Vísir - 26.01.1973, Blaðsíða 4

4
Vísir. Föstudagur 26. janúar 1973
Til hvers að lifa ef ekki
eru til óuppfylltar óskir?
„Ég heid að blómaskeið mitt muni hefjast í kringum fertugt og endast fram um fimmtugt. Um sextiu, ef til vill sextiu og fimm ára aldur er ég
reiðubúinn til aö rýma sæti mitt fyrir hinum yngri”, segir hinn frægi trúður Moskvu-sirkusins.
— spyr sovézki
trúðurinn Leoníd
Jengibarov í viðtali
við Yladimír
Sjakhídzjanjan um
heim trúðsins,
vonir hans
og úhugamúl
Sirkus er heimur út af
fyrir sig, sérstakur,
lokkandi heimur. Hann
dregur að sér jafnt börn og
fullorðna, allir finna þar
eitthvað skemmtilegt og
upplífgandi.
Sirkusgetur ekki trúðlaus
verið, á hverri sýningu
vinnur hann mesta hylli
áhorfenda.
Hver er heimur trúðsins í
nútímaþjóðfélagi? Fyrir
hvað lifir hersir sýningar-
sviðsins, hver eru hans
áhugamál? Þetta fáum við
að vita í rabbi við hinn
viðurkennda listfrömuð
Armeníu, Leoníd Jengi-
barov, sirkus-, leikhús- og
kvikmyndaleikara og
höfund snjallra smásagna
og frásagna.
— livað þarf maður að hafa til
að bera til þess aö vekja athygli
og áhuga?
— Að minu áliti er sá maður
áhugaverður, sem er, ef svo
mætti segja, „klár” i sinu fagi,
maður, sem telur starf sitt aðal-
atriðið i lifi sinu. Einkenni siiks
fólks er viðsýni og stöðug viðleitni
til að sameina eitthvað, gera eitt-
hvað betra, fullkomna eitthvað.
Meðal vina minna og kunningja
er margt slikra áhugaverðra
manna. Þeir eru hamslausir i
starfi sinu og sköpun, viö vinnu
sina fara þeir yfir öll venjuleg
takmörk. t þessu liggur að minu
viti kveikjan að hæfileika-
manninum. Slikt fólk hlýtur alltaf
að vekja áhuga manna. Þeir láta
sér allt viðkomandi og æsa sig
upp út af öllu. Lifshlaup þeirra er
heillandi og oftast erfitt, flókið og
varðað erfiðri lifsreynslu, leit,
vonbrigðum, - missum og
hnossum. Það er ekki hægt annað
en heillast af þviliku fólki og láta
sér þykja vænt um það.
Slfkt fólk öðlast gjarnan frægð
og hylli. Það breytir að sjálfsögöu
manninum: ég tel illmögulegt
fyrir nokkurn að komast hjá þvi.
Velgcngnin breytir manninum,
en hvernig?
— Ef viðkomandi er raunveru-
legur hæfileikamaður, sem þykir
vænt um starf sitt, og ef vel-
gengnin hans er réttmætur
árangur af starfi hans, þá getur
hann aðeins breytzt til hins betra,
þvi að vinnan, bækur, kynni og
fersk áhrif auðga anda hans án
afláts. Sé velgengnin tilviljun,
breytist maðurinn venjulega tií
hins verra. Arangurinn stigur
honum til höfuðs, hann slær slöku
við vinnu sina og verður sjálfs
elskur og meðvituðum hroka að
bráð.
— Oft er um það talað að
grunnurinn að skapgcrð og
áhugamáium mannsins mótist i
æsku. Að hve miklu leyti á þetta
við yður?
— Bernska min vikur aldrei frá
mér. Ég er ættaður frá bernsku,
eins og leikritaskáldið Gennadi
Sjpalikov sagði. Æskuár min voru
erfið, strið. Það fyrsta, sem ég
kynntist, var ekki isknattleikur,
knattspyrna eða sjónvarp,
heldur styrjöld, hvinur loftvarna-
flautunnar, baráttusöngvar,
pappirskrossar á gluggarúðum,
biöraðir eftir brauði, tóm skot-
hylki og fréttatilkynningarnar,
sem alltaf var hlustað á af mikilli
athygli. Hér er aö leita uppruna
látbragsleikjanna Maðurinn,
sem ég barðist með”, „Algjör
hervæðing”, og „Lif barns”,
Þannig verður þetta áfram,
meðan ég starfa, þvi að striðinu
er ekki hægt að gleyma.
Bernska min var ekki „ljúft
lif”. Ég man til dæmis, hvilikur
stórviðburður það var, þegar ég
fékk skauta. Fyrstu box-
hön/.kunum gleymi ég aldrei. Ég
var kominn yfir tvitugt, þegar ég
eignaðist fyrsta aikiæðnaðinn.
Þetta hafði vissuiega sin áhrif á
mótun mina. Það kenndi mér að
„Aðalatriðið i lifi minu er nú
sérvizkuleikhúsiö. Mig hefur lengi
langað til að hefja eins manns
sýningar, en slikt er vist ófram-
kvæmanlegt i sirkus". segir
Leonid Jengibarov, trúður viö
Moskvu-sirkusinn.
bera erfiðleikana tiltölulega létt
og herti mig andlega og siðferði-
lega.
— t ræðu sem þér hélduð I
Listamannahúsi rikisins, sögðuð
þér, að það sé ekki atvinna að
vera trúður, heldur heimsskoðun.
Vilduð þér ekki uppljúka fyrir
okkur merkingu þessara orða?
—Hér er að visu dálitil þver-
sögn, orðaleikur. Eigi að siður er
ég sannfærður um þaö, að það út-
heimtir alveg sérstakt sálarlif aö
vera trúður. Þess vegna held ég
að það verði ekki lært, hæfileik-
arnir verða að vera meðfæddir.
Sú afstaða min til þessarar at-
vinnugreinar stafar ugglaust af
þvi, að ég lit alltaf á sjálfan mig
,sem trúð i ævintýri, sem gefur
mönnunum gleði, bros og trú á
sigur hins góða yfir hinu illa.
Þannig var lika átrúnaðargoð
mitt, Hans Christian Andersen.
—Fyrir skömmu birtust I
Moskvu augiýsingaspjöld, sem
tilkynna frumsýningu á leiknum
„Stjörnurcgn” eftir Leonid
Jengibarov, lcikstjóri Júri Belov,
leikari I.eonid Jengibarov. Ber að
skilja þetta sem svo, að þér séuð
nú að yfirgcfa sirkusinn?
— Þessari spurningu er erfitt að
svara: Málið er flókið. Upp-
setning leikritsins er mér mikið
ánægjuefni. Mig hefur lengi
langað til að semja það og sýna.
Gleðilegt, að það hefur alls staðar
tekizt vel. Viðerum nú með annað
leikrit i undirbúningi, „Svip-
brigðasögur um gleði og sorg”.
Við erum vanir að kalla þetta
sérvizkuleikhúsið. Já, við erum
að yfirgefa sirkussviðið. Samt
mun ég ekki færast undan, ef mér
verður boðið að koma fram i
sirkus, en aðalatriðið i lifi minu er
nú sérvizkuleikhúsið. Mig hefur
lengi langað að hefja eins manns
sýningar, en slikt er óframkvæm-
anlegt i sirkus: þar gilda aðrar
reglur. Hvað tækni áhrærir, mun-
um við hins vegar ekki vikja um
fet frá þvi, sem við höfum öðlazt
og fundið i sirkusinum. A okkar
sýningu eru loddarar, dýratemj-
arar, loftfimleikamenn og sjón-
hverfingamenn ónauðsynlegir,
þ.e.a.s. þeir listamenn, sem eng-
inn sirkus getur án verið, og þess
vegna urðum við að skilja við
sirkusinn. Er það ekki áhætta?
Ég veit ekki. Ég held mér takist
að ná settu marki.
Ég sé fyrir mér nýjar sýningar,
t.d. „Skáldið” (bráðabirgða-
heiti), þar sem skáldmæringar
eins og Púskin, Shakespeare og
Lorca munu risa frá dauðum.
Okkur langar til að fá ung, efni-
leg skáld til að taka þátt í samn-
ingu verksins.
„Stjörnuregn,” „Svipbrigða-
sögur um gleði og sorg” og
„Skáldið” eru fyrstu þrjú verkin.
Þau eiga að verða fimm. Fyrir
leikhús, sem kemst af með einn
leikara og aðstoðarmenn hans, er
það hreint ekki svo litið. Með ár-
unum mun efnisval okkar sjálf-
sagt aukast að fjölbreytni. Auð-
vitað er meira að gera en áður, og
ég efa ekki, að stundum verða
skiptar skoöanir. Sagt verður, að
þetta sé óþarft, lélegra en, i
sirkusinum, að þetta séu draiím-
órar. En ég trúi, að mér muni
takast að framkvæma ætlunar-
verk mitt og sanna öllum og sjálf-
um mér lika réttmæti stofnunar
og tilveru nýja sérvizkuleikhúss-
ins.
— Vcnjulega er taiið, að
listamaður i sirkus og skemmti-
iönaði veröi að vera ungur.
Hræðist þér ekki nálægð ellinnar?
— Aldur skálda og listamanna
fer ekki eftir nafnskirteininu
þeirra. Að vera listamaður i víð-
asta skilningi þessa orðs er mikil
hamingja. Og meðan ég hef lik-
amlegan kraft til að bera til þess
að inna það af hendi, sem
listamaður af minu sauðahúsi
verður að gera, þá mun ég ekki
yfirgefa sviðið. Blöð staðfesta, að
Sergei Konenkov starfi enn, þótt
niræður sé og Martiros Sarjan
málar enn, þótt hann sé yfip átt-
rætt ...Ég gæti komið með fleiri
dæmi. Auðvitað verður maður aö
þjálfa sig til að þola þá likamlegu
áreynslu, sem látbragðsleikari,
trúður og aðrir skemmtikraftar
verða stöðugt fyrir. En ég held,
að blómaskeið mitt muni hefjast i
kringum fertugt og endast fram
um fimmtugt. Um sextiu, ef til
vill sextiu og fimm ára aldur er
ég reiðubúinn til að rýma sæti
mitt fyrir hinum ungu, og það þvi
fremur, að ég vona, að sá timi
komi, þegar bókmenntirnar taka
hug minn allan, og þá mun ég
skrifa. Og kannske fæ ég ein-
hverja lærisveina.
— Hver er afstaða yðar til
menntunar skemm tikrafta ,
sirkuslistamanna?
— Vitanlega jákvæð, þótt ekki
sé allt annað með, prófskirteini.
Ósvikinn listamaður — leikari,
skáld, leikstjóri — getur ekki ver-
ið ómenntaður, gáfnasnauður
maður. Ég er sannfærður um það,
að til að tryggja sér vinsældir
áhorfenda, er óhjákvæmilegt að
vera stööugt að læra og vikka
þekkingu sina. Maður heldur
áfram að mennta sjálfan sig, held
ég, til æviloka. Persónulega hef
ég áhuga á öllu mögulegu, stjórn-
málum, bókmenntum, tónlist,
málaralist, visindum, kvik-
myndum og iþróttum. Mest held
ég upp á sagnfræði, svo koma
Iþróttir og tónlist.
Háttprýði, fáguð framkoma,
listin að lifa ekki aðeins fyrir sin
eigin áhugamál, heldur einnig
fyrir áhugamál annarra,
einangra sig ekki i sköpunarstarfi
sinu, allt eru þetta ómissandi eig-
inleikar raunmenntaðs manns.
Þá má ekki gleyma sannri við-
sýni: án hennar er nútima „in-
telligent” óhugsandi. Hér skiptir
ekki máli, hvort hann er verka-
maður, læknir, listamaður eða
visindamaður að atvinnu.
— t sjálfsmenntun yðar hefur
bókasafn yðar áreiðaniega miklu
hlutverki að gegna. Segið okkur
frá þvi.
— Bókasafnið er mitt stolt, ég
hef verið að byggja það upp brot
fyrir brot allt frá skólaárum min-
um. Hér eru klassiskar bók-
menntir, sagnfræði og bækur um
listir. Ljóðlist fyllir nokkrar hillur
— frá Púskin til Voznésénskis,
prósi — frá Gogol til Búlgakovs.
Ég safna ádeilubókmenntum: af
þeim á ég mikið, allt frá Ilf og
Petrov til Gorins. Ég hef enn mik-
inn áhuga á iþróttum og stunda
þær, enda skipa þær sitt rúm i
bókasafninu.
Bækur um heimspekileg efni
skipa sérstakan sess i bókasafn-
inu, — verk snillingsins Lenins,
Fagurfræði Hegels og margt
annað. Ég les þær aftur og aftur
mér til mikillar ánægju.
Við hliðina á bókunum eru
grammófónplötur: Beethoven,
Músorgski, Tsjakovski, Bach og
Mozart, en einnig nútima djass.
— Eigið þér enn óuppfylltar
óskir?
— Já. Til hvers væri maður
annars að lifa? Manninn langar
alltaf, hlýtur alltaf að langa til að
hrinda einhverju i framkvæmd.
Mig dreymir persónulega um að
skrifa enn eina bók, fara með
hlutverk Khléstakovs og stofna
eigið leikhús. Þannig á það alltaf
að vera: þegar einum áfanga er
náð, þá á maður ætið að horfa
fram á við á leiðina til hins
óþekkta. Leiðin, ferðalagið, það
er hamingjan: staðnæmingin,
það eru endalokin: ég trúi ekki á
„happy end”, ég trúi á farsæla
ferð.