Vísir - 29.08.1975, Blaðsíða 6

6
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Ritstjóri: Þorsteinn Pálsson
fUtstjórnarfulltrúi:, Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Slmar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Slmi 86611
y Ritstjórn: Síöumúla 14. Slmi 86611. 7 Ilnur
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent h.f.
Sjálfstæði sveitarfélaga
Sveitarfélögin eru afar mikilvægir hornsteinar
i stjórnkerfinu. Þau hafa veigamikil verkefni
með höndum og verulegt sjálfstæði. Við dreifingu
valds i þjóðfélaginu er afar þýðingarmikið að
treysta sem mest má verða sjálfstæði sveitarfé-
laganna gagnvart rikisvaldinu.
Verkefni sveitarfélaganna eru ákaflega marg-
þætt. Stjórnir sveitarfélaga eru kosnar á lýð-
ræðislegan hátt af borgurunum. I flestum tilvik-
um eiga borgararnir greiðari aðgang að sveitar-
stjórnum en rikisvaldinu. Það er þvi bæði eðlilegt
og sjálfsagt að fjölga fremur en fækka þeim
málaflokkum, sem heyra undir sveitarstjórnir.
Ýmis verkefni eru þess eðlis, að þau eiga miklu
fremur að falla undir verksvið sveitarstjórna en
rikisvalds. 1 þvi sambandi má til að mynda nefna
uppbyggingu barnaheimila. í tið vinstri stjórnar-
innar voru samþykkt lög með fulltingi allra
stjórnmálaflokkanna, þar sem frumkvæði i þess-
um efnum var að verulegu leyti falið rikisvald-
inu. í sjálfu sér er það kynlegt, að bæði talsmenn
miðstjórnarvalds og valddreifingar skyldu
standa að slikri lagasetningu.
í þessu tilviki hefði verið miklu nær að treysta
fjárhag sveitarfélaganna, svo að þau gætu sinnt
verkefnum af þessu tagi betur en verið •
hefur. Sveitarfélögin eru byggð upp á lýðræðis-
legan hátt. Borgararnir sjálfir velja stjórnir
þeirra. Það er þvi engin goðgá að veita þeim
verulegt fjárhagslegt sjálfstæði.
Sveitarstjórnirnar eru ábyrgar gagnvart borg-
urunum. Það er þvi t.d. hálf kynlegt, þegar þær
verða að eiga það undir ráðherra, hvort útsvars-
álagning er tiu eða ellefu hundraðshlutar af tekj-
um manna. Þetta er skýrt dæmi um ákvarðanir,
sem skynsamlegast er að láta sveitarstjórnar-
menn sjálfa bera ábyrgð á gagnvart sinum kjós-
endum.
En það er ekki nóg með að rikisvaldið vilji ráða
hinum viðameiri málum sveitarfélaganna, held-
ur hlutast það til um hin smæstu mál. Nýlegt
dæmi þar um er úrskurður félagsmálaráðu-
neytisins, þar sem felld er úr gildi einróma sam-
þykkt byggingarnefndar og samhljóða samþykkt
borgarstjórnar Reykjavikur vegna byggingar-
leyfis.
Hér var um að ræða synjun á leyfi til þess að
stækka tiltekið hús i borginni á grundvelli þeirrar
reglna, sem fylgt hefur verið. Þetta er mjög
veigalitið mál i sjálfu sér, en skýrt dæmi um
ákvarðanir, sem sveitarstjórnir ættu að réttu lagi
að geta tekið upp á eigin spýtur.
1 bréfi borgarlögmanns og byggingarfulltrúa til
félagsmálaráðuneytisins segir, að hér sé um að
ræða meðferð lögleyfðs valds og verði að telja
hæpið, að félagsmálaráðuneytið hafi nokkurt
vald til þess að skerða vald sveitarstjórnar með
þessum hætti, þegar þannig stendur á. Sé þá litið
orðið eftir af sjálfstæði sveitarfélaga i þessum
málum.
Félagsmálaráðuneytið er á öndverðum meiði.
Það vill samkvæmt þessu hlutast til um hin
smæstu málefni sveitarfélaganna. Sú stefna er
varhugaverð og andstæð hugmyndum um vald-
dreifingu og sjálfstæði sveitarfélaga.
Vlsir. Föstudagur 29. ágúst 1975
^Umsión: GP

Nixon vill enn
fá spólurnar og
forsetabréfin
Spurningin um það,
hver sé hinn raunveru-
legi eigandi bréfa og
vinnuskjala Richards
Nixons úr forsetatið
hans, verður tekin til
meðferðar af sérstök-
um rétti i næsta mán-
uði.
En það þykjast menn sjá fyr-
ir, að þar verði einungis háð
fyrsta orustan I löngu striöi
milli forsetans fyrrverandi og
stjórnarinnar um 42 milljónir
skjala og hljóðritunarspóla,
strlöi, sem lykti naumast fyrr
en komiö verður til kasta hæsta-
réttar.
Nixon véfengir réttmæti
nýrra laga, sem sett voru, eftir
að hann sagði af sér í fyrra.
Þessi lög tryggja þvi opinbera
umráðin yfir skjölum þeim og
segulbandsspólum, sem urðu til
i forsetaembættinu þau 5 1/2 ár,
sem Nixon gegndi þvi.
Nixon telur þessi gögn vera
slna eign og vill fá þau i slnar
hendur, svo að hann — likt og
forverar hans hafa gert — geti
hafizt handa við skrásetningu
endurminninga sinna og jafnvel
komið upp nokkurs konar Nix-
on-safni, rétt eins og sett var á
laggirnar Johnsons-sáfn og þar
á undan Kennedy-safn o.s.frv.
Fordæmin eru mörg fyrir
sllku. Fyrrverandi forsetar tóku
jafnan vinnuskjöl sin með sér úr
Hvlta húsinu og komu þeim fyr-
ir I söfnum, sem þeir settu á
stofn. Sllkir pappirar eru til
dæmis meginuppistaðan i
Eisenhowersafninu I Abilene i
Kansas.
En vonir Nixons um slikan
minnisvarða veiktust til muna,
þegar sérstök nefnd, sem starf-
aði að fjársöfnun til stofnunar
slíku safni i Suður-Kaliforníu,
var leyst upp eftir Watergate-
hneykslið.
Þess I stað ráðgerir Nixon að
fela Whittier-menntaskólanum I
Kaliforniu, þar sem hann varð
stúdent, varðveizlu skjalanna —
ef hann fær einhvern tima kom-
ið höndum yfir þau.
Eftir flókin málaferli var úr-
skurðað af dómstólum, að skjöl
þessi yrðu I varðveizlu þess op-
inbera. Þessa synjun við beiöni
Nixons um afhendingu spólanna
og annarra gagna má rekja að
einhverju leyti til þeirrar tor-
tryggni, sem Nixon vakti á sér,
þegar hann lengi vel neitaöi að
afhenda þessi gögn sjálfur,
meöan hann var enn i embætti.
Var þó kallað eftir þeim til að
auðvelda rannsóknir og tilraun-
ir til að upplýsa uppvist mis-
ferli.
En lika hefur það haft sitt að
segja á niðurstöðu dómsins, að
blaðamenn og sagnaritarar
hafa mjög sótt á, að þessi gögn
væru höfð, þar sem allir ættu
auðveldan aðgang að þeim til
upplýsingaöflunar.
Nixon litur hins vegar svo á,
að mjög naumtsé sums staðar á
munum, þegar meta skuli, hvaö
af gögnum þessum teljast skuli
einkamál hans og hvað opin-
bert. Vill hann álita, að það sé á
engra annarra færi en hans
sjálfs, konu hans og dætra að
skera úr um, hvað skuli koma
fyrir almenningssjónir og hvað
ekki, hvað sé viðkvæmt fjöl-
skyldumál og hvað sé viðkom-
andi embættinu, eða hvað sé
feimnismál hans og fjölskyld-
unnar og hvað snerti öryggi rik-
isins.
Hann gerði grein fyrir þessu,
þegar hannsat á rökstólum með
tveim lögfræðinga sinna og sjö
lögfræðingum þess opinbera, en j
sá fundur var eins konar undan- •
fari komandi réttarhalda. Var
hann þar spurður i þaula i sex ■
og hálfa klukkustund.
Kinn af sérfræðingum stjórn-
arinnar, William Dobrovir,
spuröi við það tækifæri Nixon,
hvaðhann teldi sig þurfa langan
tima til þess að vinza úr öllum
þessum gögnum það, sem við-
komandi væri Watergate-mál-
inu.
,,Þaö getégekki sagtum, fyrr
en ég hef séö, hversu mikiö
verkefni þetta er”, sagði Rich-
ard Nixon. „Til dæmis er mis-
jafnlega seinlegt að vinna upp
af hljóðritunum, þvi að upptök-
umar eru ekki allar jafn skýrar
ogá spólunum, sem þú spilaöir i
hanastélsveizlunni forðum”.
Nixon gat þarna greinilega
ekki stillt sig um að hnýta ögn i
Dobrovir, sem varð uppvis að
þvl I desember 1973, þegar hann
starfaði við rannsókn Water-
gatemálsins, að hafa tekið með
sér nokkrar segulbandsspólur
heim til sin og leyft nokkrum
kunningja sinna og vina að
skemmta sér við að hlusta á þær
yfir glasi af góðu vini. — Vakti
þetta tiltæki hans vanþóknun
jafnvel eindregnustu andstæð-
inga Nixons.