Alþýðublaðið - 30.06.1981, Qupperneq 6

.6
Þriðjudagur 30. júní 1981.
Alþingi samþykkti tiliögu Alþýðuflokksmanna:
MORKUM OPIN-
BERA STEFNU í
AFENGISMALUM!
1 marga áratugi hefur það
gerst þing eftir þing, að nokkrir
alþingismenn, sem kunnir eru
fyrirbindindi, hafa flutt tillögur
með almennu orðalagi um
áfaigismál. A siðasta þingi
gerðust þau tiðindi i fyrsta sinn,
að heili þingflokkur, Alþyðu-
flokkurinn, flutti tiílögu um
mörkun opinberrar stefnu I
áfengismálum. Alþingi tök
þessu óvenjulega framtaki vel
og 7. mai samþykkti sameinað
þing eftirfarandi ályktunartil-
lögu:
„Alþingi ályktar að skora á
rikisstjörnina að láta nii þegar
undirbiia tillögur að stefnu hins
opinbera i áfengismálum, sem
byggist á þeim grundvallarat-
riöum:
Að draga dr heildarneyslu
vínanda,
að stórauka skipulagðar
rannsóknir, fræðsiu og umræðð-
ur um áfengismái,
að auka stuðning við áhuga-
mannasamtök um áfengismál,
að skilgreina eðlilega meöferð
áfengissjdklinga og kveða á um
flokkun meðferðarstofnana,
að leggja rikisvaldinu, sem
verslar með áfengi, þærskyldur
á herðar aö vinna gegn ofneyslu
áfengis með fyrirbyggjandi
starfi, t.d. fræöslustarfsemi, svo
og aö iiðsinna þeim, sem eiga
við áfengisvandamál að strlða.
Tillögur um sllka heildar-
stefnumótun I áfengismáium
verði unnar I samráði við heil-
brigðisyfirvöld, Afengisvarnar-
ráð, samtök um áfengisvarnir
og vandamál áfengisneytenda,
svo sem Stórstdku tslands,
Samtök áhugamanna um áfeng-
ismál, AA-samtökin o.fl., lög-
gæslu- og dómsmálayfirvöld,
menntamálaráðuneyti og fjár-
málaráöuneyti, Afengis- og
tóbaksverslun rikisins, Lækna-
félag tsland og aðra þá aðiia
sem afskipti hafa af dreifingu
og sölu áfengra dyrkkja og meö-
ferð áfengismála og vandamáia
áfengissjdkiinga.
Tillögur þessar og greinar-
gerð skal senda Alþingi I sér-
stakri skýrslu ásamt tillögum
rikisstjórnarinnar um að-
gerðir á sviði löggjafar og
stjórnsyslu.”
Tillaga þessi var flutt með
nokkuö ftarlegri texta, eins og
alþýöuflokksþingmenn fluttu
hana, en hiin kom þó I meginatr-
iðum dr nefnd og var samþykkt
sem ályktun Alþingis. Er það i
sjálfu sér mikill sigur fyrir
þingflokk Alþýðuflokksins.
Tvennt var athyglisvert við
tillögu þessa. 1 fyrsta lagi gerir
hdn ráö fyrir, að hið opinbera,
Lýðveldiö ísland, viðurkenni
áfengisvandamálið meö þvl að
lýsa yfir opinberri stefnu i bar-
áttunni gegn þvi. Hingað til hef-
ur þessi barátta fyrst og fremst
mætt á einstaklingum og sam-
tökum þeirra. í öðru lagi sam-
einaðist heill þingflokkur, sem
samanstendur eins og aðrir
flokkar af bindindismönnum og
neytendum áfengis, um að
leggja til mótun opinberrar
stefnu um þetta mikla vanda-
mál.
Ami Gunnarsson var fram-
sögumaður flokksins I þessu
máli og fyrsti flutningsmaður
tillögunnar. 1 greinargerö sagði
hann meðal annars:
,,A Islandi hefur ekki verið
mótuð áfengismálastefna af
hálfu rikisvaldsins. Vandamál
af völdum misnotkunar áfengis
hafa færst mjög í vöxt á undan-
förnum árum, og víða I Vestur-
Evrópu hefur verið gripið til
harkalegra aðgerða til að draga
úr áfengisneyslu. Þá hefur Al-
þjóðahei lbri gðismálas tofnunin
látið þessi mál sérstaklega til
sln taka og hvatt aðildarþjóðir
til aðgerða.
í tölum frá Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnuninni kemur fram,
aö á árabilinu 1960 til 1972 hafi
framleiðsla f heiminum á létt-
um vfnum aukist um 20%, á
sterkum vinum um 60% og á bjór
um 80%. 1 25 löndum, þar sem
fengist hefur nákvæmt yfirlit
um áfengisneyslu, hefur neysia
aukist um 30-500% á hvern Ibda.
Að sama skapi hefur afbrot-
um, sem tengd eru áfengis-
neyslu, farið fjölgandi. í nokkr-
um löndum er taliö, aö um 50%
allra afbrota séu framin I
tengslum við neyslu áfengis. Of-
an á það bætast svo umferðar-
slys, slys á vinnustööum og I
heimahdsum. Fjarvistir frá
vinnu og samdráttur I afköstum
eru einnig afleiðing misnotk-
unar áfengis og fer mjög vax-
andi.
Til misnotkunar áfengis má
einnig rekja beina fátækt og
vanrækslu heimilis og barna.
Mikil aukning hefur orðið á tiðni
sjdkdóma, sem beinlinis eru
tengdir ofneyslu áfengis. Nefna
má skorpulifur, nýrna- og
hjartasjdkdóma og krabba-
mein. Tíðni sjálfsmoröa meðal
fólks, sem á við alvarlega
áfengissjdkdóma að striða, er 80
sinndm meiri en hjá öðrum.
1 B andarlkjunum hefur verið
reiknað dt, að beinn kostnaður
af völdum ofneyslu áfengis, þ.e.
kostnaður heilbrigðisþjónustu
og félagsmálaþjónustu, er 25
miljarðar dollara á ári. í flest-
um löndum, sem Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin hefur
fengiö skýrslur frá, fer þessi
kostnaður vaxandi meö hverju
árinu sem liður.
Áður var minnst hér á áfengi
og afbrot. 1 nákvæmri rann-
sökn, sem gerð var á tengslum
áfengisneyslu og glæpa, kom i
ljós, að áfengi var með i spilinu i
13-50% allra nauögana, 24-72%
rána og 28-86% morða. Þá hefur
veriö sannreynt, að það kemur
mjög við sögu þegar börnum er
misþyrmt.
Það vakti mikla athygli á sið-
asta ári, er heilbrigðisráöherra
Bandarlkjanna lagöi skýrslu
fyrir Bandarikjaþing er stað-
festifyrri upplýsingar i skýrslu
er hann lagði fyrir þingið 1974
um að það tjón, sem áfengis-
neysla hefur i för með sér.
þar er talið, að áfengis-
neysla kosti Bandarikjamenn
nærri 43 milljarða dollara á ári
þegar á heildina er litið. Áfeng-
isneysla þar i landi er 10,2 litrar
af hreinum vinanda á hvern
ibda 14 ára og eldri. Taliö er, að
um 10 millljónir mannasem náö
hafa miðjum aldri, eigi við al-
varleg áfengisvandamál að
striða. Ef svipuð hlutföll giltu á
Islandi, væri talan hér um 10
þdsund. í Bandarikjunum er
talið að 3,3 milljónir ungmenna
á aldrinum 14-17 ára glimi viö
vandamál vegna áfengisneyslu.
1 skýrslu heilbrigöisráðherr-
ans kemur fram, að kostnaður
samfélagsins vegna áfengis-
neyslu er 4 sinnum meiri en
tekjur af áfengissölu.
Við setningu ársþings Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunar-
innar (WHO) I Genf haustið 1978
lagði aðalforstjórinn, Halfdan
Mahler, áherslu á nauðsyn þess,
að sem skjótast yrði rönd reist
við áfengisbölinu i heiminum.
Hann beindi þeim tilmælum til
rikja, sem aðild eiga að stofnun-
inni, aö þau settu lög er stuðluðu
að minni áfengisneyslu. Hann
benti á, að tiltæk ráð væru
hærra áfengisverö, minni fram-
leiðsla, innflutningshömlur og
fækkun dreifingarstaða áfengis.
Mahler taldi, að þegar I stað
yrði að hefjast handa, afleiðing-
ar hiks yrðu bæði dýrar og al-
varlegar.
1 grundvallaratriðum er
stefnumörkun Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar og
sérfræðinga hennar sd, að I
áfengismálastefnu verði tekið
mið af nauðsyn á ýmiss konar
hömlum. Tilmælin eiga vafalítið
rót að rekja til þess, að sérfræð-
ingar stofnunarinnar eru komn-
ir á þá skoðun, aö aðgerðum
verði að beina gegn áfenginu
sjálfu, en ekki aðeins ofneyslu
þess. Þetta er I samræmi við
niðurstöður rannsókna undan-
farinna ára er sýna, að tjón af
völdum áfengisneyslu marg-
faldast ef heildarneysla eykst.
Jafnframteráhersla lögð á þaö,
aö afstaða almennings til
áfengisskipti sköpun um hve al-
varlegt tjónið verður.
Nauðsyn áfengismálastefnu:
Vandamál af völdum áfengis-
neyslu eru nd þegar veruleg á
Islandi, en komast þó ekkert ná-
lægt því, sem þau eru I vln-
yrkjulöndum eins og t.d. Frakk-
landi, en þar er talið að u.þ.b.
helmingur af öllum dtgjöldum
til heilbrigðismála fari I aö fást
viö heilsutjón af völdum áfeng-
isneyslu. Það viröist þvl mjög
tlmabært fyrir lönd, sem ekki
eru jafnilla á vegi stödd I þess-
um málum, að marka stefnu til
að afstýrta sllku ástandi.
Áfengisvandamál fylgja óhjá-
kvæmilega áfengisneyslu.
Nokkur hluti áfengisneytenda
getur ekki haft stjórn á neyslu
sinni og skaða þeir sjálfa sig,
fjölskyldu slna og samfélagið I
heild (ofurölvun, ofbeldi, lög-
brot, slys, vinnutap, hjónaskiln-
aðir, alkóhólismi, heilsutjón).
Áfengisbann er óframkvæm-
anlegt nd á tímum. Þaö skeröir
gróflega persónurétt áfengis-
neytenda, en mikill meirihluti
þeirra getur haft stjórn á neyslu
sinni. Onnur vandamál viö
áfengisbann: smygl, heima-
brugg, aukin lyfjaneysla, sam-
skipti við ferðamenn o.fl.
Markmið áfengismálastefnu
er því ekki hægt aö set ja hærra
en að halda í lágmarki þeim
vandamálum, sem af áfengis-
neyslu leiðir.
Leiðir aðþessu marki skiptast
I tvo meginflokka:
1. Atgerðir til að fást við banda-
mál, sem þegar hafa skapast,
og er þar langstærsta verk-
efnið meðferðarkeðja fyrir
áfengissjúklinga (afvötnun-
arstöðvar, endurhæfingar-
stöðvar, félagsráðgjöf,
drykkjumannahæli). Enn-
fremur skipulögð fræðsla i
skólum og fjölmiðlum, stuðn-
ingur við áhugamannasam-
tök (SÁÁ, AA, bindindis-
hreyfingu).
2. Fyrirbyggjandi aðgerðir.
Sérfræðingar á sviði áfengis-
mála eru sammála um eftir-
farandi: a) Heildarneysla á
áfengi I hverju samfélagi (á
fbda á ári) ræöur tíðni áfeng-
isvandamála I framtíðinni.
T.d. ef heildarneyslan tvö-
faldast, þá fjórfaldast áfeng-
isvandamálin. b) Hægt er að
stýra áfengisneyslu með
verðlagningu og takmörkun á
dreifingu. c) Það er þvi
grundvallaratriði i áfengis-
málastefnu að halda heildar-
neyslu i' skefjum.
Almenningsálit og fræðsla:
Vegna eituráhrifa sinna og
ávanahættu er áfengisneysla
nær alls staðar háð eftirliti og
takmörkunum. Hér á Islandi
hefur stjórntækjum áfengis-
neyslu (verðlagning og dreifi-
kerfi) verið beitt meira en I.
flestum öörum löndum. Nauð-
synlegt er að þessi stýring eigi
sér ekki eingöngu stað i lögum,
heldur einnig I sterku almenn-
ingsáliti. Skipulagða fræöslu og
tpplýsta umræðu um áfengis-
málastefnu hefur vantað af
hálfu stjórnvalda.
Heimabrugg: Heildaráfengis-
neyslu Islendinga hefur verið
haldið i' skefjum með háu verð-
í>
SKYTTURNAR
eftir Alexandre Dumas eldri
46. Skytturnar þrjár létu mikið með hinn nýja vin sinn. Þessir fjórir menn bindast
strax sterkum vináttuböndum. Þeir eltu hver annan, eins og skugginn, hvort sem það
var til að aðstoða viö einvlgi, eða sinna erindrekstri, eöa aðeins vegna þess, að þeir
höfðu gaman af þvi að vera I félagsskap við hver annan.
Hvar sem var i Parisarborg, mátti maöur búast við að hitta þessa fjóra óaðskiljan-
legu vini.
Þegar fram liðu stundir, fóru loforð de Trévilles að efnast. Einn góðan veðurdag,
skipaði kóngur herra Desessart að ráða d’Artagnan I varðsveitir sinar. Og de Trévilie
lofaði þvi að eftir tveggja ára þjónustu þar, mætti d’Artagnan Ilta á það sem gefið, að
hann fengi að skipta um einkennisbúning, og iklæðast kápu skyttanna. Ef hann stæöi
sig sérlega vel I varðsveitum Desessarts, gæti hann hugsanlega fengið inngöngu i
skytturnar fyrr.
Herra deTréville iagði mikla áherslu á það, að margt gæti hent., til að stytta biðtlma
d’Artagnans. Sériega ef hann yrði svo heppinn, að fá tækifæri til að gera kóngi einhvern
sérlegan greiða, eða vinna eitthvert mikið afrek. Þá gæti biötiminn styst.
Nú var komið aö Arthosi, Porthosi, og Aramis, aö halda d’Artagnan félagsskap, þeg-
ar hann átti vaktir, og þannig fjölgaði varöliöum Desessarts ekki um einn, heldur um
fjóra, þá dagana sem d’Artagnan átti vakt.
47. Þar kom að lokum, að þeim félögum tókst að eyöa öllum gullpeningunum, sem
kóngur hafði gefið þeim. Og þá varö lifið erfiðara fyrir vinina fjóra. Þegar þeir höföu
allir lagt fram sina aleigu peninga, sem þeim hafði áskotnast i spilum, eða með að selja
eitthvað sem þeir áttu, urðu þeir að fara til de Tréville, sem greiddi þeim dálltið fyrir-
fram af launum þeirra. En það uppkláraðist fljótt, og að lokum voru þeir félagar alger-
lega peningalausir. D’Artagnan, sem enn hafði ekki fengiö nein laun, var I uppihaldi hjá
hinum þrem.
Vinirnir fjórir gengu hungraðir um borgina, með þjóna sina á hælunum, I leit aö ein-
hverjum, sem gæti boðið i mat. Þeir sem eiga peninga, eiga aö strá um sig matarboö-
um, sagði Aramis. Þannig eiga þeir von að fá hjálp þegar þeir eru illa staddir.
Athos fékk fjögur matarboð, og tók vini sina með i þau öll, og þjónana lika. Porthos
fékksexboð.og Aramis átta. Ogallir komu með.
D’Artagnan þekkti engan I Paris og einu boðin, sem hann fékk, var að drekka kakó i
morgunmat, hjá presti úr heimasveit hans, og matarveisla hjá trompetieikara I varð-
sveitunum. Hann tók alla vini sina með til prestsins, og þeir átu hann alveg út á gadd-
inn, þvi þeir kláruðu frá honum birgöir, sem áttu að endast i tvo mánúði. Það sama
gerðist hjá trompetleikaranum.
D’Artagnan skammaðist sin mikið fyrir aðgeta ekki grafiö upp fleiri boð.