Vísir - 07.08.1973, Qupperneq 6

6
Vlsir. Þribjudagur 7. ágúst 1973.
VÍSIR
Otgefandi:-Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Síöumúla 14. Simi 86611 r7,irnur)
Askriftargjald kr. 300 á mánuöi innanlands
i lausasölu kri 18.00 einlakiö.
Blaöaprent hf.
Sameinumst um 200 mílur
Þjóðareining um 200 milna fiskveiðilögsögu á
nú að taka við af þjóðareiningunni um 50 milna
lögsöguna vegna þess að ástandið i heiminum
hefur breytzt á þann veg, að mjög góðar horfur
eru á, að 200 milna fiskveiðilögsaga verði bráð-
lega að alþjóðalögum.
Mikið hefur verið rætt og ritað um þetta mál, til
dæmis hér i leiðurum Visis. Þessi umræða hefur
farið ákaflega i taugar Þjóðviljamanna, eins og
nýlegur leiðari þess blaðs sýnir. Um þann leiðara
hefur Morgunblaðið réttilega sagt: ,,Allt eru það
upphrópanir og haturskennd, pólitisk froða”. Og
Morgunblaðið spyr jafn réttilega: ,,Hvers vegna
jafngildir ósk um 200 milna fiskveiðilögsögu rofi
á þjóðareiningu?”
Skoðanir Visis hafa fyrir misskilning verið
teknar óstinnt upp i Timanum. Visir hefur
hvorki vænt ráðherra Framsóknarflokksins né
Timamenn um óheilindi i 200 milna málinu. í
leiðurum Visis hefur greinilega verið sagt, að
gagnrýni blaðsins beinist gegn Lúðvik Jóseps-
syni ráðherra og Þjóðviljanum.
Þegar Visir hvetur til samstöðu um 200 milna
fiskveiðilögsögu, er blaðið ekki að lasta það, sem
búið er að gera i 50 milna málinu. Blaðið er ekki
heldur að halda þvi fram, að við eigum að hætta
að verja 50 milna landhelgina. Visir hefur þvert
á móti margsagt undanfarna daga, að við eigum
að halda áfram að reyna að verja landhelgina og
halda áfram að ræða við Breta og Þjóðverja.
En Visir hefur bent á, áð þær breytingar hafa
gerzt á alþjóðavettvangi, sem valda þvi, að okkur
er i hag að leggja aukna áherzlu á nýjar baráttu
aðferðir. Um 85 riki i heiminum eru fylgjandi 200
milna fiskveiðilögsögu og með hóflegri bjartsýni
má ætla, að slik lögsaga nái tilskildum tveimur
þriðju atkvæða á hafréttarráðstefnunni á næsta
ári.
Staða okkar i 50 milna málinu er sú áð okkur
hefur enn ekki tekizt að knýja hana fram. Bretar
og Þjóðverjar veiða áfram eins og ekkert hafi i
skorizt og virðast reiðubúnir til að taka á sig.
ýmis óþægindi vegna þess. Jafnframt hefur litið
sem ekkert miðað i samkomulagsátt i
viðræðunum við Breta og Þjóðverja. Það má þvi
fastlega búast við, að 50 milna fiskveiðilögsagan
verði enn ekki komin til framkvæmda, þegar
hafréttarráðstefnan ákveður, að 200 milna fisk-
veiðilögsaga verði hér eftir alþjóðleg regla.
Rökrétt afleiðing af matinu á þessari stöðu er,
að við eigum að beina kröf tum okkar sem mest að
framgangi 200 milna fiskveiðilögsögunnar. Við
eigum að vinna af lifi og sál að undirbúningi
hafréttarráðstefnunnar og að fjölgun þeirra
rikja, sem ætla að styðja 200 milna fiskveiðilög-
sögu. Og við eigum nú þegar að lýsa þvi yfir, að
við tökum okkur 200 milur um leið og hafréttar-
ráðstefnan tekur ákvörðun um slika fiskveiðilög-
sögu. Um þessar mundir hlýtur þvi baráttan fyrir
50 milna landhelgi að falla i skugga baráttunnar
fyrir 200 milna landhelgi, ef allt væri með felldu,
ef Lúðvik Jósepsson þyrfti ekki að vera i
pólitiskum sjónhverfingaleik.
Við höfum ekki efni á annarlegum sjónar-
miðum i landhelgismálinu. Við skulum þvi sam-
einast nú þegar um 200 milna fiskveiðilögsögu.
—JK
l

mmm.
t þessu kynbótabúi fiska á Svartahafsströnd er ræktaöur regnbogasilungur.
Nú er viöa svo komiö, aö fiski-
stofnar i ám, vötnum og inn-
sævum hafa stórum látiö á sjá
vegna ofveiöi, mengunar og af-
skipta manna af rennsli og rás áa
og fljóta. Eyöing blasir viö ýms-
um fiskum og öörum nytjadýrum
hafsins. Fiskirækt er aö veröa eitt
helzta úrræöiö til aö bjarga fiski-
stofnunum og birgja almenning
af fersku og hoilu fiskmeti. 1
þessu sambandi fer þýöing
kynbóta sivaxandi. An stóraukins
starfs á þessu sviöi veröur ekki
hægt aö fullnægja ört vaxandi
eftirspurn.
Nútima fiskirækt er skipt i fjóra
höfuöliöi:
Eiginlega tjarnrækt.
Eldi i þróm og þar til geröum
uppistööum.
Ræktun vatna og göngufiska i ám
og vötnum.
Sjófiskarækt.
Hinar fyrstu tvær greinar fiski-
ræktar byggjast algerlega á fisk-
tegundum, sem maöurinn hefur
„hagvaniö” enda hljóta slikar
kynbætur aö koma þar viö sögu'.
Fiskeldi I venjulegum ám og
vötnum og i sjó takmarkast enn
sem komiö er viö aö styrkja og
viöhalda stofni ýmissa dýrmætra
nytjafiska án þess aö gera þá aö
„húsdýrum” eöa stunda
kynbætur jafnframt. Oftast er
þessu þannig variö, aö fiskirækt-
armenn aöstoöa aöeins viö hinn
eölilega gang náttúrunnar, fram-
kvæma gervisæöingu á hrognum
og ala siöan seiöi á heppilegum
stööum. En einnig hér er nauösyn
aö ástunda kynbætur. Þannig hóf
t.d. ameriski fiskræktandinn
Donaldsson kynbætur á Kyrra-
hafslaxinum. Nákvæmt eftirlit
meö og stjórn á timgun laxins,
sem gengur i eina af ánum I
Washingtonfylki til aö hrygna,
hefur nú boriö þann ávöxt, aö
vaxtarhraöi hefur aukizt veru-
lega og sjódvöl laxins hefur stytzt
um heilt ár.
Þess mun nú kammt aö biöa, aö
upp risi „stórbú” til aö rækta
sjávarfiska., og munu þá kynbæt-
ur einnig ná til þeirra. Veiöar
geta og haft óbein áhrif á „ibúa-
skipun” bæöi I fersku vatni og
söltu. Lita veröur þvi á
skynsamlega veiöiháttu sem kyn-
bótaaögeröir, er haft geti heilla-
vænleg áhrif á erföasamsetningu
stofna. Veiöar veröa aö byggjast
á nákvæmum upplýsingum um
feröir, aldur og kynskipun ein-
stakra stofna og árganga. Nútima
kemisk erföalifræöi (biochemical
genetics) veitir ómetanlega
aöstoö viö söfnun sllkra
upplýsinga.
I Sovétrlkjunum eins og viöa
annars staöar eru tjarnfiskar
helzta viöfangsefni kynbóta og
ber þar vatnakarfann hæst, enda
gefur hann 80% alls afla úr fiski-
tjörnum Í landinu. Allmargar
visindastofnanir i USSR fást við
kynbætur á karfanum og sem
árangur af starfi þeirra hafa
komiö fram ýmsar sérstakar
karfategundir.
Fiskirannsóknarstofnun I
Úkrainu hefur I rösk 40 ár fengizt
við kynbætur á vatnakarta unair
forstööu hins mikilhæfa kynbóta-
frömuðar A.I. Kúzema, sem er
nýlátinn. Kynbættu úkraínsku
karfategundirnar eru hreistur-
karfi og þybbni karfi og helztu
Kyn-
bœtur
/
fisk-
eldi
llllllllllll
Umsjón:
Guðmundur
Pétursson
kostir þeirra eru mikill vaxtar-
hraöi, ör timgun, hár hryggbogi
og bragögæöi auk þess sem þeir
nýta gervifóöur einstaklega vel.
Hvltrússneski karfinn telst
upprunninn áriö 1947. Einnig
hann er bráöþroska og ljúffengur,
en fullnæmur fyrir ýmsum smit-
andi sjúkdómum.
Byrjaö var aö rækta miörúss-
neska karfann áriö 1960. Til
grundvallar voru lagðar ýmar
mismunandi karfategundir, sem
áöur voru látnar æxlast innbyröis
og siöan valin úr til kynbóta þau
framkomnu afbrigöi, sem bezta
raun gáfu.
Þær karfategundir, sem
kynbætur hafa veriö geröar á i
USSR eru allmiklu fleiri en hér
hefur veriö getiö.
Auk venjulegrar hreinræktunar
hefur einnig veriö stunduö i vax-
andi mæli kynblöndun, sem miö-
ar aö þvi aö fá sem mestan afla,
sem byggist á kostum og gæðum
fyrstu kynslóöar, sem fram
kemur viö slika erföablöndun
(heterosis). Nefna má fjóra sllka
kynblöndunarflokka.
Afkomendur venjulegs karfa og
sazankarfans frá Amúr, sem
fyrst tókst aö vlxla 1938—1939,
vaxa mjög hratt, eru óvenju líf-
seigir og ónæmir fyrir sjúkdóm-
um. Kynblöndun karfa og sazans
hefur oft veriö framkvæmd I stór-
um stil IRSFSR, Lettlandi, Hvita-
Rússlandi og Úkrainu. Helzta
hættan sem slikri vlxlun er sam-
fara, er aö bastaröarnir spilli
hinum upprunalega stofni, og
leiddi slik „mengun” til þess, aö
heterosis-áhrifanna hætti aö gæta
og var þá ofangreind vixlun af
lögö I áðurtöldum sambandsrikj-
um, nema I Úkraínu.
Kynblöndun úkralnu- og
ropsinkarfa gefur ágætan
heterosis, einkum hvaö vaxtar-
hraða viövlkur. Gæöi þessara
kynblendinga gefa fulla ástæöu til
aö mæla með stórframleiðslu á
þeim á fiskibúum.
Afli flestra fiskibúa, sem
rækta báöar úkrainsku tegund-
irnar, hreisturkarfa og þybbna
karfa byggist á vixlun þeirra.
Af efnilegum kynblendingum
fjarskyldari tegunda ber aö nefna
afsprengi karfa og rauöugga. í
Úkrainu hefur tekizt aö vinna bug
á ófrjósemi þessara bastaröa og
ræktá nokkrar kynslóðir I röö. Á
þessi kynblöndun vafalaust mikia
framtlö fyrir sér.
1 Leningradhéraði hafa nú
staðið yfir um skeiö
kynbætur á regnbogasilungi.
Kynbætur á jurtaætum meöal
nytjafiska eru þeim mun
mikilvægari, aö þær eru nú sú
tegund, sem næstmest er ræktuö I
tjörnum landsins.
I Rostov-héraði eru hafnar kyn-
bætur á styrjufiskum með vixl-
æxlun bélúgu (hvitu styrju) og
sterlettu. Kynblendingarnir geta
orðiö afbragðs tjarnfiskar. Næst
liggur fyrir að hefja kynbætur á
laxfiskum af slg-ættinni, fyrst og
fremst Oblaxinum (peljad) og
eins þeim erlendum tjarnfiskum,
sem fluttir hafa verið til Sovét-
rikjanna. Kynbætur eru og afar
mikilsveröar fyrir þá fiska, sem
ræktaöir eru i þróm og stlum, þ.e.
viö skilyröi, sem eru gersamlega
állk þvi, sem þeir eiga að venjast.
Mest er þó um vert að vínna aö
kynbótum á ýmsum tegundum
göngulaxa og styrju.
Þegar litiö er á kynbætur fiska
almennt i Sovétríkjunum, kemur
i ljós, aö mestur árangur
hefur náöst á sviöi karfaræktar.
Tekizt hefur aö rækta nýjar teg-
undir og arðmikil afbrigði kyn-
blendinga. Þetta gefur fyrirheit
um stóraukinn afrakstur tjarna
og miklu aröbærari rekstur
þeirra.
Hins vegar veröur ekki fram
hjá þvi horft, aö mikiö vantar á aö
árangur, sem náöst hefur viö
erföarannsóknir og kynbætur
karfa, sé hagnýttur I fram-
kvæmd sem vert væri.
Hönnun og byggingu kynbóta-
búa og eldisstööva miöar afar
hægt og mikill skortur er á sér-
fræöingum I kynbótum til starfa á
búunum. Þá er ljóst, að hraöa
þarf kynbótum á öörum tjarnfisk-
um, sem og erföafræöi- og kyn-
bótarannsóknum á fljótafiskum,
vatnafiskum, göngufiskum og
sjófiskum.
Þetta kallar á þéttriöið net af
rannsóknastofum og stofnunum
og aö sem bráöast veröi komiö á
fót vel búnum tilraunastöðvum til
rannsókna. Jafnframt þarf aö
mennta nægilegan fjöida sér-
fræöinga bæöi I menntastofnun-
um sjávarútvegsins og i erföa- og
liffræöideildum hinna almennu
háskóla.