1981
13
stofum þess, sem eru I Nýju Dehli
i Indlandi og 1 Moshi í Tansaniu.
Þessi starfsemi er aö mestu f jár-
mögnuð Ur sérstökum þróunar-
sjóði ICA. Undanfarin ár hefur
Sambandiö haft þann hátt á aö
leggja sjóönumárlega til upphæö,
sem samsvarar 5 pence (brezk-
um) á hvern félagsmann I Sam-
bandskaupfélögunum, en fyrir
áriö 1977 var þessi upphæö reynd-
ar fimmfölduö i tilefni af 75 ára
afmæli Sambandsins þaö ár.
Þessi aöferö hefur vakið athygli
viða erlendis, og á f jölþjóölegum
fundum ICA hefur oftar en einu
sinni verið bent á hana sem æski-
lega fyrirmynd fyrir samvinnu-
sambönd með fjölmennari þjóö-
um. ICA er stjórnaö af sextán
manna framkvæmdanefnd (Exe-
cutive Committee), sem kemur
aö öllum jafnaöi saman tvisvar á
ári. Þar aö auki eru árlega haldnir
fundir i miöstjórn (Central
Commitiee ) sambandsins, þar
sem eiga sæti fulltrúar frá öllum
aöildarsamböndunum. Fjóröa
hvert ár er siðan haldiö þing ICA,
sem fer með æðstu stjórn i mál-
efnum þess og markar framtiðar-
stefnuna.
Ein af starfsnefndum ICA er
INTER-Coop (International
Organization for Consumer Co-
operative Distributive Trades.)
Samband isl. samvinnufélaga er
aöili aö INTER-COOP ásamt 27
öörum samvinnusamböndum i 18
löndum. Meginmarkmiö
INTER-COOP er aö beita sér
fyrir sameiginlegum innkaupum
á ákveðnum vöruflokkum og ná
þannig hagstæöasta mögulega
vöruveröi. Einnig beitir þessi
nefnd sér fyrir leiðbeiningum á
tæknisviöinu i sambandi viö smá-
sölu- og heildsöludreifingu, og
suölar auk þess aö innbyröis viö-
skiptum samvinnusambanda. Er
i þvi sambandi ekki hvaö sizt aö
nefna hin sameiginlegu innkaup
samkaupin svo nefndu, en meö
þátttöku sinni i þeim hefur Sam-
bandinu tekizt aöfá margvislegar
vörur á sérstaklega hagstæöu
veröi, og jafnvel hefur tekizt aö
taka upp verzlun i nýjum vöru-
flokkum eingöngu fyrir tilvist
þeirra.
Loks er svo aö nefna Alþjóöa-
samvinnubankann (INGEBA,
Internationale Genossenschafts-
bank AG), sem stofnaður var 1956
og hefur aösetur i Basel i Sviss.
Samband i'sl. samvinnufélaga
hefur veriö hluthafi i bankanum
frá stofnun hans, en eigendur
hans eru eru 58 samvinnubankar
og samvinnusamtök i 20 löndum.
Bankinn stundar almenn alþjóða-
bankaviöskipti, en auk þess hefur
hann lánaö fé til samvinnufélaga
viös vegar um heiminn. Eitt af
markmiöunum meö stofnun hans
var aö geta lánaö fé til þróunar-
landanna, einkum i sambandi viö
uppbyggingu samvinnufélaga
þar, og hefur hann veitt þeim
margs konar aöstoö á liönum ár-
um.
Samtíð og framtið
Þess er getiö fyrr á þessum
blööum, að eitt af grundvallarein-
kennum samvinnuhreyfingar-
innar sé hlutleysi i stjórnmálum
og trúmálum. I samræmi við
þetta ber samvinnumönnum aö
gæta þess, að hreyfing þeirra sé
ópólitisk, þ.e. taki ekki afstööu
með neinum einum stjórnmála-
flokki gegn öörum, þótt þetta þýöi
þó ekki, aö samvinnumenn megi
ekki notfæra sér lýöræðislegan
rétt sinn til aö taka þátt i starf-
semi stjórnmálaflokka sem ein-
staklingar. Hér á landi má i stór-
um dráttum segja, að tekizt hafi
að fylgja þessu stefnuskráratriöi
allbærilega eftir. Pólitiskir
flokkadrættir og átök i kaupfélög-
um hafa heyrt til algjörra undan-
tekninga. 1 allflestum tilvikum
hafa menn með ólikar stjórn-
málaskoðanir getað unnið þar
saman hlið viö hlið, aö framfara-
málum félaganna.
Enþráttfyrir hiö pólitiska hlut-
leysi getur ekki hjá þvi farið, eðli
málsins samkvæmt, að sam-
vinnuhreyfingin og tilveruréttuur
hennar veröi bitbein pólitiskrar
umræðu. Menn skiptast i stjórn-
málaflokka meðal annars eftir
þvi, hvernig þeir vilja haga
eignarréttinum yfir atvinnutækj-
unum og skipulagi viðskiptalifs-
ins Meöan sumir vilja láta fáeina
sterka einstaklinga, sem oröiö
hafa ofan á i þvi sem nefnt er
frjáls samkeppni, eiga atvinnu-
og verzlunarfyrirtækin, þá vilja
aörir láta rikisvaldiö eiga þetta
allt saman en sjá i staöinn um
velferö og trygga afkomu þegn-
anna. Loks vilja svo enn aðrir
fara bil beggja, efla frjáls al-
mannasamtök og atvinnurekstur
sveitarfélaga, en ætla þó bæði
einkarekstri og rikisvaldi sinn
hlut.
Hér er einfaldlega um að ræða
spurninguna um þaö, hvort menn
vilja bUa viö kapitaliskt,
sósialiskt eöa blandaö hagkerfi,
og eins og gefur aö skilja, er það
utan viö verksviö þessarar bókar
aö gefa svar viö henni. A hinn
bóginn leiðir þaö af þessum póli-
tiska skoöanaágreiningi, að sam-
vinnuhreyfingin hlýtur aö eignast
andstæöinga jafnt Ur hópi einka-
rekstrarmanna sem rikis-
rekstrarmanna, sem þá haf a horn
i siöu hennar ýmist vegna þess aö
þeim þyki hún of skyld sósialisk
um eöa kapitaliskum hugsunar-
hætti i starfsemi sinni. Fyrir
samvinnumenn skapar slikt þó i
sjálfu sér engin hugsjónapólitisk
vandamál. Sömuleiðis skiptir þaö
litlu um hlutleysi samvinnuhreyf-
ingarinnar, þótt þeir kjósi oft af
þessum sökum aö styðja sem ein-
staklingar þá stjórnmálaflokka,
sem sýna henni mestan stuðning.
Þeir vinna að sinum málum i
krafti sannfæringar sinnar um
gildi frjálsra samtaka almenn-
ings. Samvinnumenn um viða
veröld eru lika yfirleitt heldur
friðsamir og litið fyrir þaö gefnir
aö ráöast á aöra að fyrra bragði.
Þeir láta þaö ekki raska ró sinni
þótt aörir menn kjósi að vinna
með öörum aðferðum að sömu
verkefnum og þeir. Allt sem þeir
vilja er að fá að vinna með sinum
hætti i frjálsri og óheftri sam-
keppni viö aöra, enda telja þeir
reynsluna sýna, að þá taki fólk
yfirleitt samvinnufélögin fram
yfir aöra aöila, þegar til lengdar
láti. En þaö er hins vegar I þeim
tilvikum, þegar ráöizt er aö sam-
vinnuhreyfingunni, sem hún
hlýtur aö svara fyrir sig.
Þess gætir alltaf af og til i póli-
tisku blööunum hér á landi, aö
þar sé ráöizt allheiftarlega á
samvinnuhreyfinguna og henni
talið flest til foráttu. Af hægri
kanti stjórnmálanna koma þá
einkum sendingar, þar sem býsn-
azt er yfir stærð samvinnuhreyf-
ingarinnar. HUn er gjarnan nefnd
„auðhringur” sem aldrei fái nóg
og vilji gina yfir öllum sviðum, og
oft er henni borið á brýn aö sýna
einokunartilhneigingar, sem þá
eiga fyrst og fremst aö bitna á
bændum, sem hún á aö halda i
járngreipum viðskiptafjötra og
haröræðis. Af vinstri kantinum
koma á hinn bóginn sendingar,
þar sem hreyfingunni er núiö um
nasir aö vera nánast I engu frá-
brugðin kapitaliskum auömagns-
fyrirtækjum. Þar á aö vera alls-
ráöandi fámennisstjórn og for-
stjóraveldi, en vilji félagsmanna
einskis metinn. Lika sjáist eöli
starfseminnar bezt i þvi, aö i
kjarasamningum séu samvinnu-
félögin engu betri viðskiptis fyrir
verkalýösfélögin heldur en hörö-
ustu einkafyrirtæki.
Þaö er e.t.v. ástæöa til aö taka
þaö fram sér á parti, aö ofan-
greindar ásakanir eru allar
teknar beint upp Ur skrifum
ýmissa af dagblöðunum I Reykja-
vik á aö gizka siöustu tvö árin.
Þaö gefur lika auga leið, aö væri
eitthvaö til i þessum ásökunum,
þá væri Sambandið og kaupfélög-
in komin inn á alvarlegar villu-
götur, og gott ef ekki orðin þjóö-
hættuleg fyrirtæki. Þaö er þvi full
ástæöa til þess aö taka þessar
ásakanir til litiö eitt nánari skoö-
unar.
Eru samvinnufélögin
auðhringur?
Að\ir en hægt er að svara þess-
ari spurningu veröur fyrst aö
reyna aö gera sér grein fyrir þvi,
hvaöátt sé viö meö oröinu ,,auö-
hringur”. Oröabók Menningar-
sjóös skilgreinir það sem auð-
Kaupfélag A-Skaftfeilinga Höfn í Homafirði
árnar íslenskri alþýðu til lands og sjávar allra heilla
á hátíðisdegi verkalýðsins 1. maí