Vísir - 09.10.1974, Blaðsíða 6

6
Vlsir. Miövikudagur 9. október 1974.
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: .Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Fréttastj. erl. frétta: Björn Bjarnason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611. 7 línur
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
t lausasölu 35 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Er íslenzkan dauðadæmd?
Útgáfa islenzkra bóka hefur staðið i stað i
nokkra áratugi. Og margt bendir til þess, að hún
sé nú byrjuð að dragast saman. Mörg forlög hafa
hætt starfsemi. Þvi er spáð, að á þessum vetri
komi út færri bækur en venja hefur verið. Þá hef-
ur meðalupplag bóka hrapað úr 2000 eintökum i
1500 eintök og virðist vera á góðri leið með að
nálgast 1000 eintök.
Útgáfumagn bóka á islenzku er engan veginn
fullnægjandi fyrir sjálfstætt málsamfélag.
Þýðingum á mikilvægum erlendum bókum fer
stöðugt fækkandi. Þess vegna er sifellt að tak-
markast aðgangur Islendinga að hugsunum og
hugmyndum nútimans, eins og þær birtast i
fagurbókmenntum og fræðiritum. Islendingar
eru að þessu leyti að einangrast menningarlega.
Menn verða að kunna erlent tungumál til hlitar
til þess að geta fylgzt með menningar- og
þekkingarstraumum nútimans. Þetta eykur
hættuna á þvi, að islenzk tunga verði smám
saman að vikja fyrir erlendum tungumálum.
Sumir visinda- og menntamenn segjast vera
farnir að hugsa á ensku, vegna þess að langflest-
ar bækur, sem þeir lesa, eru á þvi máli.
,,lslendingar verða að gera upp við sig, hvort
bækur eiga að koma út i landinu”, segir örlygur
Hálfdánarson formaður Bóksalafélagsins, i bréfi
til rikisstjórnarinnar, þar sem hann rekur marg-
vislegt misrétti, sem hann telur bókaútgáfuna
verða að sæta.
Þar við bætist, að prentkostnaður hér heima
hefur hækkað gifurlega að undanförnu. Talið er,
að sæmileg jólabók muni i ár kosta upp undir 2000
krónur, sem augsýnilega er þungur baggi á
pyngju manna. Sumir útgefendur hafa reynt að
láta prenta bækur sinar erlendis i samlögum við
erlenda útgefendur. En ýmis ljón eru þar á vegin-
um, bæði tollar og skortur á gjaldfresti, sem
innflutningur á bókum á erlendum málum þarf
ekki að sæta.
Þjóðfélagið hér er svo fámennt, að ekki er unnt
að koma við þeirri fullkomnu prenttækni, sem
einkennir erlenda bókaútgáfu, einkum vasa-
brotsbóka. Upplög bóka geta ekki orðið nógu há
hér á landi til þess, að dæmi fullkominnar prent-
tækni gangi upp.
Segja má, að ekki sé hundrað i hættunni, þó
nokkrar bókaútgáfur hætti störfum. Og með enn
meira kaldlyndi mætti segja, að islenzkan sé
hvort sem er orðin úrelt, svo að varnarbaráttan
fyrir henni sé þýðingarlaus.
En þjóðin verður alténd að gera upp við sig,
hver hún vill, að þróunin verði á þessu sviði. Á is-
lenzka smám saman að lognast út af, þannig að
fyrst standi aðeins eftir nokkrir tugir kerlinga-
bóka á ári hverju og siðan ekki neitt, þegar
tungumálaþekking þjóðarinnar eykst? Eigum
við i aðgerðaleysi okkar að dæma islenzka tungu
ósamkeppnishæfa i heimi nútimans?
Um þessar mundir stefna íslendingar óafvit-
andi til þessa örlagarika dómsúrskurðar. Þess
vegna er rétt, að menn reyni að gera sér grein
fyrir ástandinu, svo að menn leggi ekki vitandi
vits smám saman niður islenzka tungu, heldur
geri sér skynsamlega grein fyrir kostum og göll-
um þess verknaðar.
-JK
Thomas Eagleton, öidungadeildarþingmaöur, aö flytja þingnefndinni
skýrsiu vegna tilnefningar Flanigans sem sést til vinstri. Eagleton
hefur veriö óspar á aö draga Watergatemálið inn f umræðurnar.
Setur fótinn
fyrir Ford
og Kissinger
Dreggjarnar af Watergatemálinu og reiði þing-
manna hafa skapað Ford Bandarikjaforseta og
Henry Kissinger utanrikisráðherra vandræði að
undanförnu.
Þetta hefur komið þeim verst i afgreiðslu tveggja
mála, sem ekki varð séð fyrir að mundu reynast
neitt teljanlega erfið i meðferð. — Annað lýtur að
fjárveitingum til efnahagsaðstoðar við erlend riki,
en hitt var ósköp venjuleg afgreiðsla þingsins til
staðfestingar á tilnefningu sendiherra.
Sá, sem fremstur hefur veriö I
flokki andstæöinga stjórnarinnar
I þessum tveim málum, er
Thomas Eagleton, öldungadeild-
arþingmaöur frá Missouri, sem
nefndur var á sinum tima i sam-
bandi viö val demókrata á fram-
bjóöanda til forsetakosninganna
1972. — Eins og menn minnast
máske var hann varaforseti Ge-
orge McGoverns, en varö aö
draga sig i hlé, þegar hann viöur-
kenndi aö hafa orðiö aö gangast
undir raflostsaögerö vegna
streitusjúkdóms, sem háöi honum
eitt sinn. Aö bandariskum lögum
má æöstráöandi kjarnorkuvopna
Bandarikjanna, nefnilega forset-
inn, ekki vera maöur bagaöur af
slikum krankleika. Og i embætti
'varaforseta var auövitaö ekki
hægt að velja mann, sem ekki
gat, hvenær sem á heföi þurft aö
halda, gengið inn i starf forset-
ans.
Siöan hefur litiö kveöiö aö
Eagleton, þar til núna aö hann
hefur forystu fyrir þeim, sem
sporna vilja gegn efnahagsaðstoö
við Tyrkland — vegna framkomu
Tyrkja i Kýpurmálinu. Hann hef-
ur einnig snúizt hart gegn skipan
Peter Flanigan i embætti sendi
herra USA á Spáni. — Flanigan
var ráðgjafi i Hvita húsinu I
stjórnartið Nixons forseta.
I andmælum sinum I þinginu
gegn Kissinger ráöherra, þegar
leitaö var eftir fjárveitingu til
efnahagsaöstoðar viö erlend riki,
hefur Eagleton dregiö Water-
gatemáliö inn I umræöurnar. —
Þaö sama hefur hann gert I
vitnisburði sinum fyrir utanrikis-
nefnd öldungadeildarinnar varö-
andi tilnefningu Flanigans.
Tillögur Eagletons um aö skera
niöur hernaöaraöstoö viö Tyrk-
land voru þrivegis samþykktar I
öldungadeildinni, en I meöferö
sameiginlegrar nefndar fulltrúa-
deildarinnar og öldungadeildar-
innar var svo aftur dregiö ögn úr
mesta niðurskuröinum, sem hann
hafði lagt til. — An efa haföi
niöurskuröartillaga Eagletons
fallið I frjósaman akur fyrir þær
sakir meöal annars, aö Tyrk-
landsstjórn haföi gengiö á geröa
samninga viö Bandarikin um aö
banna ópiumrækt i Tyrklandi. t
staðinn höföu Bandarikin veitt
Tyrklandi efnahagsaöstoð, sem
Tyrkirnir fyrst þáöu, en siöan
leyföu þeir ópíumræktunina aftur
og létu sér i léttu rúmi liggja
áhyggjur Bandarikjamanna af
þvi, að obbinn af heróíninu, sem
smyglað er þangað, er aö likind-
um runninn úr valmúanum i
Tyrklandi.
En Eagleton lét sér nægja að
slá á Watergatestrengina og klif-
aöi á þvi I þinginu, aö þann
llllllllllll
Umsjón: G.P.
meginlærdóm mætti af Water-
gatemálinu draga, aö embættis-
mönnum bæri skilyröislaust aö
fara að lögum. Hann heldur þvi
fram, að stjórn Fords og Tyrk-
landsstjórn brjóti ákvæði banda-
riskra laga varðandi aöstoð viö
erlend riki, þvi aö amerisk her-
gögn heföu verið notuö til
innrásarinnar á Kýpur, en ekki
bara til sjálfsvarnar, eins og gert
er að skilyrði við afhendingu
þeirra.
Þegar Eagleton gagnrýndi þá
afstöðu dr. Kissinger að vilja ekki
taka fyrir hernaðaraðstoðina við
Tyrkland, þá komst hann svo að
orði, að hann teldi ráðherrann
bráðsnjallan mann, sem hefði þó
gleymt, aö það bæri að fara að
gildandi lögum. — Demókrata-
þingmaöurinn naut I þessu stuön-
ings ýmissa ihaldssamari þing-
manna, og þeirra meðal var ekki
minni bógur en Barry Goldwater,
þingmaöur repúblikana frá Ari-
zona.
Þegar I ljós kom, að yfirgnæf-
andi meirihluti deildarinnar
greiddi atkvæði meö tillögu
Eagletons þrátt fyrir andmæli
Kissingers, litu menn almennt á
það sem vott þess, hve þverrandi
áhrif Kissingers séu að veröa á
þinginu. En Kissinger haföi reifaö
þaö, aö niöurskuröur
aöstoöarinnar viö Tyrkland muni
spilla fyrir tilraunum til þess aö
koma á friöi I Kýpurdeilunni.
A hinn bóginn vann þó
utanrikisráöherrann bráða-
birgðasigur, þegar sameiginleg
utanrikisnefnd deildanna geröi þá
breytingu á breytingartillögu
Eagletons, að heimilt skyldi aö
halda áfram hernaðaraðstoð viö
Tyrkland, ef Ford forseti lýsti þvi
yfir, aö stjórnin i Ankara legöi
hart að sér til að semja um friö i
beztu meiningu.
Eagleton ætlar þó ekki að láta
sér þetta lynda. Hann er nú i liös-
söfnun fyrir umræðurnar I þing-
inu núna I vikunni, þar sem hann
ætlar sér að láta senda frumvarp-
ið aftur til sameiginlegu nefndar-
innar með fyrirmælum um að
láta frumvarpið standa meö hans
breytingum. — En þessar deilur
leiða til þess, aö fjárveiting til að-
stoðar Bandarikjanna viö útlönd
dregst á langinn, en sá sjóður
gekk til þurrðar núna fyrir sið-
ustu mánaðamót.
Hins vegar sýnist Eagleton
hafa unnið fullnaöarsigur varö-
andi tilnefningu Flanigans I
sendiherrastööuna. Hann hefur
fengiö þvi áorkaö, að þvi veröi
frestaö, og þaö gæti hugsanlega
leitt til þess, að endanlega verði
alveg hætt við Flanigan. —
Eagleton hélt þvl fram, aö
Flanigan heföi veriö óvandur aö
meðulum til að aöstoöa fyrirtæki
og kaupsýslumenn, meöan hann
var ráögjafi I Hvita húsinu.
Þegar Eagleton bar vitni fyrir
utanrikisnefndinni komst hann
meðalannarssvoaðorði: „Þegar
menn lesa afrekaskrá Flanigans,
komast þeir aö raun um, aö hann
hefur nánast verið með nefiö niðri
i öllu hjá þvi opinbera.”
Eagleton, sem eitt sinn starfaöi
sem saksóknari rikisins, kunni
vel aö haga orðum sinum á hinn
áhrifarikasta máta, þegar hann
hvatti nefndarmenn til þess aö
kynna sér rækilega vitnaskýrslur
úr Watergatemálinu, þar sem
skilja mátti, að Flanigan heföi
veriö viöriöinn nokkurs konar út-
sölu á sendiherrastööum. Eagle-
ton taldi nefnilega, aö Flanigan
heföi átt þátt I þvi aö bjóöa þeim,
sem veittu rausnarlega i
kosningasjóö Nixons, viröulegar
sendiherrastööur I umbunar-
skyni.
Þetta er i annaö sinn sem
Eagleton tekst að setja fótinn
fyrir fyrirætlanir Bandarikja
stjórnar varðandi aðstoð við er-
lend riki, ef hann hefur sitt fram
varðandi aðstoöina við Tyrkland.
Fyrra sinnið var, þegar hann var
i broddi fylkingar þeirra, sem
fengu lokað fyrir f járveitingar til
sprengjuárása á Kambodiu og
Laos 1972.