Alþýðublaðið - 11.06.1981, Blaðsíða 8

alþýöu
cmrflpji
Fimmtudagur 11. júní 1981
Fiskverðshækkun:
Forystumenn
fiskvimslunnar
telja ákvörðun
hæpna
— „gengið verður ekki
fellt” segir Jón Ormar
A fundi yfirnefndar verölags-
ráfts sjá varútvegsins s.l. föstudag
var ákveftift lágm arksverft á ýms-
um fisktegundum fyrir timabilift
1. jiíni til 30. september 1981.
Meftaitalshækkun frá þvi verfti
sem gilti til mafloka nemur 8%.
Þetta er sú hækkun sem útgerft-
armenn höfftu krafist og sömu-
leiftis höfðu sjómenn lagt á þaö
mikla áherzlu aft fá fiskverfts-
hækkun nú sem tryggöi þeim
sambæriiegar launahækkanir og
launþegar f landi fengu 1. júnf.
Fiskkaupendur töldu aft fisk-
vinnslan gæti ekki tekift á sig
neinar hækkanir. Sjömenn og út-
gerftarmenn ættu aft geta veröift
ánægöir, en hvaft segja fisk-
kaupendur?
1 ræftu sinni á fundi Sölumiö-
stöftvar Hraftfrystihúsanna sagfti
fa-maöur samtakanna, Gunnar
Guftjdnsson, aö þær fiskverös-
hækkanir sem nýlega voru til-
kynntar í Bandarikjunum kæmu
frystihdsunum afteins aft tak-
mörkuftu gagni, og gaf i skyn aft
meft fiskverftshækkun væri verift
aft knýja fiskvinnsluna til halla-
reksturs. 1 mailok hélt Félag
Samband fiskframleiftenda aftal-
fund sinn. A þeim fundi var m.a.
ályktaftá þessaleift: „Fiskiftnaft-
urinn hefur nú um árabil verift
rekinn án hagnaöar og oft meft
halla. Þetta eitt er nægilegt til
þess aft hamla eftlilegum fram-
förum og bættum lifskjörum i
kjölfar þess.... Vegna þess hversu
komift er um rekstrarfé fiskiftn-
aöarins þarf ekki nema minnsta
andblæ til þess aft velta spila-
borginni um koll, og er fiskiftnaö-
urinn orftinn iskyggilega háftur
aftgerftum ri'kisvaldsins.”
Jdn Ormur Hallddrsson, aft-
stoftarmaftur forsætisráöherra,
var spurftur hvort hann teldi aft
fiskverftshækkunin nú væri innan
þeirra marka sem fiskkaupendur
þyldu. Jdn Ormur sagftist svo
sem ekki vera rétti maöurinn til
aft tala um afkomu fiskvinnslunn-
ar, en sagftist ekki eiga von á þvi
aft þessi fiskveröshækkun yröi
fiskkaupendum ofvifta.
BOLABÁS
.... og ráftherrann sagfti vift
aftstoftarm ann sinn: — Hvern-
ig stendur á þvi aft læknar geta
þvingaft okkur til samninga
um hærri laun? Aöstoftarmaft-
urinn hugsafti sig um, en sagfti
síftan: — í fyrsta lagi hafa
læknar efni á þvf aft fara I
verkfall, nokkuft sem vift þurf-
um ekki aft dttast frá hendi al-
mennra Iaunþega og I öftru
lagi er ofmælt aö þeir þvingi
okkur til aft veita sér launa-
hækkanir, efta vorum vift ekki
sammála um aö kalla þetta
„fél agslegar leiftréttingar á
launakjörum lækna”????
Reykingar og atvinna
— grein eftir Helga Guðbergsson lækni
Eftirfarandi grein eftir Helga Guðbergsson lækni
birtist í síðasta tölublaði Fréttabréfs um Heilbrigðis-
mál. Helgi Guðbergsson læknir hefur starfað á at-
vinnusjúkdómadeild Heilsuverndarstöðvarinnar í
Reykjavík, en hann er nú við framhaldsnám í at-
vinnusjúkdómum í Finnlandi.
A atvinnusjúkdómanámskeifti
Læknaféiags Islands i
september 1979 hélt bandariski
lungnasérfræftingurinn Kilburn
þvi fram aft þekktar væru
a.m.k. sextiu ryktegundir sem
valdift gætu langvinnri berkju-
bólgu (króniskum bronkitis).
Ekkert jafnast þó á viö tóbaks-
reyk i þeim efnum, vegna þess
hve margir reykja. Andi menn
aö auki aft sér talsverftu ryki
daglega flýtir þaö fyrir slikum
lungnaskemmdum.
A undanförnum árum hefur
þekking manna aukist á sam-
verkandi skaösemi reykinga og
mengunar er fólk verftur fyrir á
vinnustöftum. Astæfta er til aft
vekja sérstaka athygli á þessum
sameiginlegu, heilsuspillandi
áhrifum. Reykingar eru yfirleitt
útbreiddarimeftal verkamanna,
iftnaftarmanna o.s.frv. en meftal
þeirra sem vinna svokölluft hug-
læg störf. Hjartavernd kannafti
þetta á Reykjavfkursvæftinu
1967-68 hjá karlmönnum á aldr-
inum frá 34 ára til 61 árs. 1 hópi
þeirra sem vinna huglæg störf
voru um 30% sigarettureyk-
ingamenn en nær 40% I þeim
hópi er fremur starfar á efna- og
reykmenguftum vinnustöövum.
Arift 1975 haffti sígarettureyk-
ingamönnum fækkaft um 5-9%
og pipu- og vindlareykinga-
mönnum um 5-7%, samkvæmt
framhaldskönnun Hjarta-
verndar.
Litum nánar á hættusamband
tóbaks og vinnu.
1.
Viss eiturefni i tóbaki og tó-
baksreyk er einnig aft finna á
sumum vinnustööum. Reyk-
ingar auka þá þéttni þessara
efna i andrúmsloftinu og þar
meft áhættuna vift innöndun
þeirra. Besta dæmift er kolsýrl-
ingur (CO) sem eins og kunnugt
er binst blóftraufta fastar en súr-
efni og hleypir þvi ekki aö. Hann
myndast viö ófullkominn bruna
og er t.d. i útblæstri véla.
Kolsýringseitrun er vel þekkt,
en rannsóknir benda einnig tií
aft skemmdir byrji aö koma
fram á hjarta- og æftakerfi vift
kolsýringsþéttni blóöraufta um
5%. Sigarettureykingar einar
valda mettun á bilinu 3—10%.
Kolsýringsmengun á vinnustaö
getur aukift verulega á þessi
áhrif. önnur efni sem koma fyr-
ir i tóbaki og á sumum vinnu-
stöftum eru asetón, akrólein,
aldehýft (t.d. formaldehýft),
arsenik, kadium, blásýra
brennisteinsvetni, ketónar, blý,
metýlnitrit, nikótin, köfnunar-
efnistviildi, fenól, lifræn hring-
sambönd o.fl. 1 slikum tiivikum
er um samanlögft áhrif aö ræfta.
2.
Reykingar geta aukift á skaö-
leg áhrif eiturefna, þótt um önn-
ur efni sé aö ræfta en I tóbakinu.
Þannig leggjast saman áhrif
tóbaksreyks og klórmengaös
andrúmslofts.
3.
Stundum margfalda reyking-
ar og eiturefni skaftleg áhrif
hvors annars. Komift hefur I
ljós, aft sigarettureykingamenn,
sem vinna meft asbest hafa
margfalt hærri tiftni lungna-
krabbameins en hinir, sem ekki
reykja og vinna meft asbest, aft
ekki sé minnst á þá sem halda
sig frá hvoru tveggja. 1 einni
rannsókn var fylgst meft 370
mönnum, sem lengi höfftu unnift
vift afteinangra meft asbesti. Á 9
ára timabili dóu 41 af 283 siga-
rettureykingamönnum af þess-
um hópi úr lungnakrabbameini.
A sama timabili dó einn úr hópi
þeirra 87 sem ekki reyktu siga-
rettur úr lungnakrabbameini. 1
gúmmliftnafti og viftar geta
menn orftift fyrir svipuftum
áhrifum af mengun i andrúms-
lofti og reykingum.
4.
Efni á vinnustaft geta breyst i
hættulegri efni fyrir áhrif reyk-
inga. Hitastigift I sigarettuglóft-
inni er um 875 gr. C. Efni eins og
klórkolvatnsefni (lifræn leysi-
efni, triklóretylen
perklóretylen o.fl.) geta um-
hverfst I phosgen vift hita.
Phosgen er stórhættulegt eitur-
gas. „Polymer-eim-hiti” stafar
af uppgufun vissra gerviefna
(vift hitastig yfir 315 gr. C).
Mengist tóbak af slikum efnum,
t.d. vegna ryks á höndum, geta
menn fengift hita og fundift til
óþæginda fyrir brjósti höfuö-
verkjar, skjálfta og vöftva-
verkja, þegar kveikt er i tóbak-
inu. Endurtekin áhrif geta
skemmt lungun.
5.
Neftóbak, sigarettur, vindlar
og pipur geta mengast af hættu-
legum efnum á vinnustaönum.
Þegar tóbakift er borift aft vitum
berast hin hættulegu efni inn I
likamann, ofan I lungu efta
maga. Reykingar á vinnustaö
leifta einnig til þess, aö menn
bera óhreinar hendur aft vitun-
um og getur þá hiö sama gerst.
Þetta er ein af leiftum þung-
málma inn i likamann og getur
t.d. leitt til blýeitrunar og
kadmiumeitrunar.
6.
Reykingar á vinnustað auka
slysahættu. Rannsóknir hafa
sýnt, aft hætta reykingarmanna
á aft lenda i vinnuslysum er tvö-
föld á viö þá sem ekki reykja.
Meftal ástæftna þess má nefna,
aö reykingar draga aft sér at-
hygli frá öftru, hendi er upptekin
viö reykingar, menn hósta og
þeim súrnar i augum. Auk þess
leiöa reykingar oft til ikveikju
og sprenginga, enda mikift um
eldfim efni á mörgum vinnu-
stööum. Reykingamenn bera
eldfæri. Nokkur dauöaslys hafa
orftiö vegna neista frá logsuftu-
eöa rafsuftutækjum, sem hafa
brennt sig gegnum föt og plast-
hylki á kveikjurum og valdift
sprengingu.
7.
Mikift er nú rætt um orsaka-
samband milli fósturskemmda
og skaftlegra umhverfisáhrifa.
Athygli beinist aö vinnuum-
hverfi sérstaklega. Vert er aft
munaeftir samverkun þess og
reykinga.
Reykingar eru hættulegar, en
hér hefur verift drepift á ýmis-
legt, sem magnar hættuna. Auk
félagslegra sjónarmifta mælir
þvi margt gegn reykingum á
Þegar maftur fa- inn i búft, til
aö kaupa inn þaft sem maftur
telur sig þurfa, (og allir vita aft i
þessu firrta nútimaþjóftfélagi
eru flestar okkar þarfir auftvit-
aft gerviþarfir, sem óprúttnum
sölumönnum hefur tekist aft ala
á meft þjóftarsálinni, meft
hýsteriskum auglýsingaher-
ferftum, þvers og kruss um fjöl-
miftlana), hvert vorum viö ann-
ars komin?
Já! Þegar maftur fer inn I búft,
til aft kaupa inn þaö sem maftur
telur sig þurfa, (og nú verftur
sviginn hafftur 1 styttra lagi, til
aft rugla ekki syntaxinn, til aö
hafa meininguna klára eiga
SKATTSKRAIN VERDUR
— segir skattstjórim í Reykjavík—skráin mi&uð við 1. marz—mörg mál
endanlega óaf greidd hjá ríkisskattanef nd
Pálmi Jónson I Hagkaup er Oliýn 4*J rafllj. Samkvxml skalt- tajðí hann I mor|un.
skaliakóngur átúns 1980 og pnö efcki ikrá er þriðji ikailhasii einnakl- Ceslur Sldnpóriion lajði pað rtll
I fyiila sinn. Hann cr efnur á kua ingurinn Cunnar Pór Öiafnon, ín- I morjun að skráin sem IO|ð var fram
yfir einuaklinga lem jrciða hreiiu jerðarmaður oj Hjórnarformaður I I jaer vreri ekki endaniej: „Hún
Jjðidin samkvaeml skaitskránni Andra h .f. llann legir að skaiiskráin miðan við I. marr en I rauninní má
1990, fékk endanlejan rdkninj upp á aí rðnj miðað við Slððu mála I daj. segja að skanskráin geti kannski
laepieja ló9miUjónir jkróna. „Mln kaera var ekki cndanlcja aldrer orðrð endanleg. Pclia er ikrá
Naenir Pálma I Hajkaup vora: afgrddd þejar þeasi skrá var búin til. yfr OD mál sem við hofðum afgreitl
Porvaldur I SUd oj ftsk, 8Ó.J Mlnir skaliar vora I aUi um liu frá okkur I. man en cftir það hafa
miHj-jkr., Asgeir Braji Öaíaion. minjónir jamiar. cn ekki 69,2 mOrj verið kmrð 19 rlkisakalia-
miDj.. lnjólfur Cuðbrandason I mUljónir eins oj segir I akránni," nefndar."
Sambandið var jjaldhaeil félaga
1910. borjar rifteja mDljarð jkróna.
Eimskip kcmur naesl með 420
raUljónir. þá Flujleiðir. siðan Sláiur-
ÚR spjaldskra lífsgítusafnsins
menn aö temja sér aft skrifa
stuttar setningar).. hvert....?
Þegar maftur fer inn i búö til
aft kaupa inn þaft sem maftur
telur sig þurfa (sifellt styttist
sviginn), ætlast menn yfirleitt
til þess aö afgreiftslufólkift sýni
manni kurteisi og vissa lipurö.
Maftur á þaö auftvitaö til aft
skipta um skoöun og senda af-
greiöslumanninn nokkrar fýlu-
feröir, en þaft er hluti af hans
starfi, og hann skal taka þvi'
meö brosi á vör.
(Aö visu verftur þaö stundum
treytandi fyrir afgreiftslumann
og aftra kúnna, þegar viöskipta-
vinur I sjoppugati hefur pantaft
fimm kók, þrjár appelsin, f jórar
freska, einn pilsner, þrjú prins-
póló tvo kitkat, fjögur hraun,
tvær siriusiengjur og tvo kon-
fektpoka.og endar svo meft þul-
una aft lýsa þvi yfir aö hann ætli
aö borga þetta allt sér, og þar af
helminginn meft glerjum! A
stundum sem slikum, sérlega
þegar úti er hávaftarok og
brunagaddur, má afgreiöslu-
maöur verfta dálitift snöggur
upp á lagiö) (Tóku lesendur eft-
ir því, aft Þagall haffti alla setn-
inguna innan sviga, og sparaöi
þannig talsverftan tima sem
annars heffti fariö I aft koma sér
aftur i startholu stilsins, ef maö-
ur má vera dáldift póetiskur).
En þaft er til afgreiösla og af-
greiösla. Þaft er t.d. til eitthváft
sem er kallaft „endanlega af-
greiftsla”, sbr. frétt á baksiftu
Dagblaftsins, þar sem haft er
eftir manni aft hans skattkæra
hafi ekki verift „endanlega af-
greidd”.Lesendur Þagals munu
auftvitaft þegar I staft sjá, af
sinni yfirveguftu og isköldu rök-
hyggju, aft ef til er „endanleg
afgreiftsla”, hlýtur aft vera til
„óendanleg afgreiftsla”. Mikift
rétt! Slik afgreiösla er til, sbr.
dæmiö úr sjoppugatinu, hér aft
ofan.
En þaft er önnur hlift á þessu
máli, og Þagall telur aft hann
getikallaft þá hlift „skuggahlift”
þessa máls, án þess aö vera
sakaftur um „æsifrétta-
mennsku”. (!)
Fyrirsögn á baksiöugrein
þeirri i Dagblaftinu, sem þegar
hefur verift vitnaft til, hljóftar
þannig: „Pálmi i Hagkáup
skattakóngurinn 1980 — efstu
sætin riftlast: „Skattskráin
verftur kannski aldrei rétt” —
segir skattstjórinn i Reykjavik
— skráin miftuft vift 1. mars —
mörg mál endanlega óafgreidd
hjá ríkisskattanefnd”.
Þessi fyrirsögn er löng og
seinleg aflestrar. Sérlega er þar
athyglisvert oröasambandift
„endanlega óafgeidd”. (!)
Hvemig má þaft vera? Hvernig
getur maftur látift vandamálin
óafgreidd endanlega? Hvaft er
„endanleg óafgreiftsla”?
Þetta er mikift vandamál og
þjóöinni væri enginn greifti
geröur meö þvi aö láta þaft kyrrt
liggja. Eöa meö þvi aft láta þaft
„endanlega óafgreitt”, sem
sagt.
Tökum dæmi, úr frægu af-
greiöslumáli. Steingrimur
Hermannsson hefur nú sem
sjávarútvegsráftherra afgreitt
fjöldan allan af tpgurum inn i
landift. Þaö er auövitaö ”endan-
lega afgreiftsla”, nema menn
vilji leggjast I orfthengilshátt og
benda á aft togarar séu for-
gengileg vara, sem þarf aft end-
urnýja reglulega. 1 þvi tilfdli
má kalla þetta „óendanlega af-
greiftslu”.
En meft þvi aft auka vift tog-
araflotann i slf ellu kemur Stein-
grimur Hermannsson i veg fyrir
aft vitræn stefna I fiskveiftamál-
um veröi tekin upp. Þannig má
auövitaö segja, aö vegna
„óendanlegrar afgreiftslu” á
togurum, sé fiskveiftastefna
„endanlega óafgreidd”. (Efta
aft mótun fiskveiftistefnu hafi
verift gefin upp á bátinn).
En er hún þaö? Er Steingrim-
ur Hermannsson sjávárútvegs-
ráöherra til eilifftar? Er Stein-
grimur Hermannsson eilifur?
Kæru lesendur! Getum viö
stoppaft hér? Getum vift sagt, aö
meö þessari grein hafi Þagall
„endanlega afgreitt” þaft sem
hann var aft fjalla um? (Hvaft
sem þaft nú var). Eöa verftum
viö aft flokka þetta spursmál,
ásamt öftrum óræöum spurning-
um, I sérlegan flokk lifsgáta
sem á spjaldskrá Ilfsins eru
flokkaöar sem „endanlega óaf-
greiddar”?
(?)
—Þagall (?)