Vísir - 30.04.1969, Qupperneq 13

V í SIR . MiSvikudagur 30. apríl 1969.

-"Listir-Bækur-Menningarmál-
Loftur Guðmundsson skrifar leiklistargagnrýni:
Steindór Hjörleifsson og Helga Bachmann í hlutverkum sínum. (Myndin er tekin á æfingu).
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR:
55
Sá sem stelur fæti...

eftir Dario Fo. Þýðing: Sveinn Einarsson. Leikstjóri: Helgi Skúlason.
gtefnur og stílreglur í leikritun
‘ hlíta sama lögmáli og í bók-
menntum og öörum listgreinum.
Vekja fyrst undrun manna, jafnvel
hneykslun, ýta undir sköpun önd-
vegisverka, sigra, en tekur svo
smám saman aö hnigna eftir að
viöurkenningin er fengin, ganga
sér að lokum til húöar og þoka
fyrir öörum stefnum og stílreglum,
gleymast öllum almenningi unz þau
eru löngu síðár vakin upp og sagan
endurtekur, ef tíl vill með nokkr-
um tilbrigöum í samræmi viö
breytta tima og umhverfi — en þó
oftast minni en ætla mætti. Þannig
er þaö með skopleiki ítalska höf-
undarins, Dario Fo, sem nú hefur
gamla ítalska hefð í gamanleika-
ritun aftur til vegs og virðingar,
ærslin vegna ærslanna, taumlaust
grín, sem ekki beinist að neinu eða
neinum, hefur ekki neinn annan
tilgang en að koma áhorfendunum
til að hlæja hvort sem þeir vilja
eöa ekki, meö öðrum orðum hið
tæra grín, sem einmitt fyrir þennan
einþætta tilgang sinn getur oröiö
tærast allra listforma að vissri tón-
list þó ef til vill undanskilinni.
Dario Fo hefur náö meistaratökum
á' þessu formi, enda hefur hann
þegar áunnið sér virðingu færustu
leikhúsmanna og frægð meðal al-
mennings í mörgum Evrópulönd-
um. Hann er okkur áöur aö góöu
kunnur, fyrir hina þrjá leikþætti
sína, „Þjófar, lík og falar konur“,
sem Leikfélag Reykjavíkur frum-
sýndi fyrir fjórum árum, í þýðingu
Sveins Einarssonar leikhússtjóra,
og nutu frábærra vinsælda.
Leikfélag Reykjavíkur frumsýndi
annan gamanleik eftir Dario Fo síð
astliðið sunnudagskvöld, einnig í
þýðingu Sveins Einarssonar, ,,Sá,
sem stelur fæti er heppinn í ást-
um“. Þaö er erfitt og í rauninni
tilgangslítið aö fara út í nokkurn
samjöfnuð á þessu leiksviðsverki
höfundarins og einþáttungunum,
stíllinn er hinn sami, handbragöið
hið sama, ef þannig má aö orði
komast, því sannarlega er Dario Fo
annað og meira en iðnaöarmaður
og setur markið hærra, þótt hann
sé afkastamikill höfundur. Og senni
lega gæti gagnrýnandi ekki ætlaö
sér vonlausara verk en aö endur-
segja leiksöguna þannig að lesand-
;nn verði nokkurs fróöari — við-
mca vonlaust og að ætla sér að
segja til vegar í völundarhúsi, þar
sem ótal gangar mætast og sker-
ast aö því er virðist skipulagslaust,
en engu að siður þaulskipulagðir
með það eitt fyrir augum að villa
um fyrir þeim, sem ætla sér að
ráöa gátu þess, eða að minnsta
kosti að reyna að gera sér grein
fyrir, í hverju hún sé fólgin.
Annað mál er svo það, hvemig
til hefur tekizt af hálfu leikstjóra
og leikenda. Ætli þeir séu ekki til,
sem álíta að gamanleikurinn sé að
sama skapi auðveldari í flutningi
og ærslin eru taumlausari, þeir, sem
eitthvað hafa að ráði kynnt sór leik
list vita bins vegar að þaö er þvert
á móti. Hreinn trúöleikur er eitt
hið erfiðasta leikform, sem um get-
ur, ekki hvað sízt vegna þess, að
hann beinlínis krefst þess að túlk-
unin sé svo leikandi létt og á-
reynslulaus, að áhorfendum finnist
sem þeir gætu hæglega leikið þar
allt eftir, ef þeir einungis vildu
gera sig aö fífli frammi fyrir öll-
um almenningi. Leikritunarstíll
Dario Fo stendur. trúðleiknum svo
nsörri, að ekki verða dregnar skýr-
ar markalínur þar á milli. Það kann
þó að láta í eyrum sem öfugmæli,
að sjaldan hafi leikurum og leik-
stjóra Leikfélagsins verið fengið
jafn-vandtúlkað viðfangsefni og
þessi ærslaleikur, nema ef vera
skyldi einþáttungarnir, sem áður
eru nefndir. Trúður má aldrei gera
sjáanlega tilraun til að vera hlægi-
legu., hann verður að vera hlægi-
legur áreynslulaust í augum áhorf-
enda. Gangi hann þar lengra en
geta hans leyfir, verða ærsl hans
þvinguð. Þegar einþáttungarnir
voru sýndir, virtist einmitt þessa
vandlega gætt, leikstjóri og leikar-
ar héldu ærslunum innan þeirra
takmarka sem túlkunargeta þeirra
setti þeim. Að mínum dómi hefur
það ekki tekizt eins vel í þetta
skiptið — leikararnir, að minnsta
kosti sumir hverjir, fara yfir þau
takmörk og ærslin verða þvinguð.
Því miður missir meðferð aðalhlut-
verksins, Appollo, vfða marks, ein-
mitt af þeim sökum. Steindór Hjör
leifsson hefur Ieikið mörg gaman-
hlutverk með ágætum, en ég tel að
leikmáti hans fari betur við hóf-
stillt skop en ærsli Dario Fo —
og þó er ekki að vita nema hann
hefði náð tökum á hlutverkinu, ef
hann stillti túlkuninni í hóf og léki

304 35
fökum að okkur hvers konar mokstur
jg sprengivintju 1 húsgrunnum og ræs-
um. Leigjum It loftpressur og víbra-
deða — Vélaleiga Steindórs Sighva.s-
sonai Alfabrekku viö Suöurlands-
braut. simi 30435.
þaö ,,upp á sinn máta.“ Við það
bætist, að Steindór, sem er skýr-
mæltur, þegar hann talar rólega,
skilst ekki vel þegar hann reynir
að tala hratt. Borgar Garðarsson
nær ekki heldur fyllstu tökum á
sínu hlutverki að mínum dómi, og
af sömu orsökum. Báðir reyna að
leika trúða, eins og vera ber en
gallinn er sá, að áhorfendurnir
verða þess um of varir. Guðmund-
ur Pálsson og Jón Sigurbjömsson
ná mun betri tökum á hlutverkum
sínum, Aldos og Attilios, einmitt
fyrir það að þeir fara hvergi út
fyrir takmörk túlkunargetu sinnar,
halda sig á landamærum skopleiks
og trúöleiks. Sama er að segja um
þau hin. Bryndís Pétursdóttir leik-
ur Önnu sem ýkt skophlutverk og
tekst þaö vel—og Helga Bachmann
leikur það, sem ég hygg að ekki
sé nema á fárra færi, hún gerir
trúverðugan kvenmann úr Dafne,
án þess þó að halda skopinu á
nokkurn hátt niðri. Brynjólfur Jó-
hannesson er ekki í neinum vand-
ræöum með lækninn, öruggur og
kíminn trúður, sem siglir sínu fari
heilu í höfn. Kjartan Ragnarsson
leikur lögregluþjón, lítið hlutverk,
en nær á því skemmtilegum tökum.
Af þeim orsökum, sem á undan
eru raktar, næst ekki heilsteyptur
heildarsvipur á verkið — annars
vegar eru þeir Steindór og Garðar,
hins vegar öll hin. Þetta kemur
hvergi jafnljóst fram og þegar
,,skálkarnir‘‘ tveir, Apollo og Ant-
onio, heimsækja Aldo og Attilio á
skrifstofu hinna síðarnefndu. Þeir
fyrrnefndu reyna að leika ærsla-
fengna trúða, hinir tveir koma
fram sem skopleikarar. Þetta er ef-
lau ‘. leikstjórnaratriöi, og hefði að
mínum dómi mátt vinna það betur
og á annan hátt. Þrátt fyrir þetta
er og verður Dario Fo alltaf Dario
Fo og stendur fyrir sínu. Var og
leiknum mjög vel tekið og mikið
hlegið, og eflaust á þessi leikur
eftir aö njóta hér vinsælda, þótt
ég efist um aö hann verði jafn
líflangur og einþáttungarnir þrír,
„Þjófar, lík og falar konur“. En
ekki verður Dario Fo um að saka
ef svo reynist ekki.
Happdrættin eru vinsæl
Happdrætti eru vinsæl á ís-
landi. Mikil þátttaka í happ-
drættum sannar áhugann, sem
virðist ríkjandi, en mörgum af
merkari félagsmálaframkvæmd-
um hefur veriö hrundið í fram
kvæmd fyrir tekiur af happ-
drættum.
Mörgum finnst sem happ-
drætti sé eins konar fjárhættu-
spil, en varla er hætt við því
að fólk ofgeri sér með miða-
kaupum. Víða á vinnustöðum
hafa starfshópar gert sér það
til gamans að kaupa röð af mið-
um og fyigiast svo auðvitað með
af áhuga og spenningi.
Nú er í boði á vegum happ-
drættis DAS, einn veglegasti
vinningur sem í boði hefur ver-
ið í íslenzku happdrætti, einbýl
ishús, sem er giæsibústaður, og
auk bess eru bj'Iar í boði. Ekki
stendur á áhuga almennings, því
miðar eru á þrotum. Auk þess
er málstaðurinn góður og fjár
magninu ráðstafað til mikilla
og myndarlegra framkvæmda,
sem eru til sóma.
Fleiri aðilar hafa á myndar-
iegan hátt hrundið af stað happ
drætti og hafa lofsverðan til-
gang í huga, en misjafnlega er
að framkvæmdum staðið eins
og gengur. Oft er söluháttur á
happdrættismiðum hinna
smærri happdrætta hvimleiður.
Til dæmis er það mikil frekja,
þó málstaður sé góður, að senda
5 eða 10 miða í pósti og ætlast
til að þeir séu keyptir umsvifa
laust, annars væru þeir vart
sendir. Þó flestir vilji styðja góð
málefni, þá eru svo margir sem
að happdrættum standa, að ekki
er hægt að senda happdrættis-
miða til fólks úti í bæ, án þess
aö hafa kynnt sér hvort við
komandi aðili vill kaupa. Póst
sendlngum á happdrættismiðum
á þennan hátt ætti að hætta, en
hins vegar er það ágætur hátt
ur að selja þá til dæmis úr bif
reiðum i miðborginni eða á ann
an hliðstæðan hátt.
Happdrættishagnaður stuðlar
oft að framkvæmdum, sem þjóð
félagið gerir ekki ráðstafanir til
að framkvæmist að öðru leyti.
Happdrætti eiga því fullan rétt
á sér, en framkvæmdin á sölu
á miðum má ekki ganga svo
langt, að þyki hvimleitt.
Merkjasala á sunnudags-
morgnum er einnig gamall tekju
öflunarsiður margra góðra og
merkra góðgerðarstofnana. En
aðstandendur slíkra söfnunar-
herferða verða að leggja á sig
þá vinnu að skipuleggja söluna
svo vel, að sölubörnin séu ekki
að rápa í húsin á hæla hvers
annars. Slíkt er hvimleitt bæði
fyrir fólkið, sem dyrabjallan
stoppar ekki hjá og eins verða
sölubömin leið á erindisleysunni,
því varla er hægt að ætlast til
að merki séu keypt hjá hverjum
krakka. Gott félag hafði merkja-
sölu til styrktar starfsemi sinni
sunnudag einn fyrir stuttu. Hjá
undirrituðum hringdi dyrabjall-
an fyrst klukkan hálftíu og voru
keypt tvö merki af brosandi
lítilli hnátu. En fram til tólf
komu fjögur önnur söluböm og
buðu sams konar merki, og auð-
vitað urðu þau stúrin á svip,
þegar þau uppgötvuðu að áhugi
var ekki fyrir hendi, þar sem
aðrir höfðu orðið á undan.
Það er einfalt að skipuleggja
merkjasölu, ef aðstandendur
merkjasölunnar Ieggja raunveru
lega alúð f starf sitt. Þá verður
líka árangurinn meiri.
Þrándur í Götu.
OMEGA
Nivada
©IPS'
JUpina.
piCRPom
Magnús E. Baldvinsson
Laugavegi 12 — Sími 22804
Gardinio gluggatialdabraufir
fást einfaldar og tvöfaldrr. Með eða án kappa. Vegg-
eða loftfestingar.
GARDINIA-umboðið sími 20745.
Skipholti 17 A, III. hæð
Byggingaverkfræðingar
Landsvirkjun óskar eftir að ráða tvo bygginga-
verkfræðinga til starfa við virkjunarundir-
búning. Starfsreynsla nauðsynleg. Skriflegar
umsóknir, sem tilgreini fyrri störf, sendist til
yfirverkfræðings Landsvirkjunar, Suðurgötu
14, Reykjavík, fyrir 15. maí næstkomandi.
28. apríl 1969.
LANDSVIRKJUN.
—ttt ,