Tíminn - 25.01.1966, Qupperneq 8

ÞRIÐJUDAGUR 25. jacnúar Í966
' sem hrópar: „Eg vil fara héðan,
Bernarða! Eg vil fara til að gifta
mig út við hafið, út við hafið!”.
(Um leið og Bernarða og dæturn
ar troða henni aftur inn 1 prís-
undina.) Þóra Borg hafði hlut-
verkið. Maríu Jósefu, með hönd-
um, en leikstíll hennar skar sig
gjörsamlega úr yfirbragði sýning
arinnar og virtist, kannski mest
fyrir þá sök, hjákátlegur; það,
sem átti að verða hvað sársauka-
fyllst af öllu varð bæði skringi-
legt og hlálegt.
Sigríður Hagalín og Helga Bach
mann fóru mjög haglega með hlut
verk dætranna Angustias og Mar-
tirio, og voru jafnframt mjög
spanskar í gervum sínum. Guðrún
Stephensen og Margrét Ólafsdótt-
ir, d’æturnar Magdalena og Ame-
lía, höfðu nokkuð veigaminni hlut
verkum að gegna, og virfwst held
ur ekki megna að lifa sig inn í
ríkjandi ástand. Kristín Anna Þór
arinsdóttir lék yngstu dótturina,
Adelu, og lagði sig mjög fram,
en hefði að minni hyggju betur
lagt meiri áherzlu á stolt og reisn
þeirrar dóttur, sem heimtar sinn
rétt til að lifa sem kona, heldur
en það sem frekar mætti kalla
óhemjuskap..
Sú, sem ber hæstan hlut, er
Inga Þórðardóttir í hlutverki
Ponciu griðkorau. Þetta er veiga-
mikið hlu/tverk, og leikurinn ein-
hver sá bezti, sem Inga hefur sýnt
a.en.k. í seinni tíð, svo öruggur
og ísmeygilegur, að erfitt er að
verjast þeirri hugsun að Poncia
griðkona hafí átt fullmikið undir
sér á kostnað heildarinnar. Áróra
Halldórsdóttir fór þokkalega með
annað griðkonuhlutverk og nokkr
ar fleiri koma hér fram í smáhlut
verkum.
Eins og fyrr segir á ég örðugt
með að sætta mig við þann sfcfln
ing sem fram kemur á hlutverki
Bernörðu og enn miður við túlkun
ina á hlutverki gömlu konunnar
en hvort tveggja verður að
nokkru rakið til leikstjórans
Helga Skúlasonar. En LR hefur
sannarlega ekki ráðizt á garðinn
þar sem hann eT lægstur og skal
mikið til að fylla Hús Bemörðu
Alba hæfum konum og knýja
þær fram í sársauka harðneskju
og stolti sem þar er innan veggja.
Þó er margt vel um stjórn þess-
arar sýningar. Ágætar staðsetning
ar bera samvinnu Helga og Stein
þórs Sigurðssonar er gerði !eik-
myndina gott vitni; erfisdrvkkj-
an í fyrsta þætti var fullkomnasta
senan, jafnvægi, fylling, sveieian-
leiki. Leikmyndin sjálf var hins
vegar tæpast nógu hörð. Mvndin
er með gráum blæ. en í fyrsta
þætti er t.d. gert ráð fyrir drif-
hvitri stofu. Hvítt hefði að lík
indum farið betur með þeim blæ
brigðum, sem unnt er að ná með
lýsingu.
Þýðingin er verk Einars Braga
Sigurðssonar Einstaka bókmáls-
legri setningu brá fyrir í leikn-
um, en rétt er að hafa
í huga að meiri og minni bókmáls
blær a framsögðusm texta er kom
inn undir rithætti og talanda.
Oftast nær tekst þýðanda að koma
hinu hrjúfa beinskeytta máli
verksins til fullra skila.
Um ljósbeitingu þarf ekki að
fjölyrða en vert er að minna á
söng sláttumannanna sem berst
inn í húsið og þær kenndir sem
hann vakti. Söngurinn og við-
brögð 'kvennanna varð stund hrifn
ingar sem gefur nokkra vísbend-
ingu: Hús Bernörðu Alba síðast
í þríleiknum mikla um konumar
og sviða blóðsins er þeim mun
vandleiknast að tilfinningaleg
hjálpartæki hinna verkanna eru
þar að mestu skorin burt.
Baldur Óskarsson.
TÍMINN
Sviösmynd úr ieikritinu.
Leikfélag Reykjavíkur:
HUS BERNÖRÐU ALBA
eftir Federico García Lorca - þýðandi: Einar Bragi Sigurðsson -
leikstjóri: Helgi Skúlason
Lorca ritaði þríleikinn mikla
um konumar og sviða blóðsins,
Blóðbrullaup, Yermu og Hús
Bernörðu Alba, og tvö þeirra
verka hafa nú verið sýnd hér í
Reykjavík. Af þessum þrem er
Blóðbrullaup vandamest til þýð-
ingar, vegna hins mikla og brot-
hætta ljóðmáls, en Hús Bernörðu
Alba vandleiknast sökum hins
stranga, hreinskorna forms, sem
gerir enn meiri kröfur til leikar-
anna en hin verkin tvö. Ljóðmál-
ið eitt í Blóðbmllaupi hlýtur að
hafa djúp áhrif á leikhúsgesti, ef
vel tekst um þýðinguna; hins veg
ar skáldlegt táknmyndasafn leiks
ins, en hvort tveggja kemur einn
ig fram í Yermu, þó ekki í jafn
ríkum mæli. Hús Bernörðu Alba
er snautt af söngvum, táknum og
ljóðum miðað við hin leikverkin
tvö, þar er að vísu einn söngur,
örstutt Ijóð, og eitt veigamikið
tákn sem birtist ekki (líkt og
dauðinn í gervi betlikerlingar og
máninn í gervi skógarhöggsmanns
í Blóðbrullaupi, en verður aðeins
sýnilegt í hugskoti áheyrandans:
það er graðfolinn hvíti, tákn karl
kynsins sem fyllir út í nóttina.
Hér er leikkonu falið að koma
myndinni til skila með lýsingunni
einni saman, í stað þess að láta
persónugerving birtast á sviðinu.
Hús Bernörðu Alba er jafnframt
mjög raunsæislegt verk, sem
krefst mikillar innlifunar og ýtr-
ustu nákvæmni i smáatriðum:
það er heitt í húsinu, þar er talað
um hita. Leikkonurnar eiga að
sjálfsögðu að sýna að þar sé heitt
um leið og talað er um það. En
þess á milli má ekki gleyma að
minnast á hið þjakandi andrúms-
loft.
Undirtitill verksins er
„Drama um konur í þorpum
Spánar”. Þetta verður ekki mis-
skilið. Konurnar í Húsi Bernörðu
Alba eru fulltrúar kvenþjóðarinn
ar í sveitaþorpunum, þar sem ein
angrun og fastheldni á gamlar
venjur setur svip á líf manna,
jafnvel enn í dag. Bernarða Alba
er fulltrúi heimilisagans, harð-
stjómarinnar, sem ríkir sam-
kvæmt lögmáli fornrar hefðar,
og er þar í fullum rétti. Dætur
hennar eru á blóðsviðaaldrinum,
frá tvítugu til fertugs. Sú elzta
niðurbrotið þý móður sinnar.
Nafn hennar er Angustias (angust
ia: angist), en hún er á þeim
aldri, þegar sagt er um konur, að
þær séu famar að örvænta.
Yngsta dóttirin gerir upi>reisn
gegn harðstjórn móður sinnar;
blóð hennar verður ekki hamið
nema af þeim, sem er sterkari
en Bemarða Alba. Þá er í hús-
inu móðir Bemörðu, fjör-
gömul og rugluð, eða gengin í
bamdóm. Kveneðli hennar er aft-
ur farið að segja til sín.
Bernarða er „leóparda", eins
og gamla konan kemst að orði,
harðstjóri í fullum rétti viðtek-
ins lögmáls, en ekki geðsjúkt fyr-
irbrigði. Grimmd hennar og sMn
helgi, og dulin ánægja af því að
hlusta á lostafullar slúðursögur
em þrátt fyrir allt mannlegir veik
leikar, sem hin skarpyddaða í-
mynd heimilisharðstjórans getur
jafnvel ekki verið án. Með á-
herzlu á geðsýkiseinkenni í fari
Bernörðu væri broddur ádeilunn
ar í þessu verki numinn brott.
Höfundurinn ræðst gegn harð-
stjórmnni, gegn viðteknum rétti
til að ráða yfir mannslífum í við
ari merkingu; og með því að
draga fram kvalalosta og geðveiki
í hlutverki Bemörðu væri tilætl
un hans borin fyrir borð. Bern-
arða ’/æri þá undantekning, og
titilliin „Drama um konur í þorp-
um Spánar” út : hött.
Því miður fæ eg ekki betur séð
en einmitt betta hafi gerzt á
frumsý'ningu Leikfélags Reykja-
i víkur. Regína Þórðardóttir lagði
þar áherzlu á hið sjúklega í fari
Bemörðu. Með látbragði sínu
minnti hún jafnvel óþægilega á
frökenina í Eðlisfræðiingunum,
hnykkimir og rykMmir, sem virt
ust fullkomlega samgrónir eðli
og líkamsástandi krypplingsins,
fröken doktor von Zahnd, bmtu
gjörsamlega í bág við þær hug-
myndir, sem undirritaður hefur
gert sér um Bernörðu Alba. Leiks
máti Regínu, eða sMlningur henn
ar á hlutverkinu hlýtur að nokkra
að hala mótazt af leikstjóminni,
en hér er um grandvallaratriði í
túlkun verksins að ræða.
Regina sýndi á köflum tilþrifa
mikinn leik, en af fyrmefndum
sökum virtist mikið skorta á þá
köldu reisn, sem Bemörðu er
ásMlin.
Sársaukinn, sem fyllir hús Bem
örðu Alba kemur hvað skýrast
fram : hlutverki gömlu konunnar
Helga Backmann og Regína Þérðerdóttir í hlutverkum sinum.