Vísir - 12.02.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir Miðvikudagur 12, febrúar 1975
vísir
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Ifaukur Helgason
,Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 1X660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Síðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Áskriftargjaid 600 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 35 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Gengislækkun
■ ekki uppbæfur
Fjármagnstilfærslurnar milli fiskiðnaðar og
útgerðar framhjá fiskverðinu eru orðnar að
flóknuog rotnu kerfi, sem jafngildir hálfum rikis-
rekstri á útgerðinni. Hugmyndir um að magna
rikisreksturinn enn með uppbótum á fiskverð eru
hættulegar og fráleitar.
Þar sem útgerðarmenn greiða nú aðeins
þriðjung verðs oliunnar, sem bátar þeirra nota,
skortir sparnað i notkun oliu. Menn keyra bátana
of hratt, þótt siðasta hraðamilan kosti margfalt
meiri oliu en hinar fyrri.
Þar sem útgerðarmenn greiða ekki lengur
tryggingar skipanna, hefur myndazt grundvöllur
fyrir misnotkun i skjóli þess, að mörk viðhalds og
tjóns á skipum geta verið óljós.
Þetta flókna og rotna kerfi á að leggja niður og
alls ekki magna það. Nóg er að hafa landbúnað-
inn á herðum rikisins, þótt ekki verði farið að
greiða uppbætur á fiskverð. Yfirbygging rikis-
kerfisins er þegar orðin of mikil, þótt ekki sé nú
lagt út i hrikalegri skattheimtu en nokkru sinni
fyrr.
Afleitt er, að svona skuli vera komið fyrir lifs-
uppsprettu þjóðarinnar, útgerðinni. Við vitum, að
islenzkir sjómenn eru þrisvar-tiu sinnum fisknari
en sjómenn annarra þjóða, bæði vegna meiri
kunnáttu og betri tækjabúnaðar. fslenzki sjávar-
útvegurinn er i eðli sinu mjög samkeppnishæfur,
þótt röng gengisskráning hafi nú gert hann að
bónbjargamanni.
Hin ranga og of háa gengisskráning hefur flutt
milljarða frá sjávarútveginum til að halda uppi
gervilifskjörum i landi, til að halda uppi land-
búnaði i landinu og til að halda uppi óhæfilegri
yfirbyggingu þjóðfélagsins. í slikum kringum-
stæðum er engin furða, þótt sjómenn hafi minni
tekjur afgangs fyrir sig en þeir eiga skilið.
Nú er kominn timi til að skera á meinsemdina.
Við þurfum að losna við hálfgildings rikisrekstur
á útgerðinni. Við þurfum að losna við hið rotna
millifærslukerfi. Við þurfum að láta útgerðina og
fiskvinnsluna geta staðið á eigin fótum. Til þess
er aðeins ein fær leið og hún er fólgin i þvi að skrá
gengið rétt, það er að segja lækka það.
Sjávarútvegurinn er sérgrein íslendinga, sú
grein, sem örugglega er samkeppnishæf i alþjóð-
legum samanburði. Gengi krónunnar verður að
fylgja gengi sjávarútvegsins, annars riðlast allt
efnahagskerfið. Við getum ekki eytt meiru en
sjávarútvegurinn aflar með nokkrum stuðningi
útflutningsiðnaðar, sem einnig mundi eflast, ef
gengið væri rétt skráð.
Þar við bætist sú staðreynd, að gjaldeyrisvara-
sjóðurinn er upp urinn og Seðlabankinn kominn i
minus gagnvart útlöndum. Efling útflutningsat-
vinnuveganna i kjölfar gengislækkunar mundi
fljótlega stöðva þetta hrun og leiða á ný til
myndunar gjaldeyrisvarasjóðs og tryggja at-
vinnuöryggið fremur en nokkur önnur aðgerð.
Gengislækkun er alltaf jafn-sársaukafullur
uppskurður. En hún er skárri en að ganga áfram
með meinið og leyfa þvi að breiðast út. ört versn-
andi viðskiptakjör á undanförnum mánuðum
hafa þegar skekkt gengið verulega. Ný og lægri
skráning á gengi krónunnar er aðeins viðurkenn-
ing á þegar orðnum hlut. Við skulum þvi taka
hana fram yfir rándýrt uppbótakerfi á fiskverð-

Grunnt á því góða
milli
hvítra
°9
rauðra
Við lok umsátursins um klaustrið, sem Indiánar héldu i 34
daga. Á myndinni sést Marlon Brando og annar prestanna,
sem með honum voru hjá Indiánunum.
Rauðskinnar berja nú
trumbur og syngja
sigursöngva i þorpum
sinum i Wisconsin. —
Karlmenn Menominee-
ættkvislarinnar eru þar
að fagna einum af örfá-
um sigrum Indiána á
bleiknefjum, siðan
Sioux-striðsmenn Sitj-
andi Tudda stráfelldu
Custer hershöfðingja og
200 manna lið hans við
Litlu-Stóru Hyrnu i
Montana 1876.
Hópur Indlána hafði klofið sig
frá Woodlandættbálkinum, kallað
sig Stríðsráð Menominee-rauð-
skinna og „unnið” af bleiknefjum
yfirgefið klaustur með því að her-
nema það og halda þvi siðan I 34
daga.
Munkareglan, sem átti klaustr-
ið „Alexian-bræður” gekkst inn á
það að afsala sér húseigninni I
hendur Indiánum til nota fyrir
félagsheimili. Kaupverðið var
einn dollar. — Áður höfðu um 850
þjóðvarðliðar komið á vettvang
til að halda uppi lögum reglu og
fyrirbyggja að allt færi i bál og
brand.
Að visu fylgdi það skilyrði þess-
um samningum, að Indiánarnir
endurgyldu munkunum siðar
meir.
En eins og ástandið I þessu
héraöi er núna, þarf litið út af að
bregða til þess að sigurgleðin
breytist I hryggðarmynd.
Margir hvitir Ibúar þessa
byggðarlags, eru munkareglunni
gramir fyrir undanlátssemina.
Sumir þeirra lita á eftirgjöfina
sem hrein svik við hvita. — Þeir
kviða þvi, að Indiánarnir eigi eft-
ir að færa sig upp á skaftið. Eins
og eiginkona hóteleigandans
þarna I Gresham sagði við
fréttamann Reuters, þegar hann
var á ferð þarna um: „Hver veit,
hvað Indiánarnir hertaka næst?”
Það er grunnt á kynþáttahatr-
inum I þessu annars unaðsfagra
héraði. Þjóðvarðliðarnir, sem
mynda stóran hring varðkeðju
um klausturjörðina, voru eins og
varnarveggur, sem hindraði að
slægi I brýnu milli hvltra og
rauðra. — Indiánarnir sökuðu
svonefnda sjálfboðaliða hvítliða
um að hafa gert árásir að nætur-
þeli á klaustrið. Laumuðust hvítir
Ibúar þarna á snjósleðum milli
varöstöðva þjóðvarðliða og létu
kúlnahriðinni rigna á klaustur-
veggina. Þarf naumast að lýsa
þeirri spennu, sem rikti meðan
þetta ástandi varði, og hefði litlu
mátt muna að sú púðurtunna
spryngi I loft upp.
Það stóð ekki á ásökunum
hvitra heldur. Þeir héldu þvi
fram, að Indlánar héldu uppi
ógnaraðgerðum gegn hvltum á
bændabýlunum innan varðkeðju
þjóövarðliðanna. Benda þeir á
kúlnagötin á vatnsgeymum og
hlöðum máli sinu til sönnunar.
Er enda svo komið, að lögregl-
an I Gresham er eins og á nálum
af ótta við, að eitthvert laugar-
dagskendiríið verði neistinn, sem
kveikt geti bálið. Dæmin eru til
fyrir þvl, að kynþáttaóeirðir hafi
hlotizt af minna.
Margir Indlánar eiga bágt með
að skilja, hvl þessir 39 Indiánar,
sem gengust inn á aö yfirgefa
klaustrið, voru hnepptir I fangelsi
strax þegar þeir komu út. Yfir
þessum 39 vofa ákærur fyrir lög-
brot, allt frá innbroti, upp I vopn-
að rán. t þessum hópi er hinn
þrítugi „höfðingi”, sem fyrir lið-
inu fór, Michael Sturdevant.
Hann getur átt yfir höfði sér allt
að 92 ára fangelsi, ef hann verður
fundinn sekur um það sem honum
er gefið að sök.
Þessi hópur, sem kallar sig
„Strlðsráð Menominee”, vill við-
halda fornum siðum og venjum
rauðskinna, þrátt fyrir hve sam-
ofin byggð hvitra og rauðra er
orðin. En nú er farið að brydda á
þvl — ekki bara þarna við
Gresham, heldur hjá rauðskinn-
um um öll Bandarlkin — að það er
ekki aðeins mikill skoðanamunur
milli rauðskinna og hvltra, heldur
einnig milli rauðskinna og rauð-
skinna.
Atökin við Wounded Knee fyrir
tveim árum, voru ekki bara
krossferð farin til að leggja
áherzlu á réttindakröfur Indlána,
heldur einnig tilraun Sioux-ætt-
kvlsla til þess að ná yfirráðum i
sameiginlegri yfirstjórn Indiána.
Á sama hátt var hertaka
klaustursins liður I viðleitni
ungra Indlána til þess að komast I
áhrifaaðstöðu meðal stjórnar
þessa 2.500 manna ættbálks.
Indíánum á þessum slóðum
voru veitt réttindi til jafns við
hvlta fyrir 14 árum. Bandarikja-
stjórn ákvað þá, að byggð þeirra
skyldi verða sérsýsla, og var
þeim úthlutað til þess sérstöku
landsvæði — að visu því harðbýl-
asta I Wisconsin. I stað þess hlut-
skiptis, sem þeir bjuggu við, með-
an land þeirra var verndað likt og
þjóögarðar, „máttu” þeir nú
greiða eignaskatt rétt eins og
hvltir. — Eða þau voru alla vega
fyrstu áhrifin, sem Indlánarnir
fundu við þessa breyttu réttar-
stöðu.
Næsta skrefið var að loka
sérstofnunum á borð við Meno-
minee-sjúkrahúsið, þvl að þeirra
átti ekki að vera nein þörf, þegar
rauðskinnum væri tryggður jafn
aðgangur hvltum að opinberum
sjúkrahúsum.
Þriðja áþreifanlega breytingin
birtist, þegar hvitir máttu nú
reisa sér sumarbústaði umhverf-
is vatnið, sem er á þessu áður
friðhelgaða svæði. — Segja
Indlánar, að hraðbátar bústaða-
eigenda hafi mengað svo vatnið,
aö nær allur fiskur sé horfinn úr
þvl.
Þvf vildu margir Indíánar, að
stjórnin hyrfi frá þessari nýju
stefnu og héldi heldur fast við
gömlu venjuna, að friðhelga land
Indlána fyrir ásókn hvitra. Þar
var framarlega I flokki Aida Eder
félagsfræðingur.
Hún er núna einmitt formaður
stjórnar Menomine-ættkvlslar-
innar, eins konar hreppsstjórn,
sem er nú I mestu kröggum við að
rétta áf efnahag þessarar
Indlána-,,nýlendu”. Ef hægt er að
kalla heimaslóðir frumbyggja
landsins eöa afkomendur þeirra
nýlendu.
Þessi hreppstjórn Indlána
fordæmdi tiltæki ungu mann-
anna, sem lögðu undir sig
klaustrið. I yfirlýsingu hennar
var þetta kallað uppreisn.
Ungu mennirnir héldu þvi hins
vegar fram, að klausturjörðin til-
heyrði Indíánum samkvæmt æva-
fornum sáttmála hvltrar land-
nemastjómar og rauðskinna. Þar
ku vera að finna ákvæði, þar sem
rauðskinnar áskilja sér allan rétt
til þess lands — sem þeir I
sáttmálanum eru að afsala hvlt-
um — er hvitir hættir að nytja.
Klausturjörðin hafði staðið auð og
yfirgefin um nokkra hrið, og vildu
ungu mennirnir túlka það svo, að
hún væri ekki nytjuð lengur og
væri því réttmæt eign rauð-
skinna.
Ahangendur „Strlðsráðs
Menominee” eru fullir haturs I
garð hvitra, eftir þvi sem faðir
John Garvey segir. Þessi
kaþólski prestur fór með kvik-
my ndaleikaranum Marlon
Brando og öðrum kaþólskum
presti inn I klaustrið til Indiána á
slðustu dögum umsátursins.
Sögðu prestarnir, að Indiánarn-
ir bæru haturshug til kristinna
manna.
Það er tilfinning, sem sýnist
vera gagnkvæm þarna við
Gresham.
Þjóðvarðliðar stöðva Indiána á leið til klaustursins.