Vísir - 14.01.1974, Blaðsíða 9

Visir. Mánudagur 14. janúar 1974
9
— nokkrir helztu uppeldisfrömuðir ó Norðurlöndum rœða
kosti og galla dagvistunarstofnana
— 6 tíma vinnudagur œtti að vera lögbundinn fyrir alla
foreldra, sem eiga börn undir 3ja óra aldri
— fœst barnaheimili œskileg fyrir ungabörn
Dagvistunarstofnan-
ir eru nú orðnar svo
sjálfsagður þáttur i
nútima þjóðfélagi, að
ekki þarf lengur að
réttlæta starfsemi
þeirra með þvi, að þær
séu neyðarlausn fyrir
fólk, sem býr við erfið-
ar aðstæður, eins og
fyrr var gert. Dag-
vistunarstofnanir, eða
forskólar, eru stofnanir
sem öll börn ættu að
eiga aðgang að, vegna
þess að þar öðlast
börnin reynslu og
þekkingu sem heimilin
geta tæplega veitt, en
ekki vegna þess að for-
eldrarnir þurfi að
koma börnunum fyrir i
geymslu.
Það breytir þó ekki þeirri
staðreynd, að gera þarf gifur-
legar kröfur til þessara stofn-
ana, starfsemi þeirra almennt
og stai-fsfólks, eigi þær að verða
sá forskóli, sem stefnt er að.
Þess vegna eru allar umræður
um dagvistunarstofnanir mjög
nauðsynlegar og þyrftu að vera
miklu meiri. Starfsemi þeirra
er ekki einkamál fóstranna,
heldur eiga foreldrar að láta
hana til sin taka i miklu rikari
mæli en nú er.
Margir hafa bent á, að 8 tima
dvöl daglega á barnaheimili, sé
allt of langur timi fyrir börn
innan 2ja ára aldurs, að ekki sé
talað um fyrir ungabörn. Þetta
verður samt sem áður eina úr-
ræðið fyrir fjöldamargar mæð-
ur, sem verða að vinna úti allan
daginn, og eiga engan að. En
sjaldan er talað um að bæta
þurfi kjör þessara kvenna og
gera þeim kleift að vera meira
meö börnum sinum. Þess i stað
er rætt um að konur, sem eru
giftar, eigi að vera heima hjá
börnunum, vegna þess að þeim
sé ekki hollt að vera allan dag-
inn á barnaheimili.
Að sjálfsögðu verður að miða
lengd timans á heimilinu fyrst
og fremst við þarfir barnsins.
Eins og sakir standa eru barna-
heimili hér (heils dags vist) að-
eins fyrir svokallaða „forgangs-
hópa”, en það segir sig sjálft, að
það er ákaflega óæskilegt að
safna saman börnum úr ákveðn-
um þjóðfélagshópum, ekki sizt
þegar um er að ræða hópa, sem
gera má ráð fyrir að eigi oft i
félagslegum erfiðleikúm.
Sú umræða, sem mjög hefur
borið á erlendis, að lögbinda 6
tima vinnudag, fyrir foreldra
ungra barna, hefur vart heyrzt
hér. Sömuleiðis ber æ meira á
þvi erlendis, að gerðar séu kröf-
ur tif vinnuveitenda um heils
árs fri móður, eöa föður (eða
t.d. 6 mánuði fyrir hvort) eftir
barnsburð. Ekki er talið æski-
legt að senda 6 mánaða gamalt
barn allan daginn á barnaheim-
ili, þar sem barnið hefur enn
mjög takmarkaða möguleika á
að þekkja fleiri en 2-3 persónur,
og þvi æskilegt að sömu aðilar
hugsi sem mest um barnið og
veiti þvi persónulega umönnun.
Þvi er reynt að stefna að þvi að
lengja barnsburðarfri móður-
innar, og jafnvel að fá jafn
langt fri fyrir föðurinn.
Það er enginn vafi á þvi, að
fjölskyldubæturnar, sem nú eru
IIMIM
SÍÐAIM
Umsjón:
Þórunn
Sigurðardóttir
greiddar öllum foreldrum (af
einhverjum undarlegum ástæð-
um eru þær þó skrifaðar á föð-
urinn og ekki afhentar neraa
með nafnnúmeri hans) myndu
nýtast betur i þágu barnanna i
landinu, ef þessir peningar væru
notaðir til að greiöa foreldrum
ungabarna, svo að þeim væri
unnt aö gefa börnunum meira af
tima sinum fyrsta árið, þegar
það er þýðingarmest. Og einnig
ætti að stefna að þvi að stytta
vinnutima foreldra allra barna,
sem eru undir 3ja ára aldri.
Barnalæknirinn Rutger Lag-
ercrantz, sálfræðingurinn
Elisabeth Lagercrantz og
Gertrud Schyl-Bjurman, lektor
við Pedagogiska Institutionen
við Stokkhólmsháskóla hafa
rætt um dagvistunarstofnanir,
áhrif þeirra og starfsemi Ætlum
við hér að' rekja nokkuð af þvi
sem þar kom fram. Kom mjög
skýrt fram i þeim umræðum, að
nauðsynlegt er að gefa foreldr-
um tækifæri til þess að vera
meira með börnum sinum
fyrsta árið, bæði föður og móð-
ur. Elisabeth Lagercrantz
bendir á að mjög þýðingarmik-
ið sé að barnið hafi mjög náið
samband við eina eða tvær
manneskjur fyrsta árið. Hver
það er skiptir ekki öllu máli, ef
þetta samband næst. Rofni
þetta samband, getur það haft
mjög. mikil áhrif á samband
barnsins við aðra siðar á æv-
inni. Eins og sakir standa, er
þaö oftast móðirin, sem hugsar
mest um barnið á þessu tima-
bili. Elisabeth bendir einnig á
það, að það getur lika verið
óæskilegt, sé hún óánægð og
langi til að vinna, og slikt þýðir
alls ekki að hún sé slæm móðir,
nema siður sé. Algengt er að
konur finni, aö við það að vera
eingöngu heima, verði þær
börnunum ei sú andleg hvatn-
ing og uppörvun, sem þær geta
orðið, ef þær vinna starf sem
þeim likar og umgangast annað
fólk. Sé móðirin óánægð heima,
kemur það fljótt niður á sam-
Hversu fioff eru barnaheimilitt?
stofum, sem uppfylli öll skil-
yrði, beri að svo stöddu fyrst og
iremst að bæta barnaheimilin,
fjölga starfsfólki, leyfa fólki að
velja hentugasta tima dagsins
fyrir sig og barnið á barnaheim-
ilinu, stefna að minni hópum á
barnaheimilinu, blönduðum
aldursflokkum og bættri að-
stöðu almennt.
Barnalæknirinn Rutger
Lagerkrantz bendir á það að
börn, sem dveljast á barna-
heimilum eða leikskólum, fá
miklu fremur ýmsa sjúk-
dóma, en börn sem dveljast
heima fyrir, ,,Það er nauðsyn-
legt að hægt sé að hafa veik börn
á barnaheimilunum. Sá siður,
að senda börnin til ömmu eða
einhverra ættingja, þegar þau
veikjast, er óæskilegur og börn-
in eiga oft erfitt með að aðlagast
börnunum og starísfólkinu á
barnaheimilinu a f t u r .
Fjölskylduheimili eru þvi mjög
æskileg, þar sem nægilegt rými
er og starfsfólk, svo að hægt sé
að hafa barnið i sér herbergi, á
meðan það er veikt", segir
Rutger.
A Norðurlöndum hefur mjög
verið rætt um hið svokallaða
„dagmömmukerfi", sem hér
hefureinnig verið reynt, þó ekki
séu gerðar sérstakar kröfur til
menntunar gæzlufólks hér. Hef-
ur þetta hvarvetna bætt mjög úr
hinum brýna skorti á dag-
vistunarstofnunum. Hefur
þessu fólki, sem lekið hefur
börn heim til sin erlendis, verið
skylt að ganga á námskeið og
hefur gæzla barnanna viðast
hvar verið greidd að hluta af
viðkomandi sveitarfélagi, svo
að þetta verði ekki undirborguð
vinna. Gertrud Schyl-Bjurman
hefur i 12 ár verið forstöðumað-
ur fyrir miðlunarskrifstofu fyrir
þessa starfsemi i Stokkhólmi,
en hún telur þetta ekki hafa gef-
ið góða raun.
„Þetta er mikil áhætta.
Starfsfólkið, sem i þetta velst
hefur aöeins lágmarksmenntun.
Það er eitt með börnin og það er
takmarkað hægt að fylgjast
með þvi sem gerist innan
veggja fjölskyldunnar. Það er
rangt að börn hafi það alltaf gott
á heimilum, sinum eða annarra.
Þetta er svo einstaklingsbundið,
að það er tæpl. hægt að taka
þessa áhættu. A barnaheimilum
er alltaf það margt starfsfólk,
að það verður alltaf einhver til
þess að blanda sér i mál, sem
upp koma og geta haft slæm
áhrif á börnin. Aðhaldið er lika
miklu meira af þessum sökum.
Þetta er bráðabirgðalausn. Við
eigum að gera auknar kröfur til
barnaheimilanna sjálfra”.
Og hún heldur áfram: „Við
höfum ofmetið og rangmetið
samband móður og barns, þótt
undarlegt sé. Eins og skortur á
ástúð er hættulegur, er hin
eigingjarna og kæfandi móður-
ást, sem mjög oft verður eina
útrás hinnar einmana húsmóð-
ur, hættuleg fyrir barnið. Nú á
dögum eru gerðar æ meiri kröf-
ur til kvenna, og þær konur sem
eru heima, hella sér út i móður-
hlutverkið af lifi og sál til þess
að reyna að fá útrás einhvers
staðar og til þess að finnast þær
hafa eitthvert „hlutverk" i
þjóðfélaginu”. Hún bendir
einnig á 6—7,tima vinnudag sem
hámark fyrir foreldra smá-
barna og nauðsyn þess að börn-
in hafi 2-3ja vikna aðlögunar-
timabil á barnaheimilinu, og
eru börnin þá aðeins hluta úr
degi.
bandinu við barniö og þá er
miklu betra að hún vinni úti, en
gefi barninu tima sinn af heilum
hug, þegar hún er heima. Og
auðvitað væri æskilegast að
þetta skiptist á milli beggja for-
eldranna, svo að bæði fái notið
sin út á við og inni á heimilinu i
samskiptum við barnið. Það er
nefnilega ekki allt aö hafa móð-
urina heima, það sem skiptir
máli er, að sá, sem hugsar um
barnið, sé ánægður, i góðu jafn-
vægi, og hafi einhverja þekk-
ingu á uppeldismálum.
Elisabeth Lagercrantz bendir
einnig á það, að þótt vel sé
hugsanlegt að koma upp vöggu-