Vísir - 26.04.1971, Blaðsíða 8

V I S I R . Mánudagur 26. apríl 1971.
?
VISIR
Otgefandi: KeyKjaprenr nl.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R Eyjölfsson
Ritstjóri: Jónas {Cristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóbannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b. Sbnar 15610 11660
Afgreiösla Bröttugötu 3b Slmi 11660
Ritstjór.i: Laugavegi 178. Slmi 11660 (5 llnur)
Áskriftargjald kr. 195.00 á mánuöi innanlands
I iausasölu kr. 12.00 eintakiö
Prentsmiðja VIsis — Edda hf.
Velmegun til hvers?
JJvað vinnst við velmegunina? Þetta er spurning, sem
sífellt oftar lætur á sér kræla. Menn líta yfir hinar
miklu framfarir, sem orðið hafa á íslandi síðustu þrjá
áratugina og einkum síðasta áratuginn og spyrja: Hef-
ur velmegunin orðið okkur til góðs?
Ríkidæmi þjóðarinnar er enn svo nýtt af nálinni,
að það er ekki hægt að svara þessum spurningum. En
þær gefa til kynna, að menn hafi grun um, að ýmsar
hættur séu samfara velmeguninni. Það er t.d. full
ástæða til að varast þá þróun, að þroski og ábyrgð
einstaklinganna drukkni í heimi ríkisvalds og múg-
mennsku.
Velmegunin er til lítils, ef einstaklingarnir verða
að feitum þrælum, sem hirða mola af borði stórfyrir-
tækja og stéttarfélaga og af borði hins opinbera. Hún
er til lítils, ef menn hætta að hugsa og varpa öllum
áhyggjum og allri ábyrgð á herðar ópersónulegra afla,
sem stuðla að múgmennsku í þjóðfélaginu.
Velmegunin nær hins vegar tilgangi sínum, ef hún
kemur einstaklingum þjóðfélagsins til þroska, ef hún
stuðlar að mannhelgi þeirra og frelsi, frumkvæði
þeirra og sjálfstæðri hugsun, hvort sem um er að ræða
efnahagslífið, menningarlífið eða önnur svið þjóðlífs-
ins. Velmegunin nær tilgangi sínum, ef hún er fyrir
einstaklingana, frekar en fyrir valdastofnanir þjóðfé-
lagsins.
Velmegunin á að auðvelda félagslega samhjálp. En
sú samhjálp má ekki vera þess eðlis, að menn kasti
frá sér allri ábyrgð og geri kröfu til, að ríkið sjái fyrir
sér. Hin félagslega samhjálp á að jafna möguleikana
og hindra, að elli, slys, sjúkdómar eða félagsleg óhöpp
setji líf manna úr skorðum. Hún á að gera þetta með
þeim hætti, að hún hvetji menn til sjálfshjálpar, hvetji
þá til að komast sem fyrst yfir erfiðleikana.
Velmegunli. á að geta tryggt okkur óspillt og
ómengað umhverfú Framfarirnar mega ekki verða á
kostnað þeirra lífsgæða, sem eru mikilvægari en vél-
ar og auður. Við eigum einmitt að nota ríkidæmi okk-
ar til að skapa okkur betra umhverfi og bæta fyrir
það, sem forfeður okkar hafa syndgað í þeim efnum.
Velmegunin á að geta byggt upp skólakerfi, sem
vinnur gegn múgmennskunni í þjóðfélaginu og byggir
upp sjálfstæðar, hugsandi verur, framtakssama og
ábyrga borgara, þroskaða einstaklinga. Skólakerfi
veífíiegunarinnar á að reyna að ná því bezta úr hverj-
um einetaklingi, án ti'llits til búsetu hans, kyns eða
heimilisaðstæðna.
Velmegunin á að stuðla að hinum séríslenzka jöfn-
uði í auði og eignum, að menn eignist sitt eigið hús-
næði og taki almennt fjárfiagslegan þátt í atvinnu-
lífinu, með þeim áhrifum og þeirri ábyrgð, sem því
fylgir. Allt þetta á velmegunin að geta, ef ríkisdýrkun
er látin víkja fyrir einstaklingshyggju.
Tveir hermdarverkamenn færðir burt frá júgó slavneska sendiráðinu í Stokkhólmi, þar sem
þeir höfðu myrt sendiherrann.
HERMDARVERK Á
NORÐURLÖNDUM
Samtök öfgamanna frá Króat'iu 'i Dan-
mörku og Sviþjóð eru angi af sjálfstæÖis-
hreyfingu, sem nú eflist i heimabyggð þeirra
— Rætur i fasisma á striðsárunum
LANDFLÓTTA MENN FRÁ KRÓATÍU hafa verið athafna-
samir á Norðurlöndum að undanfömu og framið hermdarverk.
Þeir myrtu júgóslavneska sendiherrann í Stokkhólmi, Vladi-
mir Rolovic, er þeir réðust inn í sendiráðið. Tveimur vikum
áður höfðu samtök Júgóslava í Sviþjóð haft samband við
Olof Palme og beðið hann að beita meiri hörku í viðskiptum
við Króatana, sem þeir kalla „Ustasja-fasista“. Þetta var ekki
gert, fýrr en eftir morðið á sendiherranum. Þá gekk sænska
stjómin svo hart fram gegn þeim, að þeir hótuðu Palme for-
sætisráðherra og Nilson utanríkisráðherra hefndum.
í kjölfar júgóslavneskra
verkamanna
Þessi þjóöernissamtök manna
frá Króatíu ,,hertóku“ í febrúar
ræðisskrifstofu Júgóslavíu 1
Gautaborg. Árásarmenn hótuöu
að skjóta starfsfólkið, ef
dauðadæmdur Króati I Júgó-
slavíu, Milenko Hrkac, yrði
ekki látinn laus. Að lokum gáf-
usf þeir upp í það sinn, og ekki
varð tjón á fólki.
Króatía var eitt sinn sjálfstætt
ríki. en er nú innlimað í Júgó-
slavíu undir stjórn Títós. Sam-
tök landflótta Króata eru sögð
komin til Norðurlanda í kjölfar-
ið á verkamönnum frá Júgó-
slavíu, sem margir vinna nú
þar, þótt þeir eigi fjölskyldur
heima i Júgóslavíu. Samtök
Króatanna stefna að þvj að
hafa áhrif á júgóslavneska
verkamenn og telja þá á sitt
mál.
í Júgóslavíu sjálfri vex þessa
dagana sundrungin millj lands-
hlutanna. Mikið ber á sjálf-
stæðishreyfingu Króata, sem
berst fyrir aukinnj sjálfstjórn i
eigin málum. Tító forseti fór
fyrir skömmu hörðum orðum
um sundrungina í landinu og
sagöi, að ,,tilvera ríkisins væri
í háska“.
Kommúnistar í Króatíu
vilja sjálfsstjórn
Ný samtök stúdenta tóku
völdin í háskólanum í Zagreb
fyrir skömmu ^essir stúdentar
vilja meiri ':rn Króatiu.
Kosning hinnui nýju forystu
stúdenta undirstrikaði ágrein-
inginn milli Króata og Serb-
anna, sem mestu ráða í Júgó-
slavíu. Forystumenn kommún-
istaflokksins I Króatiu fögnuðu
kosningunum, þó að nú væru
aðeins fjórir félagar í komm-
únistaflokknum I nítján manna
stjórn, en kommúnistar höfðu
áður ráöið öllu I stjórninni.
Þessi afstaða forystumannanna
í Króatíu var því'með ólíkindum
og ekki að skapi Títós, en hún
er talin gefa til kynna, að for-
ystan I Króatíu sé tilbúin að
gefa króatískum þjóðemissinn-
um frjálsar hendur. I háskólan-
um.
Forysta kommúnistadeildar-
innar í Króat'iu hefur líka und-
anfama mánuði barizt fyrir
meira sjálfstæði sér til handa,
svo að hún yrði ekki eins háö
miðstjóm kommúnistaflokksins
í Belgrad. Kommúnistar I Króa-
tíu vilja, að fullt jafnrétti verði
milli þeirra sex fylkja, sem
mynda Júgóslavíu, en er Króa-
tía .annað fjölmennasta fylki
með Zagreb sem höfuðstað.
Vinsælii eins og
Dubcek?
Kaþólskir menn í Króatíu og
ýmsir menn. sem ekki fylgja
kommúnistum að málum, hafa
stutt þessar kröfur flokksdeild-
arinnar þar Sumir segja, að
kommúnistar í Króatfu séu nú
jafnvinsælir þar og Dubcek og
hans menn vora 1 Tékkósló-
vakíu.
Hvarvetna á húsveggjum I
Zagreb er skrifað nafn Miko
Tripalos, sem er ungur foringi
kommúnista þar og hefur verið
t fararbroddi í baráttunni fyrir
sjálfstæöisstjórn fylkisins.
Tító hefur séð sig til neyddan
að koma til móts við Króata og
hann lofar endurskoðun á
stjómskipan.
Öfgamennimir, sem nú fremja
hermdarverk á Norðurlöndum,
eru angi af þessari hreyfingu.
Um nokkurra ára skeið hafa
þeir færzt 1 aukana I Svfþjóð
og Danmörku. Þeir sprengdu
árið 1966 sprengju I sendiráði
Júgóslavlu við Österbro í
Kaupmannahöfn. Danska lög-
reglan er stöðugt á verði vtð
sendiráöið, og menn óttast, að
til meiri tíðinda kunni að koma.
Samtökin Ustasja hafa um
nokkurt skeið verið athafna-
söm 1 Vestur-Þýzkalandi. þar
sem margir verkamenn frá
Júgóslavíu hafa verið. Nokkrir
júgóslavneskir embættismenn
þar hafa verið myrtir. Nafnið
Ustasja þýðir uppreisn.
Meiri grimmd en þýzkir
nasistar
Hreyfingin varð til árið 1929,
en árið áður höfðu aðskilnaöar-
sinnar frá Króatiu verið myrtir
á þinginu í Belgrad. 80 þúsund
manns era sagðir hafa fallið f
viðureign milli Króatanna og
annarra. Foringi Ustasja var
Ante Pavelic. Hann átti þátt í
moröinu á Axelander konungi
í Marseilles 9. október 1934.
Pavelic fór 1 útlegð, en sneri
aftur heim árið 1941, þegar Ital-
ir höfðu hertekið Júgóslavíu í
annarri heimsstyrjöldinni. Þá
stofnaði Pavelic sjálfstætt ríki
í Króatíu, sem fylgdi Mussolini
og Hitler aö málum.
Sagt er, að fylgismenn hans
hafí jafnvel gengið lengra en
nasistar og ítalskir fasistar í
grimmd á striðsáranum.
Eftir stríðið komu Tító og
kommúnistar til valda, og Júgó-
slavía varð eitt ríki. Jafnan
hefur verið nokkur kurr milli
fylkjanna einkum Króata og
Serba. Nú er talið, að Tító muni
brátt láta af störfum, og óvissa
ríkir um, hver verði eftirmaður
hans.
Foringi Ustasja, Pavelic, lézt
fyrir nokkrum árum í Suður-
Ameríku, og er talið, að hann
hafi veriö myrtur. Síðan hefur
hreyfingin ekki haft sérstakan
aðalforingja.
Hún hefur þó engan veginn
sungið sitt síöasta, eins og at-
burðirnir seinustu vikur bera
með sér.
Umsjón: Haukur Helgason