Tíminn - 25.01.1966, Blaðsíða 9

ÞRBDJUDAGUR 25. janúar 1966
TÍMINN
Ólafur Þ. Hallgrímsson, kennari
Nokkur orð í fullri al-
vöru um túbaksauglýsingar
Þa5, mun óefaS hafa glatt
marga landsmenn, er það spurðist
á s.1. vetri, að Magnús Jónsson,
núverandi fjármálaráðherra, hefði
flutt á Alþingi frumvarp, þar sem
svo var kveðig á, að hinar al-
ræmdu tóbaksauglýsingar, sem
birzt höfðu þá ? blöðum og tíma
ritum um skeið, skyldu bannaðar
með lagasetningu. Var slíkt og
mjög í samræmi við það, að á-
fengisauglýsingar eru bannaðar
hér, og varða brot gegn slíku við
íög.
Fannst ýmsum sem með þessu
frumvarpi Magnúsar rofaði aðeins
til í þeirri lágkúrulegu og and-
lausu frumvarpamergð, sem nokk
uð lengi hefur einkennt störf
þingsins, og hefur yfirleitt verið
það sameiginlegt að sneiða hjá
málum þeim, sem varða bindindi
og baráttu gegn eiturefnum. Þess
í stað hafa frumvörp beinzt mjög
að smámálum svo sem sölu eyði
jarða vítt um land, og að ekki sé
nú minnzt á dýr það, sem í hvað
mestum metum virðist vera meðal
þingmanna — nefnilega minkinn!
Var því ekki að ófyrirsynju, að
mjög margir væntu góðs af þessu
frumvarpi og töidu því vísan
stuðning þings og þjóðar. Er ekki
vafi á því. að mikill meirihluti
þjóðarinnar, og þar með talinn
fjöldi i eykingamanna, hefur and-
styggð á þessum skaðlegu og
smekklausu eiturauglýsingum, þar
seim auglýsingatæknin er notuð
til að gylla tóbaksagnið fyrir ung
um og öldnum í því skyni að efla
gróða nokkurra harðsvíraðra pen
ingamanna.
Þeim mun sárari urðu vonbrigði
þeirra, sem vænzt höfðu árangurs
af frumvarpinu, er það fréttist,
að þingmenn hefðu ekki séð sér
fært að styggja svo ,,tóbaksgróða-
menn” að þeir gætu samþykkt
það Tekið var það heillaráð,
sem oft er notað, þegar um vin-
sæl þjóðþrifamál er að ræða, sem
ef til vill koma illa við viss öfl
■ þjóðfélaginu, að vísa málinu til
ríkisstjómarinnar. Þetta var auð
vitað heldur viðkunnanlegri að-
ferð en fella frumvarpið beint og
töluvert óhreinlyndari.
Þar með var málið afgreitt í
eitt skipti fyrir öll og þingmenn
létt á saanvizkunni frammi fyrir
kjósendum, því að hver treystir
ekki blessaðri ríkisstjóminni til
alls góðs í bindindismálum eins
og t.d. í viðreisnarmálum. Ekki
þarf nú annað en að lenda i ein
hverri ráðherraveizlunni til að
sannfærast um, að það traust er
fullum rökum byggt! Málið var
sem sagt komið í örugga höfn og
þá væntanlega úr sögunni.
En tóbaksauglýsingamar héldu
áfram að birtast, hvar sem aug
um var rennt yfir síður blaðanna
Stórar auglýsingar — oft heil-
síður — birtar á áberandi stöð
um og í ýmsum litum, og aldrei
hafa þær verið blómlegri en ein-
mitt i dag. Það fór að renna upp
fyrir mönnum, að ekkert hefði
verið gert. Vaknar þá spumingin:
Á svo að verða áfram? Sú mikla
þögn, sem rikt hefur um þessi
mál undanfarið, bendir a.m.k. til,
að vafi geti leikið á svarinu.
Er nú hyggilegra áður en lengra
er haldið, að gera sér lítillega
grein fyrir eiturefni því, sem hér
um ræðir — tóbakinu — áhrifum
þess og afleiðingum, þar sem ég
geri ráð fyrir. að allir, sem til
vits og ára eru komnir, kunni á
því nokkur skil, læt ég nægja að
tilfæra hér nokkrar niðurstöður
og ábendingar próf Níelsar Dun-
gal, hins nýlátna vísindamanns,
sem birtist í grein hans um tó-
baksnautn í Handbók kennara um
áfengi og tóbak. Reykjavík 1955
(bls. 104.)
Próf. Dungal telur, að skemmd-
ir þær. sem tóbakið (nikótínið)
veldur komi einkum fram í þrem
ur hlutum líkamans — hjarta, æð
um og lungum Að því er tekur til
hjartans eru skemmdirnar eink-
um í því fólgnar, að kransæðam
ar (þ.e æðar, sem flytja hjart-
anu næringu kalka og þrengjast
fyrir áhrif nikótínsins, svo að
hjartað fær ekki nóga næringu,
og veldur þe'ta kransæðastíflu á
ýmsu stigi, sem virðist fara mjög
' vöxt, Þarna mun þó fleira koma
iil greina, svo sem hreyfingai
leysi, röng fæða o.s.frv. Á slagæð
arnar hefur nikótínið þau áhrif,
að vöðvar þeirra herpast saman,
svo að æðarnar þrengjast. Jafn-
framt eykst blóðþrýstingurinn og
þrýstingurinn á æðaveggina, en
það hefur þau áhrif, að æðavegg
urinn hefu*- tilhneigingu til að
þykkna og írðna og loks kalka.
Af þessu ma ljóst vera, að reyk-
ingar en hér er yfirleitt gengið
út frá slíkri notkun tóbaksins, stór
auka hættuna á æðakölkun.
Er þá komið að áhrifunum á
lungun. Krabbamein í lungum
var mjög sjaldséður sjúkdómur
allt fram á fyrsta fjórðung þess-
arar aldar, en fer fyrst að gera
vart við sig fyrir alvöru um 1940
og hefur svo aukizt jafnt og þétt
í mörgum löndum, að ekki eru
dæmi siíks um aðra sjúkdóma. Er
nú talið sannað, að reykingar
valdi krabbameini í lungum, sbr.
skýrslu amerisku vísindamann-
anna (1964), sem er árangur ný-
ustu rannsókna á þessu sviði. Tel
ur próf. Dungal sennilegt, að af
þeim, sem reykja tíu sígarettur
eða meira á dag, megi búast við,
að einn af hverjum tíu fái krabba-
mein í lungun. Svo rækilega skaut
ameríska læknaskýrslan reykinga
mönnum skelk í bringu, a? sígar-
ettusalan stórminnkaði fyrst á eft
ir. En hvað verður það lengi? Við
virðumst fljót að gleyma.
Að lokum segir próf. Dungal
orðrétt „Við, sem nú erum að
skila af okkur, vissum ekki, hvað
við vorum að gera, þegar við byrj
uðum að reykja sem unglingar
Sú kynslóð. sem nú er að vaxa
upp, hefur ekki þá afsökun. Hún
hefur verið vöruð við hættunni,
sem af reykingunum stafar. Ætl
ar hún með opin augu að feta í
fótspor þeirra þjóða, sem vissu
ekki, hvað þær voru að gera, þeg-
ar þær á unga aldri reyktu frá sér
heilsuna?”
Mætti svo ekki bæta þessu við:
Framhald a 6 síðu
BRÉF TIL BLAÐSINS
Nokkur orð um útvarpsleikrit
Það nefur lengi verið að brjót
ast i mér að koma nokkrum orð-
um á ramfæri til útvarpsins. Nú
fellur ferð tii Reykjavíkur, svo
að það er bezt að láta verða af
því.
Oft er útvarpið gagnrýnt, og
sjálfsagt stundum með réttu. Hitt
er offar, að oað tlytur hlustendum
sínum fræðandi og skemmtilegt
efni. Það er nú einu sinni svo, að
venjultga er það látið liggja
þagnargildi, sem vel er gert, en
hinu ■'aldið a lofti. Mig langar
til að þakka útvarpinu fyrir is-
lenzku framhaldsleikritin, sem
hafa erið fluti í vetur, en þar
á ég rið leikritin „Hæstráðandi
til sjós og lands’ ettir Agnar
Þórðarson, og ,,Árna : Hraunkoti”
eftir Armann Kr. Einarsson.
Leikritið um Jörund hunda-
dagakonung bregður upp sannri
mynd úr sögu okkar. Það er harla
girnilegt efm til fróðleiks og
skemmtunar Ekki þótti mér síður
skemmtilegt að hlusta á leikrit-
ið um „Árna í Hraunkoti”, þótt
það hafi verið ætlað börnum. þá
hlust.aði ég á pað mér til óbland-
innar anægju Og truað gæti ég
því, ét þannie hafi verið um
fleiri tullorðna Eg hefði aðeins
kosið ið leikþættirni) hefðu ver
ið fleiri >g fluttir i kvölddag
skránm.
Útvarpið hetur reyni að undan-
förnu að verða við óskum hlust-
enda smna > eínisvali leikrita. Er
þar skemmst að minnast fram-
haldsleikritsins un. „Bólu-Hjálm
ar” og Höllu og heiðarbýlið” sem
hvort tveggja var afbragðs
skemmtilegt útvarpsefni.
Eg kann síður að meta mörg
hinna útlendu leikrita. sem venju
lega eru flutt á laugardagskvöld-
um, pó að þau eigi að vera eftii
heimsfræga höfunda Stundum
eru reyndar íslenzk teikrit flutt
á laugardagskvöldum og er þar
skemmst að minnast ágæts leik
rits aftir Sigurð Róbertsson. Eg
er kannski eamaldags þið verðið
að fyrirgefa er sam hugsa ég. að
fleirum sé líki farið og mér að
það sem íslenzkt er standi hug og
hjarta næst
Eg irðlengt þetta ekki meira
en endurtek pakklætt mitt til út
varpsins fyrir margar ánægju
stundir að undanfömu
?
Evrópa er æ háðari

Evrópa verður æ háðari skóg
arafurðum frá öðrum löndum,
einkum Sovétríkjunum og Kan-
ada. Á árinu 1964 kom t.d. frá
Sovétríkjunum yfir helmingur-
inn af öllum námustólpum, ná-
lega þriðjungur hins sagaða
trés, rúmur þriðjungur trjákvoð
anna og sjötti hluti krossvið-
arins, sem Evrópuríkin fluttu
inn.
Þessar upplýsmgar er að
finna í nýútkomnu yfirliti yfir
trjávörumarkaðinn, sem Efna-
hagsnefnd Sameinuðu þjóð-
anna fyrir Evrópu (ECE) gef-
ur út árlega.
Sovézkt met.
Útflutningur Sovétríkjanna á
söguðum trjáviði var meiri á
árinu 1964 en nokkru sinni
fyrr. 40 af hundraði þeirrar
aukningar, sem varð á innflutr.
ingi Evrópuríkjanna, komu frá
Sovétríkjunum, og komu J8 ai
hundraði aukningarinnar í hlut
Bretlands eins.
Skógarhögg í Evrópu lókst
einungis um 4 af hundraði
milli 1960 og 1964. Samtímis
jókst innflutningurinn um 63
af hundraði. En þó að þessar
tölur gefi líka til kynna vax
andi innflutning, er sannleikL.r
inn sá. að innfiutningurinn
nemur aðeins 4 af hundraði
þess magns sem þörf er fjTir
í iðnaðinum.
Kólera ruddist vestur á bóginn
Kólerutegundin E1 Tor —
>em er náskyld hinni sígildu
’-cóleru — breiddist út til vest-
urs árið 1965. Upp komu far-
aldrar í Afganistan, Nepal, ír-
an, Sovétríkjunum og Filippr
eyjum, samkvæmt upplýsing-
um frá Alþjóðaheilbrigðismála
stofnuninni (WHO). Stofnun-
in hefur þegar komið upp til-
raunastofum og rannsókna-
miðstöðvum til að beriast við
pennan vágest.
Frá þvi að WHO hóf skip-u
lega baráttu til að vinna bug
á bólusótt árið 1959 hefur hún
verið fudkomlega upprætt í 12
löndum. Enn er hún samt út-
breidd ? Asíu, Afríku og — í
minna umfangi — í rómonsku
Ameríku Samkvæmt útreikn-
;ngum stofnunarinnar á að
vera hægt að útrým henni
með öllu á næstu tíu árum,
og nyndi bað kosta um það
(um
bil 30 milljónir dollara
1300 millj. ísl. króna).
56 af hundraði íbúanna i
þeim heimshlutum, sem ógnað
er af kóleru, eru nú ónæmir
fyrir sjúkdóminum, og WHO
heldur áfram baráttunni í 29
löndum, þar af 15 Afríkulönd-
um.
Að því er tekur til krabba-
meins, beindist starfsemi Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunar
innar á árinu 1965 fyrst og
fremst að læknismeðferðum
og leiðum til að hafa eft-
irlit með og l'oma í veg fyrir
smit. Stofnunin ákvað á árinu
að setja upp alþjóðamiðstöð
krabbameinsrannsókna, sem
hífur aðalaðsetur 1 Lyon.
Meðlimatala Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar fór
upp í 125 ríki á árinu 1965,
en af þeim eru þrjú aukameð-
limir.