Tíminn - 07.09.1966, Síða 5

I
MEEJVIKUDAGUR 7. september 1966
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
f»órarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
®. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar' Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrimur Gislason Ritstj.skrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
simi 18300. Askriftargjald kr 105.00 á mán innanlands — !
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Mbl. ræðst á Bjarna
Það hefur hent Mbl. að reka hnífinn heldur ó'þyrmilega
í bakið á Bjarna Benediktssyni, forsætisráðherra, meðan
hann var í utanför. Mbl. hefur nefnilega verið að rifja
upp undanfarna daga, að hér hafj ekki aðeins verið grip-
ið til víðtækra innflutningshafta, heldur einnig skömmt-
unar árið 1947, og hafi þær aðgerðir verið studdar af
Framsóknarmönnum og Tímanum. Þetta vill svo Mbl.
nota til þess að telja Framsóknarflokkinn helzta hafta-
flokk landsins.
Það voru þó allt aðrir en Framsóknarmenn, sem hér
komu mest við sögu. Árið 1944 áttu íslendingar meiri
inneignir erlendis en nokkru sinni fyrr og síðar. Þá var
mynduð svokölluð nýsköpunarstjórn af Sjálfstæðisflokkn-
um, Alþýðuflokknum og kommúnistum. Sú stjórn eyddi
öllum inneignunum á tveimur árum. í árslok 1946 hlup-
ust kommúnjstar af stjórnarskútunni, því að þeir þóttust
sjá, að ekki væri annað en óviðráðanleg fjárhagsvandræði
framundan. Allir þeir, sem kynntu sér fjárhagsástandið
þá, töldu ekki mögulegt annað en taka upp ströngustu
höft og skömmtun. Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokk-
urinn sameinuðust um að taka framkvæmd þessara mála
að sér, þar sem Emil Jónsson varð viðskiptamálaráðherra,
en Sjálfstæðisflokkurinn fékk formennsku í þeim nefnd-
um, sem framkvæmdu höftin. Bjarni Bemediktsson tók
sæti í stjórninni og varð aðalfulltrúi Sjálfstæðisflokks-
ins við framkvæmd þessara mála. Framsóknarflökkurinn
átti einnig fulltrúa í ríkisstjórninni, en það féll hvorki
í hlut hans áð ráða stefinunni né framkvæma hana. Þar
komu Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokkurinn fyrst
og fremst við sögu.
Svo fór, eins og Mbl. segir réttilega, að þjóðin undi
illa þessum höftum Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokks-
ins. Framsóknarflokkurinn krafðist þá nýrrar stjórn-
arstefnu. Því var hafnað, og rauf þá Framsóknarflokkur-
inn stjórnarsamstarfið og knúði fram kosningar 1949.
Enginn varð þá Framsóknarflokknum reiðari en Bjarni
Benediktsson. Hann vildi halda dauðahaldi í höftin og
skömmtunina frá 1947—49. Vegna þess að hann fékk
hér ekki að ráða, var hafizt handa um að draga úr höft-
unum eftir 1950.
Hvers vegna er Mbl. að rifja þetta upp? Er þar að
verki einhver, sem er reiður Bjarna, en slíkir menn eru
nú margir í Sjálfstæðisfiokknum. Það er a.m.k. óumdeil-
anlegt, að höggið, sem Mbl. hyggst hér koma á Fram-
sóknarflokkinn, lendir hér fyrst og fremst á Sjálfstæð-
flokknum og formanni hans. En þannig verður þetta
alltaf, þegar Mbl. fer að brigzla öðrum um höft, því að
Sjálfstæðisflokkurinn á að baki sér mestan haftaferil
allra flokka alndsins.
UThant
Um langt skeið hefur athygli manna um heim allan
ekki beinzt að öðrum manni meir en U Thant um þessar
mundir. Svo vel hefur þessi Asíumaður reynzt sem fram-
kviæmdastjóri S.Þ., að ekki þykir nú neinn annar væn-
legri til að gegna því vandasama embætti, auk þess sem
illa getur gengið að ná samkomulagi um annan mann.
Þess vegna er það einlæg von manna um allan heim, að
slíkt tillit verði tekið til tillagna hans og óska, að hann
verði fáanlegur til að gegna þessu mikilvæga embætti
áfram.
TÍMINN
ERLENT YFIRLIT
De Gaulle aðvarar Bandaríkin
Læra Bandaríkjamenn af reynslu Frakka í Alsír?
ÞAÐ er áreiðanlega ekki of-
mæit, að enginn evrópskur
stjórnmálamaður nýtur meira
álits utan Evrópu og Ameríku
en de Gaulle. í Asíu og Afríku
er de Gaulle álitinn sá vestræni
stjórnmálamaður, sem skilji
bezt viðhorf fólks í þessum
heimsálfum. Þessi ályktun er
dregin af því, að de Gaulle hef-
ur haft meiri forustu um það
en nokkur annar franskur
stjórnmálamaður að veita hin-
um fyrri frönsku nýlendum
fullt sjálfstæði, og þó heldur
hann einbeittlegar fram frönsk-
im málstað en aðrir landar hans
hafa gert á síðari áratugum.
De Gaulle hefur sýnt með
þessu bæði óvenjulegt raun-
sæi og framsýni. Slíkt er a. m.
k. almennt álit í Asíu og Afríku.
Það hlaut að leiða af þessu,
að mikil athygli yrði veitt heim
sókn de Gaulle til Kambodia á
dögunum, þar sem það hafði
verið tilkynnt fyrirfram að de
Gaulle myndi bæði ræða þar
við fulltrúa frá Norður-Viet-
nam og halda ræðu, þar sem
lann ræddi einkum um Vietnam
styrjöldina. Óhætt er líka að
segja, að ræða de Gaulle hefur
vakið mikla athygli, þótt hann
talaði ekki eins ákveðið óg
opinskátt og ýmsir blaðamenn
virtust eiga von á.
DE GAULLE hóf ræðu sína
með því að lýsa ánægju sinni
yfir því, hve vel Kambodiu
hefði farnazt síðan landið varð
sjálfstætt og taldi það einkum
að þakka því, að stjórnendurn-
ir hefðu fylgt hlutleysisstefnu.
Illu heilli hefði atburðarásin
orðið önnur í Suður-Vietnam,
því að þar hefðu valdhafarnir
hafnað hlutleysisstefnunni, og
áhrif og íhlutun Bandaríkjanna
hefðu farið þar sífellt vaxandi.
Bersýnilegt er, að de Gaulle tel-
ur þetta orsök Vietnam-styrj-
aldarinnar. Óneitanlega hefur
það líka við mikið að styðjast.
Samkvæmt Genfarsáttmálanum
1954 áttu að fara fram frjálsar
kosningar í Suður-Vietnam ekki
síðar en 1956, en Bandaríkin
áttu meginþátt í að koma í veg
fyrir þær, eins og játað er í
endurminningum Eisenhowers.
Eisenhower færir m. a. þau rök
fyrir þessari afstöðu Bandaríkj-
anna, að fylgismenn Ho Chi
Minh myndu hafa hlotið yfir-
gnæfandi meirihluta í þessum
kosningum. U Thant hefur lát-
ið hið sama í ijós. Það var
fyrst eftir að vonlaust var um,
að stjórnin í Suður-Vietnam
léti þessar kosningar fara fram,
að Viet Cong hófst handa um
skæruhernaðinn í Suður-Viet-
nam.
AÐALATRIÐIN í ræðu de
Gaulle virðast annars mega
helzt teljast þessi:
1. Heimsfriðnum stafar vax-
andi hætta af styrjöldinni í Viet-
nam, þar sem hún er alltaf að
færast nær og nær Kína og
spillir sambúð Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna.
2. Hvorugur' aðilinn getur
unnið endanlega hernaðarlegan
sigur. Hernaðarmáttur Banda-
ríkjanna er svo mikill, að hann
verður ekki yfirunninn á víg-
DE GAULLE
völlunum í Suður-Vietnam.
Andstaða Asíumanna gegn því,
að beygja sig undir aðkomu-
menn, sem búa hinun- megin
Kyrrahafsins, er líka svo sterk,
að þeir munu aldrei sætta sig
við það.
3. Stefna ber að því að íbúar
Vietnam njóti sjálfstæðis á
grundvelli hlutleysis og sjálfs-
ákvörðunarréttar, sem stór-
veldi ábyrgist þeim.
4. Þessu marki. verður ekki
náð nema með samningum, en
grundvallarskilyrði þess, að
samningaviðræður geti hafizt,
er að Bandaríkin lýsi því yfir
fyrirfram, að þau muni flytja
her sinn burtu frá Vietnam
innan ákveðins tíma.
5. Bandaríkin purfa ekki að
óttast, að það verði þeim til
álitshnekkis, að þau dragi her
sinn frá Vietnam. Þvert á mótí
gæti það aukið veg þeirra og
styrk, og samrýmzt bezt hug-
sjónum þeirra og friðarvilja. f
því sambandi minnti de Gaulle
á, að Frakkar hefðu fyrir fá-
um árum staðið í svipuðum
sporum í Alsír. Álit Frakka
hefði ekki beðið hnekki við
það að draga her sinn þaðan
eftir að hafa verið búnir að
ráða þar mestu í 132 ár. Þvert
á móti hefði það aflað þeim
álits og trausts.
6. Ef styrjöldin í Vietnam
færist út, telur Frakkland sig
ekki hafa neinar skuldbinding-
ar til þátttöku í henni.
MIKIÐ HEFUR verið rætt
um ræðu de Gaulle í heims-
blöðunum síðan hún var flutt.
í Asíu og Afríku hefur hún
mælzt vel fyrir, en skoðanir
eru meira skiptar í Vestur-
Evrópu og Bandaríkjunum,
einkum þó í Bandaríkjunum.
Þar segja sum blöðin, að de
Gaulle hafi hallað á Bandarík-
in og ekki geti talizt sanngjarnt,
að hann krefjist brottflutnings
á her Bandaríkjanna, án þess
að minnast nokkuð á her Norð-
uf-Vietnam, sem er -í Suður-
Vietnam. Þar sé um að ræða
v útipndan her í Suður-Vietnara
engu síður en bandaríska her-
inn. Talsmenn Bandaríkjastjórn
ar í Washington hafa tekið í
svipaðan streng og jafnframt
bent á, að Bandaríkin hafi
alltaf lýst yfir því, að þau
myndu kalla her sinn heim frá
Suður-Vietnam jafnskjótt og
sjálfstæði landsins væri tryggt.
Amerísku blöðin játa þó, að
það orðalag sé óákveðið og
gæti jafnvel þýtt ameríska her-
setu í Suður-Vietnam öldum
saman.
Af hálfu ýmissa frjálslyndra
bandarískra stjórnmálamanna
hefur ræðu de Gaulle verið all-
vel tekið og má þar fyrst nefna
Mike Mansfield, leiðtoga demo-
krata í öldungadeildinni. Hann
segir, að margt sé athyglisvert
í henni, og því hefur hann
hvatt til þess, að Johnson og
de Gaulle ræddust við sem
fyrst.
Það, sem Mansfield gerir sér
vafalítið ljóst, er að de Gaulle
getur haft það rétt að mæla,
að heiðri Bandaríkjanna
gæti verið bezt borgið með því
að fylgja fordæmi Frakka í Al-
sír. Bandaríkin geta aldrei
vænzt sigurs í Vietnam. Áfram
haldandi styrjöld þar er ekki
til annars líkleg en að valda
þeim miklum útgjöldum og vax
andi óvinsældum viðs vegar um
heim. Sæmilegasta lausnin í
Vietnam væri hlutíeysi land-
anna þar, ábyrgzt af stórveld-
unum, eins og Anthony Eden
hefur nýlega lagt til. Ef sú
lausn gæti náðst fyrr en ella
með svipaðri yfirlýsingu af
hálfu Bandaríkjanna og de
Gaulle ræðir um, myndu Banda
ríkin bæði auka heiður sinn og
styrkja heimsfriðinn. Ræða de
Gaulle væri ekki flutt til einsk-
is, ef hún gerði forráðamönn-
um Bandaríkjanna ljóst, að oft
geta menn aukið heiður sinn á
annan veg en að láta kenna
aflsmunar. Þ.Þ.

i