Tíminn - 10.02.1966, Blaðsíða 9

FHWMTUDAGUR 10. febrúar 1966
TÍMINN
VINNU 0
ENNINGARL

II. Áætluð ríkisframlög til samgöngumála i Noregi skv. greinar-!
Strandferðaframlag
gerð Norges Handels o g Sjöfartstidende 11. 10. 1965 um fruin Heldarútgj. fyrning ekki % af heildar-
varp til fjarlaga fyrir 1966: Ár ríkisins samkv. meðtalin útgjöldum
Með gengi 602/72. ríkisreikn. ríkisins
Ríkis j árnbrautirnar: Millj.n.kr. Milij.ísl.kr. A íbúa kr. kr.
ísl. kr. 1954 452.574.000 8.862.000 1.96%
Rekstrarhalli 196.4 1183.7 319.92 1955 512.492.000 10.059.000 1.96%
Fjárfesting 249.0* 1500.8 405.62 1956 653.563.000 14.696.000 2.25%
— 1957 786.420.000 16.442.000 2.09%
445,5 2684,5 725,54 1958 739.642.000 11.612.000 1.57%
Vegámál 959.3 5781.9 1562.66 1959 954.416.000 10.664.000 1.12%
— ferjur 12.0 72.3 19.54
Strandferðir og floabátar 51.6 311.0 84.06
Áætlunarbílar 22.0 132.6 35.84 4.099.107.000- 72.335.000 1.76%
Flugmál 1490.3 53 3 8982.3 321.2 2427.64 86 81 Sýnir þetta yfirlit. að hlutur nefnda lengra tímabili eða 1.76%.
strandferða Skipaútgerðarinnar af Fer þá hér á eftir nokkru tjöl-
1543.6 9303.5 2514.45 heildarútgjöldum ríkísins var á breytilegra yfirlit um timabilið
nefndu 6-ára bili heldur hærri að 1960—66 að svo miklu leyti, sem
hundraðshluta en á hinu fvrr- tölur liggja fjTÍr.
Her a eftir fara upplysmgar um einnig um ílatarmál og tölu ibúa
þá íbúatölu, sem reiknað er ineð á ferkm í hlutaðeigandi löndum. I. II. III. IV. V. VI.
í nefndum útreikningi fyrir 1966 Heildargjöld Fjárveiting Reiknings- með 1.76%
íbúatala- Flatarmál: íh. á fkni. skv. ríkisreign. til strandf. gjöld af I
Nórégur ca. 3.700.00 323.917 fkm 11.423 (1960/64) strandf. eða hefði IV
íslánd — 190.00 103.106 fkm 1.843 eða f járlögum Sk. r. skv. áætlun orðið
Sýnir þetta þá mjög athyglis-
verðu staðreynd í þessu sambandi
að Noregur er rúmlega 6 sinnum
þéttbýlli en ísland.
í stað hernaðarútgjalda
En úr því að hemaðarútgjöld
annarra þjóða, sem við íslending
ar höfum lítið af að segja, hafa
dregizt inn í þessar umræður á
þeim grundvelíi, að okkar heraað
arúfgjöld séu þau að byggja
þetta fjöllótta og strjálbýla land
norður við hejmskautsbaug sem
sjálfstæð þjóð, og þar sem það
hljómar eðlilega, að samgöngumál
in séu verulegur hluti af hinum
óbeina herkostnaði okkar, þá skal
til hliðsjónar bent á að samkvæmt
hinu norska fjárlagafrumvarpi
fyrir 1966 (sama hejmild og áður
er greind) var gert ráð fyrir, að
landvarnagjöld yrðu 1997.8 millj.
n.kr. með gengi 602/72, samsvar
andi 12.041.1 millj. ísl. kr. eða
ísl. kr. 3.254.35 á hvern íbúa Nor-
egs.
Er þetta býsna athyglisvert,
þegar á það er litið, að samkv.
framangreindum samanburði fjár
lagafrumvarpa fyrir 1966, lagði
norska stjómjn til að veita 46%
meira af almannaíé tii samgöngu
mála en sú íslenzka, miðað við
íbúatölu og þrátt fyrir gamal-
gróna undirbyggingu á iiðnum
tíma og sexfalll þéttari byggð.
Skaðleg óvarkárni
Fjarri fer að þvi skuli haldið
fram að Gunnar Thoroddsen fyrr
verandi fjármálaráðherra hafj í
umræddri ræðu farið með vísvit
andi rangt mál. er hann gerði
samanburð á samgöngukostnaði
íslendinga og annarra þjóða. Vafa
laust sagði ráðherrann það, sem
honum fannst hljóta að vera rétt,
og á sömu forsendum var undir
þetta tekið af höfundi Rvíkur-
bréfs Mbl. sem vafalaust treysti
umræddum upplýsingum fjármála
raðherrans, en síðan hefur þetta
af fjölda manna um iand allt ver
ið haft fyrjr satt. að iíkindum til
nokkurs tjóns fyrir þann málstað
að bæta samgöngur í landinu
Sýnir þetta, að menn í hinuin
æðstu stöðum verða að vera mjög
varkárir í upplvsingum um þýð
ingarmikil mál og mega ekki
treysta á tilfinningar sínar einar
varðandi efni-.leg atrjði. sem hægt
er að sannreyna.
Annars verður ekki hjá þvi
komizt að benda á, að nefnt dæmi
um óvarkárni af hálfu Gunnars
Thoroddsen sem fjármálaráðherra
var ekki einstakt í samgöngumálun
um.
Eftir hina miklu gengisbreyt-
ingu á fyrsta embættisári hans
sem fjármálaráðherra, boðaði hann
út á óraunhæft tal bráðókunnugra
útlendinga mikinn sparnað í
rekstri Skipaútgerðar ríkisins og
staðfesti þetta þegar i fjárlögum,
í stað þess að bíða og sjá hverju
mætti áorka.
Vafalaust meinti ráðherrann vel
með orðum sínum og gjörðum í
þessu sambandi, en sú stefna, sem
þarna var mörkuð, varð Skipaút
gerðinni til mikilla vandræða, þar
eð' fjárveitingar til rekstrarins
hafa alla tíð síðan verið mjög ó-
raunhæfar og engar verulega já-
kvæðar tillögur um reksturinn, svo
sem um endurnýjun lönguúreltra
skipa eða byggingu varanlegs hús
næðis, fengið framgang.
Árlegur rekstrarhalli umfram
hinar óraunhæfu fjárveitingar hef
ir svo af óhlutvöndum mönnum
verið notaður til ádeilu á útgerð
arstjórn Skipaútgerðarinnar, en lít
il haldbær rök hafa verið færð
fram i því sambandi, þótt óskað
hafi verið eftir.
Skipaútgerðin og ríkis-
gjöldin
Undirritaður hefir gert skýrslu
um heildarútgjöld ríkisins sam
kvæmt ríkisreikningum í 30 ár
1930—‘59 og sett við hliðina ár
hvert rekstrarfjárframlög til
strandferða á vegum Skipaútgerð
ar ríkisins. Kemur þá í ljós, að
heildarútgjöld ríkisins námu á
nefndu árabili 7078 millj. kr. og
nefnd útgjöld til strandferða 118.
5 millj. kr. eða að meðaltali rúm-
lega 1.67% af heildarútgjöldum rík
isins.
Nú kann að þykja rangt að seil
ast svo langt til baka um saman
burð við nútímann pv margt hef
breytzt á svo löngum tíma.
Fylgir því hér érstök sundurlið
un fyrir 6 árin 1954—‘59 með tilliti
til þeirra tímamóta. sem þá urðu.
* 7 milli kr. hærri fjárfesting en
1965. en samt 69.4 millj. n kr.
neðan við tillögui stjórnar ríkis-
járnbrautanna.
(1965/6) vegafé fjárlögum
bætt við 1964/6 ----------
skv. vegaáætlun
millj. kr. millj. kr.
%af
I
1960
1961
1962
1963
1964
1332
1510
1756
2177
2919
215
3124
10
10
10
10
0.75
0.66
0.57
0.46
millj. kr.
18.2
15.7
17.4
20.3
%af
I
1.37
1.04
0.99
0.93
millj. kr.
23.4
26.6
30.9
38.3
1965 3302
200
3502
1966 3608
283
3891
18 0.58 38.6 1.24 55.0
Lausl. áætlun
í febr. 1966
24 0.69 42.0 1.20 61.6
Áætlun sk.r.
29.5 1965
24 0.62 35.6 0.92 68.5
Heildar-
gjöld af
meðal %
1960/66 17,302
106 0,61 187,8 1.09 304.3
Sýnir yfirlit þetta hvernig fjár
veitingar til strandferðanna sam-
kvaemt fjárlögum voru lækkaðar á
nefndum tíma og slitnar úr sam-
hengi við raunveruleikann.
Gegn tillögum forstjóra
Fram skal tekið, að það var
mjög gegn tillögum og áætlunum
forstjóra Skipaútgerðarinnar, að
fjárveitingar til strandferðarekstr
arins voru svo óraunhæfar sem
lýst hefir verið, og var því lítil
ástæða til þess, að Emil Jónsson
sem siglingamálaráðherra bæri
sérstaklega þungan hug til for-
stjóra Skipaútgerðarinnar, eins og
hann hefir upplýst, þótt nefndur
: ráðherra mæddist á göngum til
I meðráðherra síns, Gunnars Thor
| oddsen, við útvegun rekstrarfjár
! umfram áætlun fjárlaga.
Það var Gunnar Thoroddsen,
! sem fyrir hönd ríkissjóðs lét skrifa
i undir afsal fyrir Þyrli. En kunnugt
er, að nefnt skip var selt í apríl
1965 fyrir 5 millj. kr. með aðeins
1 millj. kr. útborgun, þótt Skipa
útgerðin væri pýbúin að leggja
út 3 millj kr til framt’'"oarrekst.r
ar, en skipið virtist samkvæmt
lauslegri könnun 1963 seljanlegt
fyrir 6 millj. kr. án nefndra endur
bóta og þar með fylgihluta.
Sókn og vörn
Þeir, sem telja sér skylt að
reyna að verja hinar óraunhæfu
fjárveitingar til strandferðanna á
árunum 1960—66, munu segja. að
sá samanburður, sem gerður er
hér að framan fái ekki staðizt
vegna þess m. a., að stórauknar
nýjar greiðslur. svo sem til al-
mannatrygginga skv. 17. gr. fjár-
laga og til niðurgreiðslu vöru-
verðs og útfl. uppbóta skv. 19.
gr. hafi verið teknar inn í um-
setningu ríkisgjaldanna. En eru
ekki auknar greiðslur samkvæmt
nefndum liðum afleiðing gengis-
fellinga og skæðrar verðbólgu, sem
herjað hefir á skipareksturinn ekki
síður en ríkisreikninginn 1 alls
konar álögum og aukiium kostn-
aði?
Þá skal spurt, er það ekki rétt,
að flest núverandi strandferðaskip
hafi vegna örrar bróunar ann
arra samgangna óðfluga fjarlægzt
það að vera rekstrarlega hentug.
iafnhliða þvi að viðhaldskostnaður
hefir aukizt hröðum skreium
vegna aldurs skipanna og verð-
bólgu? Þessu mun verða að svara
játandi, en þá vaknar önnur spurn
ing, hvort við slik skilyrði sé
sanngjarnt að krefjast þess, að
hundraðshlutfall strandferðakostn
aðar á móti ríkisgjöldum hefði
átt að vera lægra en í dálki IV
hér að framan, þegar frá hafa
vérið dregin óvátryggð tjón á
skipum umfram það, sem kostað
hefði aðhafafullkomnakaskótrygg
ingu, tap á síldarflutningum, tap
á að endurheimta ekki útlagðan
kostnað til framtíðarrekstrar Þyr-
ils, óeðlileg hafnagjöld o. fl., sem
forstjóri Skipaútgerðarinnar verð
ur ekki sakfelldur fyrir, þar eð
æðri stjórnendur báru ábyrgðina.
Bent skal á, að mjög mikill
flokkunarkostnaður á 5 skipum er
innifalinn í hallanum 1964 og
1965, og á síðara árinu varð Skipa
útgerðin fyrir mjög miklu tjóni
beint og óbeint af völdum hafíss og
skæruhernaðar á vinnumarkaði.
Flutningar á landi og s|ó
Samkvæmt frumvarpi til laga,
sem lagt var fyrir alþingi nú í vet-
ur um aukið fé til vega. umfram
vegaáætlun 2/4 ‘65. er gert ráð
fyrir, að vegafé á þessu ári verði
282,9 millj. kr., en spurningin er,
hvort ekki fara beinlínis tugir
millj. kr. af þessu fé í súginn á
ýmsan hátt við að halda vegum
opnum við alltof erfið og kostn-
aðarsöm skilyrði og vegna.ofimik-
illar þungaumferðar. einkum á
þeim tímum, þegar vegakerfið er
viðkvæmast, svo sem á vorin, þeg-
ar atvinnulíf til lands og sjávar
er að rakna úr dróma vetrarins og
kallar á aukna flutninga (vega- og
hafnagerðir. framkvæmdir við síld
arverksmiðjur, síldarsöltunarstöðv
ar, rafveitur. sfma, húsbyggingar
o. fl. o. fi.).
Talið er að bílar neð tvöfaldan
eða þrefaldan öxulþunga miðað við
það, sem hæfilegt má telja, aki á
langleiðum um þjóðvegakerfið,
rjúfi storknun eða bindingu með
miklum titringi. skeri sig í gegnum
slitlag veganna. sprengi út kanta,
mylji brúaraugu o. s. frv.
Reiknað er gjald fyrir flutning
með þessum bílum. t. d 2600 kr.
á tonn milli sumra staða á Aust
urlandi og Rvíkur. og líklega bera
þessir bílar sig fjárhagslega fyrir
eigendur. en hvp mikið þart þjóð
félagið að greiða neðgjöf vega
viðhald) eftir aðeins eina ferð bíls
af þyngstu gerð á nefndri leið á
þeim tímum. þegar vegakerfið er
viðkvæmast?
Svo koma árlega tengri eða
skemmri timabil vmsunt hvggð-
um. þegar akvegasamgöngur hregð
ast gersamlega. en verð’ hjartslátt
ur samgangna of strjáli á ein-
hverjum stað. þá hverfur nrátt
byggðin, eins og lif úr likama
Er þá tímabært að ræða nánar
um annað þjóðvegakerf' lands-
manna. sjóvegakorfið. sem er eins
og það var á landnámsöld og
skemmist aldrei þótt um það sé
farið á eðlilegar hátt.. en nú er
völ betri skipa en nokkru sinni
fyrr.
Virðist vafalaust a* þjóðinni
muni um langa framtíð nenta vel
að hlynna að og efla samgöngur
á sjó ekki einungis á milli landa
heldur einnig reglubur.dnar terðir
milli landa heldur einnig reglu-
bundnar ferðir milli innlendra
hafna með og ti! ippbótar á vega-
oe flugsamgöngum.
Það er skoðun undirritaðs. að
Frmhald á bls. 12