Vísir - 25.02.1971, Síða 9

•saðiðotstbaðiðtðdc
VISIR . Fimmtudagur 25. febrúar „971.
»
I
>
ft

O
6
•
»
«
e
e
«

e
e
e
«»
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
»
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
»
© Gætu gefið af sér milljarða i erlendum
gjaldeyri án mikils tilkostnaðar
Ósnortin náttúra, hreint loft, hreint vatn hafa
verið þær einkunnir, sem við íslendingar höfum
aðallega talið landinu til gildis hin seinni ár fyrir
utan hin auðugu fiskimið og óþrjótandi varma-
og vatnsaflsorku. Hið mikla gildi ósnortinnar og
hreinnar náttúru hefur þó kannski vafizt fyrir
mönnum. Margir eru þannig vantrúaðir á, að ferða-
mannaþjónusta geti nokkurn tíma orðið hér sú
stóriðja, sem hún er í nokkrum löndum. Sumarið,
sem afmarkar ferðamannatímann, er of stutt til að
geta risið undir miklum fjárfestingum, segja hinir
vantrúuðu. Sú staðhæfing skal aðeins dregin í efa
hér núna án þess að fjölyrða meira um það. Hins
vegar er sett hér upp eitt lftið dæmi um það, hvern-
ig laxveiðarnar einar hér á landi gætu staðið undir
3—4 milljarða króna gjaldeyristekjum af ferða-
mönnum árlega eða sem svarar til þriðjungs af
heildargjaldeyristekjum af öllum sjávarafurðum,
en þær voru í fyrra 10 milljarðar og 81 milljón
kr. betur.
Veiðimálastjóri, Pór Guðjóns-
son, skýrði Vísi frá því, að í
fyrras'umar hefðu stanftveiðiclag
arnir I laxánum verið um 18.000
og um 60% af heildarlaxveið-
inni hafi verið á stöng, en um
40% hafj verið í net. Með þvi
að taka upp netin mæfcti því
fjölga stangveiðidögunum upp í
30.000 þegar í stað. Með áfram-
haldandj ræktun eins og verið
hefur mætti sennilega fjölga
stangvejðidögunum upp í 60.000,
en með auknu átaki mætti þó
gera mun betur. — Það er erfitt
að fullyrða. segir veiðimálastjóri
hversu mikið unnt er að fjölga
stangvejðidögunum. Það má
benda á, að upp í Kollafjörð eða
lækinn, sem rennur í Kollaifjörð
gengu 4.200 laxar í fyrrasumar,
en í heild veiddust um 56.000
laxar i fyrra. Með þessa reynslu
i huga virðast möguleikamir að-
eins takmarkaðir við veiðistað-
ina sjálfa. veiði’hyljina.
Miðað við þá reynslu, sem
við höfum þegar fengið, er aug
ljóst, að unnt væri að tvöfalda
veiðina auðveldlega eða þre-
falda, fjórfalda eða fimmfalda
hana, með því aö bæta árnar
með laxastigum, vatnsmiðlun-
um o.s.frv. auk aukinnar rækt
unar.
Af þessum upplýsingum veið;-
málastjóra er augljóst. að auð-
velt væri að fjölga stangveiði-
dögum hér á landi upp í um
100.000 á tiltölulega fáum ár-
urr., ef vilji og fjármagn eru
fýrjr hendi. Ástæða er til að
ætla. að áhugi á stangveiði
muni hailda áfram að aukast
meða! lslendinga og þarf því að
tryggja þeim a.m.k. 40% af
heildarstangveiðifjöldanum, um
40.000 stangveiöidaga eða rúm-
lega tvisvar sinnum fleiri daga,
en alls voru til ráðstöfunar í
fyrrasumar. Stangveiðidagarnir
til að Ieigja erlendum veiðimönn.
um væru þá um 60.000 talsins.
Nú má sjálfsagt endalaust
deila um, hvað unnt væri að
fá erlenda veiðimenn til að
greiða fyrir dag i íslenzkri lax-
vei'iá. Vfsi er þó kunnugt um
nokkur dæmi. Stöngin í sæmi-
legrj á á Snæfellsnesi var seld
í Bandarikjunum árið 1969 á
150—200 dollara, þ.e. 13—18.-
000 kr. Þetta kann að þykja
mikið verð á Islandi, en í Banda-
ríkjunum, þar sem 5% þjóðar-
innar hefur 40—50.000 dollara.
(3.5—4.5 mil'lij. kr.) og þar yfir
í árslaun, eru slíkar upphæðir
ekki umtaisverðar. Það kemur
enda í ljós, að allir stangveiði-
dagar í ánni Aalta í N.-Noregi,
þar sem stangveiðidagurinn
kostar 500 dollara (44 þús. kr.
ísl.), eru uppseldir þrjú ár fram
í tímann Veiðin þar er ekki
mi’kil og hreint ekki víst, að
menn fáj nofckuð, þó aö þeir
séu að skarka i nokkra daga.
Hins vegar geta menn átt von
á því að setja í 40—50 punda
fisk, sem er stærsta aðdráttar-
afl árinnar.
Tómas nokkur Holton, Islenzk
ur Bandaríkjamaður, sem um
allmörg undanfarin ár hefur
flutt út héðan á Bandaríkja-
markað og þekktir bandartskan
„sportfnarkað“ manna bezt hér
á landi, fullyrti í viðtali við
blaðamann Vísis nýlega, að auð-
velt væri að selja laxveiðiviku
á fe 'and' fyrir 1500— 2000 doll
ara með réttrj sölutækni. 1
þessu verði yrði að vera inni-
falið ferðir innanlands og uppi-
hald þ.e. f veiðikofum með
mat. Ferðir til landsins bættust
þama ofan á. í íslenzkri lax-
veiðiviku mætti og væri jafnvel
heppilegra að hafa þrjá daga í
laxveiðiá og þrjá daga við sil-
ungsveiöi f vatni.
Til þess aö þetta sé hægt verð
ur þó að bæta veiðiaðstöðuna
við árnar og veiðivötnin, t.d.
með vegalagningu og byggingu
veiðikofa, sem þurfa ekki að
v$ra jafndýrir eins og þeir
þurfa að vera smekklegir. Höf-
uðkrafan við veiðikofa er sú,
að þeir séu þægilegir, en þeir
mega gjarnan eða jaifnvel eiga
að vera frumstæðir.
Með því skilyrði fullnægðu,
að byggð hafi veriö upp aðstaða
fyrir veiðimenn við veiöistaðina
til að nýta aukna stangveiði-
daga, skapaðist grundvöllur til
að selja 20.000 veiðivikur til er-
lendra veiðimanna, þar sem
hver veiðivika innihéldi 3 daga
í laxveiðiá og 3 daga viö sil-
ungsveiðar. Það er einfalt reikn-
ingsdæmi að fá það út, að séu
allar veiðivikur seldar fyrir
1.500 dollara hver vika eða eins
og verðið er áætlað vera í lægri
kantinum, gefur þetta 3 mili-
jarða íslenzkra króna í hreinar
gjaldeyristekjur eða vel það,
sem allur iðnaðurinn ísilenzki
gaf af sér í útflutningstekjur á
nýliðnu ári aö álinu og kísil-
gúmum meðtöldu. Hérna er
ekki um neina smáhluti að
ræða. Það má vera stór skekkja
f þessu dæmi til að það geti
engu að síður komið út úr þvf
mjög álitleg niöurstaða.
Það kann að vera, að þetta
hér að ofan þyki miklar skýja-
borgir, enda er þetta því aðeins
framkvæmanlegt, að allir hags-
munaaöilar um laxveiðar á
landinu taki sig saman. Þar
skal fyrsta nefna iandeigend-
urna sjálfa, stangveiðimenn,
f erða s krj f s tof ur, náttúru ve rnd-
armenn, stóra leigutaka lax-
veiðiáa, og stjórnvöld. Allir
þessir aðilar í sameiningu gætu
tryggt uppbyggingu laxvejöinn-
ar í landinu með nauðsynlegu
skipuiagi og fjármagnsútvegun.
Eins og stendur er t.d. erfitt að
útvega fjármagn til að rækta
upp og endurbæta ár, sem eng-
ar tekjur gefa af sér núna. en
gætu gefið af sér mifclar tekjur
fullræktaðar.
Ýmsar aðrar ástæður liggja til
þess, að nauðsynlegt er að skapa
samtök allra hagsmunaaðila f
landinu. Þar má nefna, að forð-
ast verður undirboð á erlendum
markaði. Tryggja yrði Islending-
um nægan aðgang að laxveiðum
fyrir vægara verð en erlendum
mönnum, þar sem verðlag hér-
lendis er allt annað en tíðkast
i.d. í Bandarí'kjunum og meðal
efnaðrj Evrópubúa. Þetta má t.
d. gera f gegnum stangveiðifé-
lögin. Þá verða íslendingar aö
gæta þess að hafa sjálfir sölu
laxveiðileyfanna með höndum á
erlendum markaði. Það hefur t.
d. gerzt undanfarin ár, að um
helmingur þess, sem erlendir
laxveiðimenn hafa greitt fyrir
laxveiði hér hefur orðið eftir
erlendis, sem eru alltof mikil
afföll í svona áhættulítilli um-
boðssölu.
Fyrir utan alla sölumennsku
og uppbyggingu hér á landi þarf
svo auðvitað að stórauka rann-
sóknir á fersfcvatnsfiski. Stöðu-
>•!•••••••••••••••••••••
vötnin okfcar t.d. eru svo til
alveg órannsökuð. en þau gætu
orðið undirstaða undir miklum
ferðamannatekjum. Þó er vert
að geta þess, að fullmikillar
bjartsýni hefur gætt um mögu-
lei'ka fslenzku stöðuvatnanna.
Silungsmagnið f vötnunum er
ekki ótakmarkað og íslenzku
stöðuvötnin eru ekkj óteljandi.
Aðeins 82 vötn á landinu ná
einum ferkílómetra.
Framleiðslugeta vatnanna er
háð ákveðnum takmörkunum,
sem veiðiárnar eru efcki. Fisk-
urinn f vötnunum er bundinn
þar alla sína ævi. Framleiðslu-
geta vatnanna er mest aðeins
10 kg á hvern hektara og alveg
niður f bókstaflega talað ekki
neitt. I ánum aftur á móti geng-
ur laxinn niður í sjó 10—15
cm langur, en kemur aftur
eftir nokkur ár upp f ámar 4—
40 punda og hefur því tekið
nálega allan sinn þroska í haf-
inu.
Vaxtarhraði og þroskahraði
silungsins í vötnunum hins veg-
ar er að miklu leyti háður því,
hvemig aðstæðumar í vatninu
eru hve háfct það er yfir sjó,
kailt, djúpt, frjósamt, þ.e. berst
t.d. mikið af steinefnum í vatn-
ið með aðrennsli í það o.s.frv.
Þá hefur veðurfarið mikið að
segja. að því er veiðimálastjóri
segir. Vaxtartfminn f vötnunum
er aðeins 60—90 dagar á ári.
Bf tíðin er slæm skerðiist þessi
tími enn.
Næstum efckert hefur verið
unnið til að rannsaka hvemig
megi auka afrakstur vatnanna.
Menn hafa verið að bera áburð
í vötnin, sem veiðimálastjóri
segir, að sé alveg tilgangslaust.
Islenzki silungurinn er dýraæta.
Það eru því afar mikil afföll, að
æfcla að auka á viðikomu hans og
vöxt með áburði á vötnin, þar
sem um 90% tapast á hverju
þrepi. Ef t.d. nægjanlegur á-
'burðúr er látinn' í" vatn til að
auka þörungagröðurinn í því
um eitt tonn, nægir það til að
auka vatnaflær t.d. um 100 kg,
sem aftur nægja fyrir 10 kg af
silungi, nema ef fleiri liðir
koma til, t. d. hornsíli. Þá verða
afföllin enn meiri, segir veiði-
málastjóri.
En það má gera margt fyrir
vötnin t.d. með því að skipu-
leggja nýtingu, þannig að full
nýting fáist úr þeim án þess að
gengið sé á stofninn. Þá er unnt
að skapa betrj aðstæður f vötn-
unum, betra skjól, aðrennsli,
frárennsli o.s.frv., en til þess
að slíkt sé hægt veröur að
rannsaka hvert stöðuvatn sér-
staklega.
Eins og Vfsir hefur skýrt frá
hefur orðið nokkur fcogstreita
um laxveiðina undanfariö, en
íslenzkum stangveiðimönnum
hefur skiljanlega sámað, að er-
lendir veiðimenn hafa f krafti
fjármagns ýtt Islendingum í sí-
auknum mæli út úr beztu lax-
veiðjánum. Þessarj þróun þarf
að snúa við og eins og drepið
hefur verið á hér að ofan, er
ekki aðejns mögulegt, að tryggja
Íslendingum næga laxveiði, held
ur er unnt að skapa mjög veru-
legar gjaldeyristekjur með lax-
veiöinni. Aðeins þaö sem virð-
ist í augsýn gæti gefið af sér
3 milljarða f hreinar gjaldeyris-
tekjur, auk gjaldeyristekna atf
eyðs'iu 20.000 laxveiðimanna
og ferðum þeirra til og frá land-
inu, en einnig má búast við, að
margir þeirra tækju fjölskyldur
sinar með sér. Gjaldeyristekj-
urnar gætu því orðið vemlega
mi'kið meiri, ef við höfum vit og
hugkvæmni til að fá hingað vel-
stæða veiðmenn til að létta enn
frekar á pyngju sinni, t.d. með
lengrj dvöl eða kaupum á vönd-
uðum íslenzkum vörum. — VJ