Tíminn - 22.09.1966, Qupperneq 9

FIMMTUDAÍ^LTR 22. september 1966
TÍMINN
Pálmatré og háhýsi í Sao Paulo, sem hefur tvöfaldað i'búatölu á tíu
árum.
portúgalska, sem var og eðli-
legt, þegar krakkarnir voru
farnir að tala málið. Og þann
vitnisburð gef ég landsmönn-
um, að Brazilía er þægilegt
land, íbúarnir elskulegt fólk,
sem tekur útlendingum ákaf-
lega vei, ekki sízt Norðurlanda
búum. Sé maður fleygur og fær
í málinu, er enginn þar í landi
að spyrja, hvaðan maður sé,
þar er engin nýlunda að sjá
framandi gest. Þessu er nokk-
uð öðrvuísi farið á Kúbu, þar
sem við erum búin að vera í tvö
ár. Það er ekki nokkur leið að
komast hjá því að vera spurð
ur að því í tíma og ótíma, hvað
an maður sé, hvort maður sé
Tékki eða Rússi, því að engum
dettur í hug að spyrja, hvort
maður sé íslendingur. Kúba hef
ur fengið svo fáa innflytjendur
annars staðar frá en Spáni, og
flest kom það frá Suður-Spáni
með sín arabisku einkenni,
þetta er stórt og myndarlegt
fólk, frítt og vel formað frá
hvirfli til ilja. Svo er auðvitað
mikið af þeldökku fólki á Kúbu
svertingjum og kynblending
um, en ljóshært eða skolhært
fólk er næsta sjaldséð og þá
trúlega komið frá Norður- eða
Mið-Evrópu, tæpast frá Banda
ríkjunum eins og nú star.da.
sakir, mundu flestir álykta.
— Mig langar til að spyrja
þig ögn meira um Brazilíu. Þú
berð henni heldur vel söguna.
Nú minnir mig, að Braziliufar
arnir, sem héðan fóru, sællar
minningar, fyrir einum hundr
ar árum, hafi ekki þolað vel
loftslagið þar syðra. En mikið
vildi ein gömul kona leggja á
sig til að geta kojnizt til þessa
lands, þar sem blessað kaffið
var ræktað, þótt ekki treystist
hún til að halda áfram, er Jök
ulsá varð á leið hennar.
— Já, það var nú svo með
þessa frægu Brazilíufara. Mér
skilst, að sumir þeirra hafi
setzt að í Rio de Janeiro, og
þar hentar loftslagið ekki öll-
um. Sjálf Rio getur verið log
andi heit borg þessi heimsins
fegursta borg frá náttúrunnar
hendi. Og þetta var auðvitað
allt miklu verra á tímum Bra
ziliufaranna, á seinni hluta 19.
aldar. Þá var láglendið í Brazi
liu allt eitt pestarbæli, þegar
gula hitasóttin var þar landlæg
plága, einnig malaría, og sömu
leiðis voru húsakynni í þann
tíð mjög ófullnægjandi og þrifn
^ði mjög óbótavant. En þegar
liðnir voru svo sem tveir ára-
tugir, af þessari öld, var búið
að útrýma bæði gu}u og malar-
iu að heita mátti. Nú held ég,
reyndar, að flestir íslenzku
Brazilíufaranna hafi setzt að í
Paraná, þriðja ríkinu talið
sunnan frá, syðzt er Rio Grande
þá Santa Catharina, þá Paraná,
þá Sao Paulo. í Paraná er alls
ekki óheilnæmt loftslag, en þess
ir ágætu íslendingar hafa bara
verið helzt til snemma á ferð-
inni. Hefðu þeir komið þangað
60—70 árum síðar, þá hefði
land og loftslag átt betur við
þá en á öldinni sem leið. Nú er
Paraná orðið eitt af aðalríkj-
unum í Brazilíu, sérstaklega
frjósamt landbúnaðarhérað, er
nú orðið aðalkaffiræktarríki í
landinu, aður var það Sao
Paulo sem mest kaffið ræktaði.
Ræktunaraðferðir þar í landi
eru með þeim hætti, að þegar
jarðvegurinn er orðinn útsog-
inn til ræktunar einni tegund,
t.d. kaffi, þá flytja menn yfir
á annað landsvæði. Það er ekki
fyrr en nú á síðustu tíu árum
eða svo, að farið er að nota
áburð á kaffiakra eða annað
ræktarland. Þegar menn hætta
kaffirækt á einum stað, er land
inu breytt í beitarhaga eða það
undir aðra ræktun, hrís, baun
ir, maís eða sykur. En jarðveg-
urinn þarna í Paraná er mjög
frjósamur, basaltjarðvegirr eða
eldfjalla, líkt og hér á íslandi.
En það er bara sá gallinn við
að kaffiræktunin er mest kom-
in svo sunnarlega, að þar er
svo hætt við næturfrostum. Þeg
ar við heyrum í fréttum, að
næturfrost hafi orðið í Brazilíu
og kaffiuppskeran brugðizt, þá
gerist það ætíð á þessum svæð-
um. Nú er kaffiræktunin orðin
enn meira happdrætti en
nokkru sinni áður. Sé kaffiúpp
skeran góð, er gróðurinn alveg
gífurlegur, en takist illa til,
komi næturfrost, fer allt for-
görðum á einni nóttu.
— En á hverju byggist hinn
mikli uppgangur og auður ríkis
ins Sao Paulo, eru þeir farnir
að stunda mikið sjávarútveg?
— Nei, lengi var mestur auð
ur þeirra falinn i landbúnaðin-
um, og nú á síðustu árum í iðn
aði og framleiðslu fólks í borg-
unum. Iðnaðarframleiðsis
þeirra hefur vaxið mjög mikið
Þegar ég kom fyrst til Brazilíu
fyrir þrettán árum, þá voru
flestar heimilisvélar, raftæk.
bílar og margt fleira innflutt.
í dag er ekki nokkur maður þai
í landi, sem lætur sér detta
í hug að kaupa slík tæki fram-
leidd í útlöndum. Það er ekki
einungis af því að slík vara er
dýrari, hátt tolluð, heldur að i
innfluttar vélar og raftæki fást
engir varahlutir, svo að það er
óseljanleg vara. Ætli maður
að búa í Brazilíu, þýðir ekki
annað en kaupa sér brazilísk-
an bíl.
— Hvernig er efnahagur eða
lífsafkoma fólksins yfirleitt?
— íbúatala Brazilíuríkj
anna er nú um 75 milljónir, og
þar af um 14 milljónir í Sao
Paulo ríki þar sem þó eru fram
leidd um 80% af þjóðarfram-
leiðslunni. Mismunur á lífskjör
um fólksins þar og í norðurhér
uðum landsins er eins og dagur
og nótt. í Norður-Brazilíu eru
búsettar um 25 milljónir
manna, sem draga fram lifið
við þau lægstu og hörmulegustu
lífskjör, sem hugsanlegt er, að
nokkrar mannlegar verur geti
átt við að búa nú á dögum. Og
vandamálið, sem þeir eiga við
að glíma þar í landi, er að dreifa
þeim auði, sem skapast af fram
leiðslunni í ríkustu héruðunum
til uppbyggingar í norðurhér
unum. Iðnaðarfyrirtæki, sem
komið er á fót í norðurhéruðun
um njóta skattfrelsis í tuttugu
ár. Þetta hefur ekki borið mik
inn árangur enn, fólkið í norð
urhéruðunum streymir suður
á bóginn, allslaust og illa hald
ið til líkama og sálar. Þannig
er allt félagslegt kerfi, svo sem
heilsuverndarstöðvar og sjúkra
hús yfirkeyrt, vegna þessarar
röskunar á fólki í iandinu. í
Sao Paulo fer hagur fólks mjög
batnandi, þar er nóg að gera
fyrir alla, en þar er samt geysi
legur munur til á efnahag fólks
fjöldi vellríks fólks, sem veit
ekki aura sinna tal, og á hinn
bóginn aragrúi fátæks fólks sem
sagt auður og örbirgð og allt
þar á milli. Versti draugurinr.
sem við er að glíma þar í landi.
er verðbólgan, hún hefur vax-
ið um 85% á ári síðustu árin.
En takmark þeirra Brazilíu-
manna er að reyna að koma
verðbólgunni niður í 10%. En
þó hefur kaupmáttur launa auk
izt um 50%, a.m.k. á þessu ára-
bili.
— En úr því að þeir sóttust
eftir þér til sjórannsókna, eru
þeir þá ekki að auka sjávarút-
veg?
— Jú, hann hefur aukizt tals
vert. T.d. hafa þeir síðustu árin
farið að veiða túnfisk, sem var
óþekkt áður. En það sém tekið
hefur mestum framförum hjá
þeim í þessum efnum, er
geymsla og dreifing fiskafurða.
Nú er hægt að koma fiski til
fleiri neytenda en var áður.
Þeir eiga ágæt fiskimið, og þetta
á við bæði um rækjur og bol-
fisk. Þegar ég kom þangað, var
flutningur og geymsla með ákaf
lega frumstæðum hætti. Fisk-
urinn hafði staðið 2—3 vikur í
ís í skipunum og var hreint ekki
mannamatur, þegar hann kom
á markaðinn. Enda var neyzl
an á innlendum fiski fyrir
neðan allar hellur, fólkið
keypti ekki braziliska fiskinn,
nema þá á föstunni, þegar ekki
var um annað að velja. Það
kaus miklu fremur að kaupa
saltfisk frá íslandi eða Noregi
en þennan svokallaða nýfisk
sinn. Nú er þetta breytt, ný
fiskurinn hefur batnað, og set:
ar hafa verið vissar hömlur á
innflutning saltfisks. En sann
leikurinn er sá, að fiskurinn
er dýr þar í landi og fremur
ríkra manna fæða en almúg-
ans, helzt er það, að fátækur
almenningur geti keypt sardín
ur.
— Er ekki byggðin að fær-
ast mikið út á landið?
— Landið er enn að mestu
leyti óunnið, klætt skógi að
öðru leyti ófærar vegleysur. Og
á meðan þannig er ástatt, ger
ist litið. En strax og farið er
að tala um að ieggja vegi eða
járnbrautir, kemst allt á ferð
og flug, ég hef séð það með
eigin augum, fólk byrjar -að
kaupa lóðir, byggja íbúðarhús
verzlanir, skólahús og kirkjur.
Áður hafa menn ekki haft önn
ur not af landi sínu á þessum
slóðum en sem beitarhaga fyr
ir nautfé. Nautpeningur geng-
ust þar aðallega sjálfala. Og
margir eiga landareignir, sem
eru stærri en heilar sýslur á fs
landi og þarf þá að gizka á,
hve mörg naut séu á landar-
eigninni. Síðan er smalað.
Vænstu nautin tekin og rek-
in nær þéttbýli eða menning-
unni, seld þar og sett á betri
haga, þar sem þau eru fituð
og síðan seld enn lengra, þang
að til komið er að sláturhús-
unum, sem hafa svo eigin beit
arhaga. En nautakjöt er þar í \
landi aðalkjötið eins og kinda
kjötið hér.
— Hvernig þótt þér að koma
til Kúbu og starfa þar?
— Ég féllst á að ganga í
þjónustu UNESCO e*tt ár eða
svo, og þeir sendu mig til Kúbu
eins og ég sagði, og við kom-
um þangað tveir útlendir haf
fræðingar, hinn var frá Svi-
þjóð, og hann hélt heim eftir
eins árs starf. Þeir óskuðu eft
ir að ég yrði þar áfram, a.m.k.
eitt og hálft ár í viðbót, sem ég
féllst á. Eitt var það, að mann
þurfti í starfið sem gæti talað
málið í öðru lagi voru ekki
margir ’ fúsir til að fara þang
að. Við hjónin fórum til Kúbu
með dóttur okkar, sem nú er
FramhaJd á bls. 12.
Brazíiskar meyjar að rifja kaffiflekk.