Alþýðublaðið - 01.05.1981, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 1. maí 1981 Alþýðublaðið
Verkalýðs- og sjómannafélag Bolungarvíkur 50 ára:
Verkalýðshreyfingin á að
vera í stöðugri endurnýjun
— viðtal við Karvel Pálmason, formann VLSFB
Verkalýðs- og sjómannafélag Bolungarvíkur verður 50
ára þann 27. maí næstkomandi. Á morguni , laugardag-
inn 2. maí, verður af mælisins minnst með hóf i í Bolung-
arvík. Meðal gesta verða þeir Ásmundur Stefánsson,
forseti ASÍ, Hannibal Valdimarsson, sem annaðist
undirbúning að stofnun félagsins fyrir f immtíu árum og
Pétur Sigurðsson, forseti ASV. Auk þeirra verða við-
staddir margir af stofnendum félagsins og aðrir velunn-
arar þess í gegnum árin.
Stofnun félagsins.
Formenn VLSFB hafa veriö
þeir Guðjón Bjarnason og var
hann formaður félagsins frá
stofnun til 1942. Við formennsku
af honum tók Jón Timóteusson
sem gegndi starfinu til 1953. Þá
tók við formennsku félagsins Páll
Sólmundsson og gengdi hann
starfinu til 1958. Varaformaður
hjá Páli var Karvel Pálmason,
sem naut þar góðrar handleiðslu
þess fyrrnefnda. Siðar varð Páll
varaformaður hjá Karvel.
Formaður Verkalýðs- og sjó-
mannafélags Bolungarvikur
hefur verið Karvel Pálmason frá
árinu 1958. Alþýðublaðið hafði
samband við Karvel Pálmason i
tilefni afmælisins og bað hann
að gera grein fyrir stofnun félags-
ins. Karvel sagðist svo frá um
stofnun VLSFB: — Verkalýðs- og
sjómannafélag Bolungarvikur
var stofnað 27. mai 1931. Undir-
búning að stofnun félagsins
annaðist Hannibal Valdemars-
son, fyrir hönd Alþýðusambands
Vestfjarða. Naut Hannibal þar
stuðnings nokkurra stéttvisra
verkamanna og verkakvenna i
Bolungarvik, en auk þess áttu
þeir séra Páll Sigurðsson,
sóknarprestur og Sveinn Hall-
dórsson, skólastjóri, drjúgan þátt
i þvi undirbúningsstarfi sem
unnið var.
Formlega eru stofnendur
félagsins taldir hafa verið 46.
Fyrsta stjórn félagsins var
þannig skipuð: Formaður, Guð-
jón Bjarnason, málari, ritari,
Jens E. Nielsson, kennari, fé-
hirðir Friðrik Teitsson, vél-
smiður, varaformaður Ólafur
Ólafsson, sjómaður, vararitari
Agúst Ehasson frá Æðey og vara-
féhirðir, Haraldur Stefánsson”.
Verkalýðs- og sjómannafélag
Bolungarvikur var ekki fyrsta
verkamannafélagið sem stofnað
var i Bolungarvik. Við báðum
Karvel að segja svolitið frá að-
dragandanum aö stofnun VLSFB.
Karvel sagði þetta: — Aður en
það félag, sem nú fagnar 50 ára
afmæli var stofnað, höfðu verið
stofnuð þrjú félög. 26. febrúar
1917 var stofnað fyrsta verka-
mannafélagið i Bolungarvik.
Stofnandi þess félags var hinn
kunni baráttumaður Pétur G.
Guðmundsson. Sama ár fluttist
hann á brott og lognaðist félagið
þá út af. Atvinnurekendur vildu
ekki viðurkenna félagið og sam-
staða náðist ekki milli verkafólks
i landi og sjómanna um stofnun
öflugs félags”.
Rúmum niu árum siðan var
stofnað annað verkamannafélag i
Bolungarvik. Um það sagði
Karvel Pálmason: — Mönnum
varð það ljóst, að brýna nauðsyn
bar til þess að mynda með sér
samtök til varnar yfirgangi at-
vinnurekenda og til þess að knýja
fram launahækkanir. Þetta var
auðvitað kveikjan að stofnun
Verkalýðsfélags Bolungarvikur,
sem stofnað var 8. október 1926.
Aðalhvatamaöur að stofnun þess
félags er talinn hafa verið Björn
Blöndal Jónsson. A stofnfundin-
um voru mættir 78 menn og voru
það mun fleiri en áður höfðu ljáð
málinu stuðning sinn. 1 stjórn
þessa félags voru kosnir eftir-
taldir menn: Finnbogi Bernódus-
son, formaður, Pétur Sigurðsson,
varaformaður, Jens E. Nielsson
ritari, Einar Guðfinnsson gjald-
keri og Benóný Sigurðsson með-
stjórnandi.
Þetta félag var starfandi til
ársins 1928, en þá dofnaði félags-
starfið verulega og fór svo, að það
lagðist niður. Það næsta sem
gerðist i verkalýðsmálum hér i
Bolungarvik var það, að stofnað
var Sjómannafélagið Röst. Þetta
var 17. nóv 1927. Félagið starfaði i
nokkur ár, en siðan lognaðist
starfsemi félagsins út af, en áður
hafði það m.a. beitt sér fyrir
fyrsta kappbeitningarmótinu sem
hér var haldið árið 1929.
Siðan gerist það i mai 1931,
nánar tiltekið þann 27., að Verka-
lýðsfélag Bolungarvikur var
stofnað og er það félagið sem enn
lifir.Sex árum siðar var stofnuð
innan félagsins sjómannadeild og
nafninu þá breytti Verkalýðs- og
Sjómannafélag Bolungarvikur”.
Stórhuga forystumenn.
Um bernskuár verkalýðsfélag-
anna i Bolungarvik sagði Karvel
Arið 1972 festi VLSFB kaup á þessari húseign og fer starfsemin þar
fram.
Guðjón Bjarnason, málari, for-
maður VLSFB frá stofnun til
dauðadags (1931—1942).
Pálmason m.a. þetta: — Verka-
lýösfélögin i Bolungarvik voru
stofnuð á þeim tima sem verka-
lýöshreyfingin var að skjóta rót-
um á tslandi. Brautryðjendurnir
hér i Bolungarvik voru stórhuga
menn, sem gerðu sér grein fyrir
þvi hve nauðsynlegt þaö er
erfiöismönnum, að eiga sér sam-
tök til að tryggja jafnari skipt-
ingu lifsgæðanna. Þeir plægðu
akurinn og ruddu þá grýttu braut.
sem framundan var i baráttu
verkamanna og sjómanna i Bol-
ungarvik fyrir bættum kjörum.
Ég er ekki viss um að menn
geri sér almennt grein fyrir þvi
hvað það var, að stofna verka-
lýðsfélag og halda uppi baráttu
verkafólks á þessum árum. Þeir
sem nú heyja baráttuna hafa yfir-
leitt ekki þurft að heyja harða og
oft vægðarlausa lifsbaráttu i lik-
ingu við það sem þetta fólk þurfti.
Hér á ég bæði við baráttuna um
brauðiðog baráttuna við að halda
félögunum virkum og gera þau að
baráttutækjum verkamanna. í
alsnægtum vill það gleymast, að
þessir einstaklingar og verka-
lýðsstéttin öll, lögðu grundvöllinn
að þvi velferðarþjóðfélagi, sem
við byggjum i dag. An baráttu
forfeðra okkar, án baráttu braut-
ryöjendanna i þágu verkalýðs-
stéttarinnar, þá væru kjör alþýðu
þessa lands ekki þau sem raun
ber vitni, heldur miklu mun verri.
Það er min skoðun að við eigum
þeim sem brautina ruddu svo
sannarlega mikið að þakka.
Verkalýðshreyfingin er vissu-
lega i sifelldri mótun og endur-
nýjun og það á vitaskuld einnig
við um okkar félag, sem er einn
hlekkurinn i sameiginlegri keðju
hreyfingarinnar. Okkur sem
komið hafa i kjölfar brautryðj-
endanna ber hins vegar skylda til
þess að vernda og verja það fjör-
egg sem brautryðjendurnir fengu
okkur i hendur”.
Karvel Pálmason núverandi for-
maður félagsins.
Atvinnuleysi og bág kjör,
Mikil átök áttu sér stað á fyrstu
árum Verkalýðs- og sjómanna-
félags Bolungarvikur. Við báðum
Karvel að gera grein fyrir að-
draganda þessarar baráttu. Hann
sagði: — A þeim árum sem
félagið var stofnað var rikjandi
mikið atvinnuleysi i Bolungarvik
sem á öðrum stöðum. Lifskjör al-
mennings voru afar bágborin og
ástandið slæmt i alla staði. Þetta
leiddi til harðra átaka. Atvinnu-
rekendum tókst i byrjun að ala á
tortryggni milli verkamanna i
landi og sjómanna, en þessar
fylkingar sameinuðust þó að lok-
um og náðu takmarki sinu.
Það var tvennt sem forysta
félagsins lagði höfuðáherzlu á,
eftir að félagið hafði verið
stofnaö. i fyrsta lagi, að fá at-
vinnurekendur til að viðurkenna
félagið sem samningsaðila, og i
öðru lagi að berjast fyrir hærri
launum og bættum kjörum.
Ar leið frá stofnun félagsins
þangað til atvinnurekendur
viðurkenndu félagið, en 5. febrúar
árið 1932 voru undirritaðir fyrstu
kaupsamningarnir milli félagsins
og atvinnurekenda á staðnum og
giltu þeir.
Til gamans má geta þess, að
um þetta leyti var rætt um dag-
kaup karla á fundum, og komu
menn sér saman um að tima-
kaupið skyldi ekki vera lægra en
80 aurar I dagvinnu og ein króna i
eftirvinnu.
Daglaun kvenna, eða kven-
fólkskaup, eins og það var kallað
var á sama tima 50 aurar, fyrir
dagvinnu, og 70 aurar fyrir eftir-
vinnu.
Annars gerðist margt merki-
legt i kjölfar stofnunar félagsins.
Sem dæmi var komið á fót pönt-
unarfélagi fyrir verkafólk með
stofnun Pöntunarfélagsins Hvöt.
flVARP
Alþjóðasambands frjálsra verkalýðsfélaga
1. maí 1981
1. mai minnast hundruö
milljóna verkamanna um heim
allan liðinna tima. Þeir hugleiða
þá félagslegu þróun, sem oröiö
hefur á siöustu tiu, fimmtán eöa
hundraö árum. Þeir þekkja af-
komuskilyrði foreldra sinna og
forfeðra. Þeir bera þau saman
við stöðu sina nú og eru sér
meövitandi um þær gifurlegu
umbætur, sem skipulögð verka-
lýðshreyfing hefur náð fram
með þrotlausri baráttu viö for-
réttindahópa i heiminum fyrr og
nú. 1. mai minnast margir
þeirra sem oröið hafa aö þjást
fyrir verkalýösfélag sitt eða
stjórnmálaskoðanir og starf,
þeirra sem hafa veriö reknir úr
starfi eöa i útlegð, brottreknir,
fangelsaðir og pyntaðir og jafn-
vel myrtir.
1. mal lýsa verkalýösfélög um
heim allan yfir, meö lögmætum
eöa ólögmætum hætti, þeim
kröfum sem þau gera til vinnu-
veitenda og rikisvalds. Þau
setja fram hugmyndir sinar um
réttlátara, lýðræðislegra og
frjálsara þjóðfélag og nýja skip-
an alþjóölegra efnahags- og
félagsmála.
1. mai standa hundruð
milljóna verkamanna saman
um heim allan, og i trausti á
mátt sinn horfa þeir vongóðir til
betri framtiðar.
Fyrir 6 mánuðum samþykkti
stjórn Alþjóðasambands
frjálsra verkalýðsfélaga stefnu-
yfirlýsingu fyrir 9. áratuginn. í
sambandinu eru nú 128 aöildar-
sambönd með yfir 70 milljónir
meölima I 91 landi. 1 stefnuyfir-
lýsingunni er bent á að frum-
markmið sambandsins, sem
dregin eru saman I slagoröinu
„brauð, friður og frelsi” séu
hvert ööru háð, og séu i fullu
gildi. En efnahagslegar, félags-
legar og stjórnmálalegar að-
stæöur til aö ná þeim fram hafa
breyst.
Heimurinn sem við lifum i
einkennist af vaxandi ágrein-
ingi og kreppu vegna þess að
hagvexti eru takmörk sett.Fá-
ein risavaxin fjölþjóöafyrirtæki
veröa sifellt aðsópsmeiri i efna-
hagskerfi heimsins, og þau
stjórna oft bæöi heimsmarkað-
inum og hráefnaöflun vegna
einokunaraðstöðu sinnar.
Tekjumunur þjóða á milli fer
stöðugt vaxandi.
Samkvæmt upplýsingum Al-
þjóðabankans búa áttahundruö
milljónir mann i þriöja heimin-
um viö aöstæöur sem ekki upp-
fylla nein réttlætanleg skilyrði
um mannsæmandi lif. Atvinnu-
leysi i öllum heimshlutum er
hrikalegt. Nú þegar eru 23
milljónir manna I OECD-lönd-
um einum saman atvinnulaus-
ar.
Ráöstefna Alþjóðasambands
frjálsra verkalýðsfélaga um
„Hlutverk verkalýðshreyfing-
arinnar i þróunarmálum”, sem
haldin var I Nýju-Delhi i mars-
lok sl., sýndi aö óhjákvæmilega
fer efnahagslegt og félagslegt
ástand i heiminum versnandi,
eins og margir hafa spáð.
Viö lifum öll i sama heimi.
Fátækt, hvar sem hún er, stefn-
ir almennri velferö i hættu. Þess
vegna verður að ná jafnvægi i
hagvexti og bilið milli rikra og
fátækra veröur aö minnka.
Hér á eftir fara nokkrir þættir
úr stefnuyfirlýsingu sam-
takanna um þróunarlöndin.
— 1 nýrri efnahags- og félags-
legri skipan verður að viður-
kenna frjáls verkalýössamtök
og hlutverk þeirra I þjóðfélag-
inu.
— Með endurskipulagningu
alþjóðlegs fjármálakerfis veröur
aö færa stóraukiö fjármagn til
þróunarlanda og lækka vexti.
— Gera þarf orkuáætlun fyrir
allan heiminn og hafa eftiriit
með oliugróða. Stofna þarf
orkuþróunarsjóð fyrir þróunar-
löndin.
— Með samræmdri hagstjórn
verða iönrikin að koma á fullri
atvinnu, auka rauntekjur, auka
opinbera þróunaraöstoö, aölaga
sig nýjum aðstæöum i heimsvið-
skiptum og vinna bug á verö-
bólgunni.
— Gera þarf áætlun til að
uppfylla frumþarfir fólks i
þróunarrikjum.
— Afnema verður viöskipta-
hömlur.
— Stofna þarf alþjóölegan
sjóö til að standa straum af
endurskipulagningu.
Alþjóöasamband frjálsra
verkalýðsfélaga leggur áherslu
á að efnahagsaðgeröir verði
ekki eingöngu til hagsbóta fyrir
forréttindaklikur og fjölþjóða-
fyrirtæki, þær verði að ná til
fátækrahverfanna og hinna
hungruöu milljóna, umfram allt
I dreifbýlishéruðum þriöja
heimsins. Þaö er þess virði aö
berjast fyrir stefnu Alþjóöa-
sambands frjálsra verkalýðs-
félaga til að stuðla að réttlæti og
friði.
1 mörgum löndum eru nú viö-
haföar aðferðir eins og mann-
rán, pyntingar, morð, kúgun,
útlegö og innilokun á geðveikra-
hælum, til þess að þagga niður i
talsmönnum verkalýðsfélaga og
öðrum þeim, sem eru á önd-
verðum meiði við rikjandi
stjórnvöld.
1. mai láta hundruð milljóna
verkamanna I ljósi áhyggjur yf-
ir versnandi stjórnmálaástandi
i þessum löndum.
Þeir lýsa yfir samstöðu með
öllum þeim sem hætta lifi sinu
fyrir frelsi og lýðræði. Þeir
munu halda áfram aö veita full-
an stuöning þeim sem hafa hug-
rekki til aö berjast gegn ólýö-
ræöislegum rikisstjórnum og
ómannúölegum aögerðum
þeirra.
Ekkert vandamál er óleysan-
legt, og þegar allir verkamenn
innan vébanda frjálsra verka-
lýösfélaga og bandamanna
þeirra vinna að þvi að ná fram
hinum réttlátu kröfum okkar,
komumst viö áreiðanlega nær
þvi takmarki aö allir fái brauð,
aö friður riki i heiminum og allir
njóti frelsis.
Lengi lifi 1. mai