Vísir - 31.03.1969, Síða 1

Mánudagur 31. marz 1969
BLAÐ II

Könnun á þungavatnsverksmiðju mjög jákvæð
Ræff við dr. Agúst Valfells, kjarnorkuverk-
fræðing, sem kannað hefur hagkvæmni
slikrar verksmiðju i sambandi við sjóefna-
verksmiðju á Reykjanesi
■ Að mínu áliti er enginn efi á að framleiðsla
þungs vatns í sambandi við sjóefnaverksmiðju
á Reykjanesi yrði mjög hagkvæm, svo framarlega
sem allar forsendur væru fyrir hendi í sjóefna-
verksmiðjuna sjálfa, þ.e. næg gufa og „jarðsjór"
eins og sjórinn sem er fyrir hendi á jarðhitasvæðinu
er kallaður, sagði dr. Ágúst Valfells kjarnorkuverk-
fræðingur í viðtali við Vísi um hugsanlega þunga-
vatnsverksmiðju á Reykjanesi. — Dr. Ágúst hefur
nú í þrjá mánuði kannað allar helztu kostnaðartöl-
ur í sambandi við slíka verksmiðju og fengið niður-
stöðu í dæmið.
— Við „ætum framleitt tonnið
af þungavatni fyrir um 36.000
dollara, en þegar það er tekiö
til samanburðar, að markaðs-
verðið er núna um 62 þús. doll-
arar tonnið er einsýnt að niður-
stöðutölur eru okkur mjög í
hag. En við getum ekki reiknað
með að markaðsverðið haldist
i 62 þús. dollurum, hélt hann
þó áfram. Nýjar verksmiðjur
erlendis munu nota endurbætta
framleiðsluaðferð, þar sem orku-
framleiðslan byggist á jarðgasi
í stað olíu, eins og til þessa.
Bandarískt fyrirtæki hefur gert
samning við kanadísku ríkis-
stjómina til langs tíma, þar sem
gert er ráð fyrir 41 þús. dollur-
um á hvert tonn. Hvort þetta
verð er raunhæft eöa hvort á-
stæðan fyrir þessari miklu
lækkun eru einhver forréttindi
eða fyrirgreiðsla, sem kanadíska
ríkisstjórni veitir á móti, vil ég
ekki fullyrða um, en við verð-
um að taka þaö til hliðsjónar.
Það hefur verið talað um
framleiðslu þungs vatns hér áð-
ur og þá voruð þér einnig að
kanna málið. Hvað hefur
breytzt síðan þá?
Tjað er rétt. Ég kannaði þetta
sumurin 1957—59, meðan
ég var við framhaldsnám. Nið-
urstaðan af því sýndi, að við
vorum vel samkeppnishæfir við
verksmiðjur f Evrópu, en á
mörkum þess aö vera það við
verksmiðju í Bandaríkjunum.
En aðal ástæðan fyrir því, aö
botninn datt úr þessu þá, var
sú staðreynd, að kjamorku-
áætlanir Evrópu stóðust ekki.
Það varð ekki eins mikil aukn-
ing á kjamorkuverum eins og
gert hafði verið ráð fyrir. Nú
hefur það hins vegar gerzt, að
eftirspurnin eftir þungu vatni
er meiri en framleiðslan og er
búizt við að hún muni aukast
mjög á næstu árum. í náinni
framtíð mun notkunin verða um
1200 tonn á ári, en 1985 er gert
ráð fyrir að notkunin verði um
12.000 tonn eða hafi aukizt tí-
falt frá því, sem nú er, Meðal-
notkunin á ári tímabilið 1970 —
85 verður líklega um 4000 tonn.
þungt vatn, sem mundi spara
1210 dollara á tonn við áfram-
haldandi úrvinnslu vatnsins.
jþað var þessi kostur, sem
vaktj áhuga minn að nýju
á þungavatnsframleiðslunni, en
þar kemur meira til. Ódýrari
orka hér, þ.e, gufa og rafmagn
sparar 1560 dollara á tonn mið-
að við orkukostnað eins og
hann yrði í Bandaríkjunum með
notkun jarðgass. En þaö, sem
vakti mesta undrun mína við
þessa könnun, var hvað ódýr-
ara vinnuafl hér á íslandi en í
Bandaríkjunum er þungt á met-
unum. Þar munar hvorki meira
né minna en 2680 dollurum á
hvert tonn, eða rúmum helmingi
af þvi hversu hagkvæmara
væri að framleiða þungavatniö
hér í sambandi við sjóefna-
vinnslu á Reykjanesi, en við
beztu skilyrði vestanhafs. Viö
mat á kostnaöi við vinnuafliö
met ég bæöi kostnaðinn viö að
reisa verksmiðjuna og síðan
rekstur hennar.
Verður ekki að líta á afskriftir
á stofnkostnaöi miðað við doll-
ar, sem ákveðin forréttindi?
Jú, en hvers vegna ættum við
ekki að skapa íslenzkum
iðnaði almennt þess; „forrétt-
indi“? Afskriftir með þessu
móti er eðlileg forsenda þess að
iðnaðurinn geti þrifizt hér.
íslenzkum iðnað; er það algjör
nauðsyn eins og iðnaði annarra
landa að fá að afskrifa til sam-
ræmis við endurkaupsverð.
Annað er út í bláinn.
Hvernig eru kostnaðartölurn-
ar í þessu dæmi reiknaðar?
Ég hef leitazt við aö taka
hæstu hugsanlegar kostnaðar-
tölur hérlendis, en aftur á móti
þær lægstu erlendis. Við kostn-
aðarútreikning á vinnulaunum
hef ég t.d. ekki miöað við nú-
verandi kaupgjald miöað við
dollar, heldur kaupgjaldið í
efnaiðnaðinum eins og það hefur
verið að meðaltali miðað viö
dollar síðan Áburðarverksmiðj-
an var reist. Það er nú um 3100
Framleiðslukostnaður á þungu vatni f sambandi við sjóefnavinnslu á Reykjanesi væri 5000
dollurum minni á tonn, en bandarískar verksmiðjur gætu vonazt til með bættum fram-
leiðsluaðferðum, segir dr. Ágúst Valfells. Hér er hann við tölvu Háskólans, sem hann hefur
notað mikið við útreikningana.
Þetta er þó ekki aðalforsend-
an, heldur það, að við gætum
framleitt þungt vatn um 5000
dollurum ódýrara hvert tonn,
en Bandaríkjamenn telja sig
myndu geta framleitt meö
endurbættri aðferö, þ.e. miðað
við núverandi gengi mundi það
muna um 440.000 kr. á fram-
leiðslukostnaðinum á tonnið
hér og í Bandaríkjunum, sem
hafa haft forystu í þessari
framleiðslu. Ein ástæöan fyrir
lægri framleiðslukostnaði hér
er, að notað yrði frárennslis-
vatn frá sjóefnaverksmiðjunni.
Ein elzta aðferðin við fram-
leiðslu þungs vatns var eiming,
en það er einmitt það, sem
gerist í sjóefnaverksmiðiunni.
— Frárennslisvatnið þaðan
væri því „þyngra“ en venju-
legt vatn, þ.e. innihéldi meira
Einhverjir ókostir eru nú við
byggingu verksmiðjunnar hér?
Já, að sjálfsögðu, en þetta
reikningsdæmi er miðað við á-
kveðnar forsendur, sem ég tel
algjörlega nauðsynlegar. í
fyrsta lagi yrðj að fá leyfi til
að flytja inn allar vélar toll-
frjálsar og í öðru lagi yrði
verksmiðjan að fá leyfi. til aö
afskrifa stofnkostnað í dollur-
um þ.e.a.s. skattyfirvöld yrðu
að viðurkenna verðbólguna í
verki. — Að þessum forsendum
fengnum væri aðeins einn ó-
kostur sem einhverju skiptir
fyrir hendi, en það er lega
landsins, Vegna hennar er að-
flutningur véla og efnis dýrari,
en væri t.d. í Bandaríkjunum,
en þar munar okkur í óhag sem
nemur um 290 dollurum á hvert
tonn, sem framleitt yröi.
dollarar á ári, en hefur veriö
um 4000 dollarar á ári að með-
altali yfir allt tímabilið og ég
hef miöaö við þá upphæö.
Viö mat á orkukostnaöi hef
ég miðað við efri mörk áætlaðs
gufukostnaöar á Reykjanesi og
að raforkan, um 20 þús. kw,
yröi ekki fengin frá hagkvæm-
ustu vatnsaflstöðvum, eins og t.
d. Búrfelli, heldur þyrfti að
reisa nýja og óhagvæmari
vatnsaflstöð til aö sjá verk-
smiðjunni fyrir rafmagni. —
Við útreikninga sem þessa tel
ég aö varast beri allarbjartsýnar
kostnaðartölur, en verði niður-
staðan ákvæð, þrátt fyrir
nokkra svartsýni um einstakar
kostnaðartölur, er grundvöllur-
inn fenginn fyrir góðum árangri.
Hvað myndi svona verksmiðja
kosta?
jy/Tinnsta hagkvæma stærð er
verksmiðja, sem fram
leiöir um 182 tonn af þungu
vatni á ári. Byggingarkostnaður
hennar væri 28.5 milljónir doll-
ara (um 2.5 milljarðar fsl. kr.).
Vinnulaunin við byggingu
verksmiðjunnar yrðu um 21%
af öllum byggingarkostnaðinum
eða um 500 milljónir ísl. króna,
en ég álft, að við íslendingar
ættum að fjárfesta sjálfir a. m.
k. þá upphæð í verksmiöjunni
og þvi eiga hana a. m. k. að y5
hluta, enda þyrftum við þá ekki
að leggja neinn erlendan gjald-
eyri í „púkkið". Til álita kæmi
auðvitað hvort við ættum að
eiga meira í verksmiðjunni, en
verksmiðja sem þessi væri á-
gætur prófsteinn þess, hvort ís-
lendingar væru fáanlegir til aö
leggja fjármagn í almennings-
hlutafélög, sem ég álít þó von-
lítið nema að veruleg breyting
verði á aöstöðu hlutafélaga, en
eins og ýmsir vísir menn hafa
sýnt fram á, er ekki hægt að
hafa nema 2—3% arð af fé sem
lagt er í hlutaféíag en auk þess
myndu afskriftir af 21% fram-
lagi okkar, sem greitt yrði í
krónum, skila 480,000 dollurum
á ári.
Miðaö við 41 þús. dollara
markaðsverð á þungu vatni yrði
nettóhagnaöurinn af verk-
smiðjunni tæp ein milljón doll-
ara á ári, þ.e. eftir að að búiö
er að greiða vexti af fjárfest-
ingunni, afskriftir og allan ann-
an kostnað. Ef markaðsverðið
verður hærra, verður nettó-
gróöinn að sjálfsögðu að sama
skapi hærri og sömuleiöis ef
innlendar kostnaðartölur yrðu
ekki eins háar og framast er
reiknað meö.
Hvað myndi svona verksmiðja
skilja mikið eftir í landinu, ef
við ættum sjálfir 21% í henni?
Ctarfsmenn hennar yröu um
^ 210 og fengju þeir um 670
þús. dollara í kaup á ári (56
milljónir kr.). Um 800 þús. doll-
arar kæmu fyrir orkuna, 360
þús. í vexti af innlendu fjár-
festingunni og hreini gróðinn af
innlendu fjárfestingunni væri
um 183 þús. dollarar. Þessir
beinu liðir eru um 2 milljónir
dollara á ári. Einnig er raun-
hæft að snúa dæminu við, og
spyrja hve mikið af brúttó-
tekjum verksmiðjunnar hverfa
úr landi, ef reiknað er með, að
erlendir aðilar eigi 79%í verk-
smiðjunni.
Ef tonnið yrði selt á 41 þús.
dollara, væru brúttótekjur verk-
^smiðjunnar um 7.5 milljónir
dollara. Af þeirri upphæð hyrfu
um -3.9 milljónir dollara aftur
úr landi í afskriftir og vexti
erlendu aðilanna, svo og ágóöa-
hlut þeirra af hagnaðinum.
Meirihlutinn af því, sem eftit
væri, yrði éftir í landinu í einu
eða ööru formi, eða u.þ.b. 2.5
milljónir dollara eða um 250
milljónir íslenzkra króna, miðað
við núverandi gengi.
- vj -
☆