Vísir - 09.08.1975, Blaðsíða 6

6
Vlsir. Laugardagur 9. ágúst 1975
vísm
ÍJtgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Kitstjóri:
Fréttastjóri:
y Ritstjórnarfulltrúi:,
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Þorsteinn Fálsson
Jón Birgir Pétursson
Haukur Helgason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Sfðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr.eiptakið. Blaðaprent hf.
Breytingar
á vinnulöggjöfinni
Við höfum nú búið við óbreytta vinnulöggjöf frá
árinu 1938. Setninglaga um stéttarfélög og vinnu-
deilur á sinum tima var merkt framfaraspor, og
þessi lög hafa að ýmsu leyti reynzt vel. Hinu er
ekki að leyna, að þau eru samin við allt aðrar
þjóðfélagsaðstæður en við búum við i dag. Af
þeim sökum er eðlilegt, að menn velti fyrir sér á
hvern hátt sé unnt að breyta þeim þannig, að þau
falli að nútima háttum i atvinnu- og félagsmál-
um.
Umræður um þetta efni hafa einkum skotið upp
kolli, þegar vinnudeilur hafa staðið sem hæst. 1
sjálfu sér er eðlilegt, að einmitt við slikar aðstæð-
ur leiði menn helzt hugann að þessu viðfangsefni.
Á hinn bóginn er alveg ljóst, að það er óheppileg-
asti timinn til þess að hreyfa við breytingum á
þessu sviði, þegar aðilar vinnumarkaðarins deila
um kaup og kjör. Og enn minni von er til þess, að
umræður af þessu tagi geti borið árangur, þegar
verkföll standa yfir.
Hitt væri miklu skynsamlegra að nota timann
milli samninga til þess að ýta við þessum málum.
Þá er meiri von til þess, að um raunhæfan árang-
ur gæti verið að raBða. Frumkvæðisskylda hvilir
hér á heildarsamtökum launþega og vinnuveit-
enda. Þessir aðilar hafa margsinnis lýst yfir þvi,
að þeir væru tilbúnir til viðræðna um þetta efni.
En á þessu sviði sem mörgum öðrum hafa menn
látið nægja að sitja við orðin tóm.
Margvislegar hugmyndir hafa verið settar
fram um hugsanlegar breytingar á vinnulöggjöf-
inni. í þvi sambandi má t.d. nefna hugmyndir um
allsherjaratkvæðagreiðslu sem skilyrði fyrir
verkfallsboðun. Einstök verkalýðsfélög hafa haft
þennan háttinn á, en önnur hafa staðið að slikum
aðgerðum samkvæmt ákvörðunum örfárra for-
ystumanna.
1 öðru lagi má nefna hugmyndir um aukið vald
sáttasemjara. Hann gæti t.a.m. orðið fastur
embættismaður, er hefði ákveðin undirbúnings-
störf á hendi milli þess sem aðalsamningavið-
ræðurnar standa yfir. Þá gæti hann hugsanlega
haft ákvörðunarvald um að fresta verkföllum.
Ýmsar aðrar hugmyndir hafa verið settar fram
m.a. með það i huga að koma i veg fyrir, að fá-
mennir starfshópar geti nýtt aðstöðu sina á
svipaðan hátt og flugmenn hafa gert.
Það eru þvi næg verkefni fyrir höndum, sem full
ástæða er til þess að ihuga af gaumgæfni. Hér er
á hinn bóginn um að ræða spurningu um þjóð-
félagsleg völd. Verkalýðsforingjarnir hafa mikil
völd eins og vera ber og þeir sitja yfirleitt mjög
lengi i forystusætum i félögum sinum. Trégða
þeirra við að taka þessi málefni ákveðnum tökum
byggist að nokkru leyti a.m.k. á þvi, að þeir ótt-
ast, að þessi valdaaðstaða geti raskazt. En til-
gangur þessara breytinga á ekki að vera sá að
draga úr áhrifum verkalýðsfélaganna til þess að
semja um kaup og kjör, enda munu forystumenn-
irnir ekki óttast það svo mjög. Hitt er sennilegra,
að þeir fari svo hægt i sakirnar vegna þess, að
þeir óttast að missa persónuleg áhrif.
Stjórnmálaflokkarnir eru undir sömu sök seld-
ir. Þeir hafa ekki þorað að ræða þessi málefni
opinskátt, svo að nokkru nemi. Þeir óttast hags-
munahópana. Það er þó skylda þeirra fyrst og
fremst að hefja umræður um þetta viðfangsefni
og móta ákveðna stefnu.

Spurningunni um, hvort manninum ætti nokkurn tlma eftir að verða auðið að komast til tunglsins, hefur
veriðsvarað. En eftir er aðsvara þvl, hvort llf finnist á Marz.
Þetta er ljósmynd, sem geimfarið Mariner 9 hefur sent tii jarðar af yfirboröi Marz. Hún er af norðurpó!
stjörnunnar, en hægra megin sést hún stækkuð sérstaklega.
Nœsti ófangi
er Marz
Bandaríkjamenn, sem
hafa látiö einn af elztu
draumum mannsins ræt-
ast, þegar þeir komu
manni til tunglsins, hef jast
nú handa i næstu viku við
að leita svars við annarri
áleitinni spurningu:---------
Skyldi vera líf á Marz?
Geimferðarstofnun Bandarikj-
anna (skammstöfuð NASA) ætlar
að senda tvö nákvæmlega eins
geimför sin hvora ferðina til
þessarar dularfullu rauðu plánetu
— 700 milljón kilómetra vega-
lengd. Hvort farið um sig á að
skilja eftir sig böggul á köldu,
þurru yfirborði Marz. Þeir eiga
að lenda mjúklega á stjörnunni,
þvi að báðir hafa að geyma næm
og viðkvæm mælitæki.
Fyrra geimfarinu verður skotið
á loft núna á mánudaginn.
Þessi nýja geimferðaráætlun er
kölluð „Viking”. Hún verður sú
stórbrotnasta af þeim geimferð-
um, þar sem menn eru ekki i för.
Tilgangurinn með henni er að
leita upplýsinga um það, hvort lif
sé að finna á Marz, annað hvort i
fortið eða nútið.
Ferðin til Marz mun taka um
það bil eitt ár og lýkur, þegar
tveim vasaútgáfum af rann-
sóknarstöð, algerlega sjálfvirk-
um, hefur verið komið fyrir á
Marz. Þessum rannsóknarstöðv-
um er ætlað að kanna samsetn-
ingu jarðvegsins á Marz og sömu-
leiðis þvi andrúmslofti, sem þar
er að finna.
Geimskipiö, sem flytur þessar
athugunarstöðvar, verður á braut
umhverfis plánetuna. Það veröur
útbúið til mælinga og myndatöku
af plánetunni og til að senda upp-
lýsingar og myndir jafnharðan til
jarðar.
Með þessum tviþættu athugun-
um öðlast visindamenn mögu-
leika á að fá gleggri heildarmynd
af Marz, skoðað úr minni fjarlægð
en hingað tii og siðan fylla upp i
þá mynd með upplýsingum um
smærri atriði, fengnum frá at-
hugunarstöðvunum, sem lenda.
Menn vonast til þess að geta, að
fengnum þessum upplýsingum,
gert sér grein fyrir, hvernig lofts-
lagi og veðurfari er háttað á
plánetunni, segulsviði hennar og
ýmsum eðliseiginleikum.
En Vikingáætlunin er þó i
grundvallaratriðum til þess að
kanna, hvort lif fyrirfinnst á ná-
grannaplánetum okkar.
Lendingarstöðvarnar, sem
geimfarið flytur til Marz, mun i
þvi skyni gera ýmsar tilraunir og
athuganir á jarðvegssýnishorn-
um. Sérstök kló klórar upp sýnis-
hornin, sem sjálfvirk tækin taka
siðan til sundurgreiningar.
t einu hólfi þessa apparats
verður gerð tilraun með eftirlik-
ingar með efnastarfsemi plantna,
eins og hún er hér á jörðunni.
Verður þvi að flytja ýmis nær-
ingarefni, sem plöntur krefjast,
með geimfarinu og athugunar-
stöðinni alla leið til Marz.
Einn liður athugananna lýtur
að könnun á formbreytingum
efnis, úr föstu yfir i fljótandi og
áfram yfir i gas.
Niðurstöðum verður siðan öll-
um komið til skila aftur til jarðar,
s.vo fremi sem ekki hendi eitthvað
óhapp i lendingunni, sem skaðað
geti tækin.
Þessi könnun á þvi, hvort lif
leynist á Marz, byggist ekki á þvi,
að vfsindamenn telji, að „litlir
grænir karlar” fyrirfinnist á plá-
netunni. Sú hugmynd er löngu
komin úr tizku, þótt menn hafi
sumir trúað þvi hér eitt sinn, að
einhverjar slikar furðuverur
hefðu grafið skurðina, sem
stjörnusjónaukar hafa greint á
yfirborði stjörnunnar.
En hitt ætla visindamenn sér að
ganga úr skugga um, hvort skil-
yrði séu til lifs á Marz eða hafi
kannski einhvern tima verið. Það
gæti orðið þeim að liði við að
svara spurningum um uppruna
lifs á jörðunni.
Þessar rannsóknir verða þvi
mjög itarlegar og nákvæmar.
Koma þar að góðu haldi sjón-
varpsmyndavélarnar i geimfar-
inu, sem útbúnar eru svo næmum
linsum, að þær gætu greint bletti
á stærð við knattspyrnuvelli.
Mjög reynir á tölvu- og transist
ortæknina, þvi að sjálfvirknin
ræður öllum gangi þessara til-
rauna. Tækin verða að vinna allt
sjálf —eða sem allra mest, þvi að
skilaboðin væru svo lengi að ber-
ast þessar 700 milljónir km (eða
1400 milljónir km báðar leiðir), að
það tæki alltof langan tima með
fjarstýringu héðan a'f jörðu.
Stefnubreytingar á geimfarinu
verða gerða'r af rafreiknum um
borð i þvi sjálfu: Lendingin sjálf
veröur stýrð af slikum tölvum.
Menn geta rétt gert sér i hugar-
lund, hvernig til tækist, ef Viking-
geimfarið þyrfti að senda skila-
boð til jarðar og biða i fjörutiu
minútur eftir réttum viðbrögðum,
þegar það ætti kannski aðeins 10
metra ófarna niður á yfirborð
þessarar dularfullu stjörnu.