Vísir - 07.04.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir. Mánudagur 7. april 1975.
vísir
Otgefandi: Reykjaprent hf. ,
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Bírgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14: Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 600 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 35 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Formósa í sviðsljósi
Fráfall Chiang Kai Sheks, leiðtoga Formósu og
fyrrum þjóðarleiðtoga Kina, mun draga dilk á
eftir sér. Chiang var hrakinn frá meginlandinu
árið 1949, þegar kommúnistar tóku völdin. Meðan
hann var við lýði, hélt hann staðfastur við þeirri
grillu, að Formósumenn hefðu vonir um að fella
stjórn kommúnista i Peking. Hann leit jafnan á
sig sem valdhafa alls Kinaveldis, sem hefði að-
eins um stundarsakir verið sviptur æðsta sessi. í
erfðaskrá gamla mannsins eru Formósumenn
hvattir til að láta ekki deigan siga i þessum efn-
um.
Við nútima aðstæður eru slikar vonir alger
fjarstæða, að minnsta kosti siðan ljóst var, að
Bandarikin mundu ekki styðja Chiang Kai Shek
til innrásar á meginlandið. Stjórn hans átti við si-
vaxandi einangrun að búa. Jafnvel Bandarikin
fylgdu fram vaxandi þiðu i viðskiptum við
kommúnistarikin.
Sonur hans, Chiang, sem verið hafði forsætis-
ráherra, tekur nú sjálfkrafa við æðstu völdum.
Stefna hans hefur verið nokkuð á reiki, en aug-
ljóst er, að hann stendur báðum fótum i nútiman-
um. Stundum hefur verið talið, að hann stefndi að
bættu andrúmslofti i samskiptum við stjórnina 1
Peking.
Sumir töldu i siðasta mánuði, að kommúnistar
væru að búa sig undir að stiga skref til móts við
nýjan ráðamann á Formósu, þegar þeir létu
lausa nærri þrjú hundruð fanga, sem þeir höfðu
dæmt fyrir það, sem þeir kölluðu striðsglæpi.
Þessir menn höfðu nær allir verið stuðningsmenn
þjóðernissinnaflokks Chiang Kai Sheks. Jafn-
framt þessu gáfu kommúnistar út hógværa yfir-
lýsingu um Formósumálið. Það er þó augljóst, að
kommúnistar stefna enn sem fyrr að endurheimt
eyjarinnar, þótt þeir kunni nú að leita friðsam-
legra ráða.
Stefna Bandarikjanna, siðan Nixon sótti heim
meginlandið árið 1972, hefur verið sú, að For-
mósa sé hluti af Kina. Samt sem áður er varnar-
samningur i gildi milli Bandarikjanna og For-
mósu, og Formósa hefur sendiráð i Washington.
Pekingstjórnin hefur einnig upp á siðkastið
hvatt til þess, að samskiptin við Bandarikin verði
bætt. Þau hafa þó i rauninni nokkuð versnað
siðan 1972. Eigi þessi samskipti að batna, ættu
Kina og Bandarikin að hefja diplómatisk sam-
skipti og opna sendiráð. Pekingstjórnin hefur
hingað til neitað að stiga þetta skref, en þetta
kann einnig að breytast við fráfall Chiang Kai
Sheks.
Sovétmenn hafa gjarnan gagnrýnt Peking-
stjórnina fyrir að meina ekkert með tali sinu um
endurheimt Formósu. Þetta er eitt af mörgu, sem
þeir hafa notað i illvigum deilum sinum við
kommúnista i Kina.
Formósumálið var um árabil eitthvert vanda-
samasta deilumál heimsstjórnmálanna. For-
mósa átti fulltrúa Kina hjá Sameinuðu þjóðunum,
þar til Bandarikin gengust inn á, að Peking-
stjórnin fengi það sæti. Formósa getur brátt orðið
aftur i brennidepli. Ljóst er, að það verður mark-
mið Pekingstjórnarinnar áfram að ná eynni og
Bandarikjamenn, sem hafa haldið stjórn Chiang
Kai Sheks gangandi, munu i vaxandi mæli missa
áhugann á að verja eyjuna, eins og þeir hafa
misst áhugann á að verja rikisstjórnir ýmissa
annarra rikja i Suðaustur-Asiu.
—HH
Oliudeilan, sem
skapað hefur soddan
ringulreið i efnahagslifi
stórs hluta heims,
siðustu 18 mánuði,
lendir i brennidepli núna
i vikunni, þegar stærstu
oliuneyzlulöndin og
framleiðendur setjast
hvor andspænis öðrum i
fyrsta sinn.
Það er erfitt að spá nokkru um,
hvemig þeim tekzt undirbúningur
alþjóðaorkumálaráðstefnu.
Verkefni fulltrúa þessara tiu
þjóða i undirbúningsviðræðunum
liggur svo sem nógu ljóst fyrir.
Þeir eiga að koma sér saman um
dagskrá orkumálaráðstefnunnar,
og eins að ákveða, hverjir skuli
sitja hana. En ýmsir kviða þvi, að
undirbúningsviðræðurnar kafni
strax i fæðingu i þrákelkni.
Tilgangur alls þessa umstangs
er sá samihjá bábum, neytendum
sem seljendum jafnt. Nefniiega
að koma á jafnvægi og festu á
þessum 100.000 milljón dollara
oliumarkaði.
En afstaða manna hefur
töluvert breytzt frá þvi i haust,
þegar Valery Giscard D’Estaing
Frakklandsforseti lagði til, að
efnt yrði til fundar neytenda,
framleiðenda og þróunar-
landanna. Ástandið i heiminum
hefur einnig breytzt.
I fyrra var ringulreiðin i
algleymingi hjá oliuneyzlulönd-
unum og efnahágslif þeirra
rambaði á barmi hruns, meðan
þau stundu undan fjórföldum
verðhækkunum Araba og ann-
arra framleiðenda oliunnar.
Verðbólguhjólið snerist og það
kreppti að.
En eins og nú stendur hefur
verstu kreppuáhrifunum verið
bægt frá viðast og oliukaupendur
hafa tekið höndum saman, þar
sem þeir stofnuðu alþjóðlega
orkuráðið. Það var sjálfsvarnar-
bragö, sem Bandarikjamenn
voru aðalhvatamenn að.
Eftir langt og strangt
samningaþras hafa oliuneyzlu-
löndin komið sér saman um oliu-
sparnað og birgðasöfnun og
stofnuðu „neyðarsjóð”, sem
fleyta á verst settu löndunum yfir
erfiðasta hjallann. Eins urðu þau
sammála um að setja lágmarks-
verð á oliu, sem verður að likja
helzt viö hálfgert júdóbragð. —
Notuðu þau sér þar ákafa oliu-
framleiðenda til að tryggja sér
sem hæst verð fyrir oliuna
þannig, að þau ákváðu lágmarks-
verð á oliu, §vo að siður verði
unnt að spilla fyrir annarri orku-
leit með þvi að bjóða allt i einu
niður oh'una.
Nú er röðin komin að oliufram-
leiðendum að naga neglurnar. Of-
framboð á oliunni á sama tima,
sem flestir eru að taka upp oliu-
sparnað, kallar á verðlækkun.
Um leið hefur fallandi gengi
dollarans á alþjóðamörkuðum
höggið skörð i sjóði oliu-
furstanna, en i flestum
sölusamningum þeirra er gert
ráö fyrir greiöslum i dollurum.
Um leið hefur óvissan haldið
innreið sina I samtökum oliu-
framleiðenda, eftir fráfall
mmmm
Umsjón: G.P.
Faisals konungs Saudi Arabiu,
sem var einn áhrifamesti aðilinn
innan OPEC. — Þessi óvissa
magnast siðan af strfðshættunni,
sem vofir yfir Austurlöndum
nær.
„Það er eins og við eigum i
höggi við einhverja óþekkta
skepnu,” sagði einn fulltrúanna,
sem sitja mun fundinn núna i
vikunni. Fréttamaður Reuters
náði tali af honum nú fyrir helgi.
— „Ég býst við þvi, að
viðræðurnar verði snúnar, þvi að
þarna koma saman tveir aðilar,
sem skipzt hafa að vega hvor aö
öðrum núna um nokkurt skeið.
Undirbúningsfundurinn verður
settur i dag i sömu húsakynnum i
Paris, þar sem Vietnam-
samningarnir fóru fram.
Hinir frönsku gestgjafar
fundarmanna hafa hugsað sér, að
þessi fundur vinni einfaldlega að
undirbúningi ráðstefnunnar á
þann hátt, að ákveða hvernig hún
skuli fara fram, um hvað þar
verði fjallab og hverjir og hve
margir skuli sitja hana — og svo
auðvitað, hvar og hvenær hún
skuli haldin.
En menn ganga ekki að þvi
gruflandi, að upp muni risa
deilur um ýmis ágreiningsatriði
þessara tveggja hagsmunaaðila
(þróunarlöndin munu að likind-
um ekki láta mikið að sér kveða á
þessu stigi málsins), þar sem
hvorum um sig er kappsmál, að
ráðstefnan fari fram eftir þeirra
höfði.
Fyrir hönd olfuneytenda sitja
fundinn Bandarikin, Japan og
Efnahagsbandalagslöndin niu.
En af hálfu olluframleiðenda
Iran, Saudi Arabía, Alsir og
Venezuela. Fulltrúar þróunar-
landanna eru Brazilia, Indland og
Zaire.
Bandarikjamönnum leikur
mestur hugur á að ná samkomu-
lagi um oliuverðiö. Þeir vilja, að
olluverðið, eins og það er i dag
(10-11 dollarar oliufatið) verði
lækkað til muna, en þó ekki svo
mikið, að dragamundiúr áhuga
manna til að leita að öðrum orku-
gjöfum.
OPEC hefur að visu nýlega
samþykkt að frysta oliuverðið
fram til september, en þess þykir
vera farið að gæta nú þegar, að
þeirra á meðal sé ekki lengur
eining um verðlagninguna.
I undirbúningsviðræðunum
búast menn við þvi, að Alsirmenn
og Venezúela tali máli hinna rót-
tækustu, sem vilja spenna oliu-
verðið hvað hæst. Ef fráfall
Faisals konungs hefur ekki haft
þeim mun meiri áhrif á stefnu
Saudi Arabiu, munu fulltrúar
þess rikis vera letjandi á slikt tal.
Iran mun að likindum vera mitt á
milli.
En aðalágreiningurinn á undir-
búningsfundinum mun senni-
legast risa upp af áhuga oliu-
framleiðenda til þess að tengja
verðákvarðanir á oliu við
verðákvarðanir á hráefnum
þriðja heimsins (þróunar-
landanna)
Olíuneytendur kviða þvi, að
slikar umræður kynnu að kaffæra
alveg meginmálefnið, oliuna.
Þeir vilja þvf helzt, að hráefninu
verði algjörlega haldið utan dag-
skrár.
Húsakynnin þar sem undirbúningsfundur orkumálaráðstefnunnar
verður settur I dag. — í þessum sama fundarsal fóru Vietnamfriðar-
samningarnir fram.