Vísir - 02.10.1975, Qupperneq 6

6
Visir. Fimmtudagur 2. október 1975
vísm
ÍJtgefandi:
P’ramkvæmdastjóri:
Ritstjóri og ábm:
Ritstjóri frétta:
Fréttastjóri erl. frétta:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Davið Guðmundsson
Þorsteinn Pálsson
Arni Gunnarsson
Guðmundur Pétursson
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Siðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintakið. Rlaðaprent nf.
Vilja menn draga
úr verðbólgu
Fram til þessa hefur aðsteðjandi efnahagsvanda-
málum yfirleitt verið mætt með verðbólguhvetjandi
aðgerðum. Afleiðingum verðbólgunnar hefur með
öðrum orðum verið mætt með aukinni verðbólgu.
Þetta virðist vera þverstæða, en i raun réttri hafa
stjórnmálamenn og forystumenn hagsmunasam-
taka ekki þorað að spyrna við fæti.
Forvigismenn launþegasamtakanna i landinu,
sem með nokkrum rétti hafa verið nefndir verka-
lýðsrekendur, hafa ávallt einblint á kauphækkanir i
krónum, án nokkurs tillits til þess hvort um raun-
hæfar kjarabætur sé að ræða eða ekki. Stjórnmála-
mennirnir hafa aldrei þorað að spyrna við fæti og
stemma stigu við þenslunni i þjóðfélaginu af ótta
við kröfur hinna ýmsu hagsmunasamtaka.
Nú stöndum við frammi fyrir svo örri verðbólgu-
þróun, að tæpast er unnt að tala um heilbrigt efna-
hagslif. Það hættulegasta sem menn gera er að
spara. Geymd króna er töpuð króna. Nær útilokað
er að menn beri skynbragð á vöruverð og verðlags-
þróún. Þetta eru alkunnar staðreyndir, sem mönn-
um hafa lengi verið ljósar. Eigi að siður halda menn
áfram á sömu braut.
Á siðustu árum hefur rikisbúskapurinn verið þan-
inn út, ekki aðeins úr hófi fram, heldur einnig án
nokkurrar stefnumörkunar. Á siðasta ári hefur þó
verið reynt að stemma stigu við aukinni þenslu á
þessu sviði. Árangurinn er enn sem komið er tak-
markaður. Með útlánatakmörkunum bankanna
hefur verið reynt að draga úr þenslu. Áhrif slikra
aðgerða verða aldrei þau sömu og til er ætlast, ef
ekki er samhliða reynt að spyrna við fæti á öðrum
sviðum.
Allt virðist nú benda til þess, að verkalýðshreyf-
ingin stefni enn einu sinni að þvi að mæta kjara-
skerðingaráhrifum verðbólgu og versnandi þjóðar-
hags með nýjum verðbólgukröfum. Forystumenn
launþegasamtakanna mæla árangur starfs sins i
þvi, hversu miklar verðhækkanir þeir geta knúið
fram i krónum talið.
Á tiu ára timabili fram til 1973 voru raunhæfar
kjarabætur aðeins einn tólfti hluti þeirrar kaup-
hækkunar, sem knúin var fram i krónum. Á þvi sést
gleggst, hversu árangurinn af núverandi stefnu er
takmarkaður. Kaupmáttur útflutningstekna hefur
lækkað hrikalega siðastliðið eitt og hálft ár. Við
slikar aðstæður hljóta lifskjör að versna. Að horfa
framhjá þeirri staðreynd er beinlinis að kalla yfir
sig nýja verðbólguholskeflu.
Framundan eru mjög erfiðir timar i efnahags-
málum. Þá kemur i ljós, hvort stjórnmálamenn og
forystumenn hagsmunasamtaka eru i raun og veru
reiðubúnir til þess að vinna gegn verðbólguþróun-
inni. Það verður ekKi gert með sömu vinnubrögðum
og viðgengist hafa. Rikisútgjöldum þarf að halda i
skefjum og við kjarasamninga er óhjákvæmilegt
annað en að taka tillit til raunverulegs ástands i
efnahagsmálum.
Hættulegast af öllu er þó, ef nota á viðræður um
nýja kjarasamninga i hefðbundinni þráskák stjórn-
ar og stjórnarandstöðu. Slikur skollaleikur getur
einvörðungu leitt af sér nýja verðbólguskriðu er
fyrst og fremst myndi bitna á þeim efnaminnstu i
þjóðfélaginu. Spurningin er sú, hvort forystumenn
hagsmunasamtakanna og stjórnmálamenn vilja i
raun og veru draga úr verðbólgunni.
Verður nýja hœkk-
unin til að snúa
olíuvopninu í
höndum þeirra?
Tiu prósent verð-
jj hækkunin á oliu, sem
jj samtök oliuútflutnings-
1 rikja komu sér saman
j um á fundi sinum i Vin-
:: arborg, kemur mis-
|j jafnlega niður, en við-
jj ast þó þunglega.
Þyngst kemur hún eðlilega
:: niður á þeim löndum, sem hafa
j: ekki neinar vörur að selja oliu-
:■ útflytjendum I staðinn oliuna, er
■: þau kaupa af þeim.
■ 1 hópi þessara oliuneytenda
5 eru þróunarlöndin, sem verða
; örugglega harðast úti af þessari
5 ráðstöfun OPEC.
íslendingar telja sig ekki til
i þróunarlandanna en þessi oliu-
■ hækkun mun koma þeim ámóta
■ illa, þótt þeir kaupi ekki sina
■ oliu af OPEC-löndum heldur af
• rússum. 1 oliusamningnum við
Sovétrikin er gert ráö fyrir, að
kaupverðið fylgi breytingum á
heimsmarkaðsverði, og sovét-
menn letu okkur kenna á túlkun
þess, þegar OPEC-löndin fjór-
földuðu oliuverðið, sem kallaði
kreppu yfir mörg riki heims.
t þessu tilliti eiga þeir við
svipaðan vanda að striða og
þróunarlöndin i viðskiptum sin-
um við oliuseljendur. Kominn er
hrikalegur halli nú þegar á við-
skiptajöfnuð þróunarlandanna
ogoliusölurlkja.Hin fyrrnefndu
sitja uppi með tóma gjaldeyris-
sjóði, og oliufurstarnir tregir til
að kaupa vörur þeirra upp i
skuldir.
Ollukreppan leiddi til sam-
dráttar hjá iðnaðarþjóðum jafnt
og hjá þróunarlöndunum, en
smám saman hafa flestar
iðnaðarþjóðirnar verið að rétta
úr kútnum aftur. Allir eru þó
sammála um, að þeirri endur-
bót muni seinka vegna þessara
nýju hækkana.
En hjá þróunarlöndunum hef-
ur ekki gætt neins afturbata, og
þeim er oliuhækkunin aukin
byrði á mjóar axlirnar, sem
voru að sligast undir þungum
bagganum fyrir.
Framsýnir menn spá þvi, að
þessi siðasta verðhækkun OPEC
sé byrjunin á endalokum sam-
takanna. Þarna hafi þau koll-
siglt sig.
Þeir benda á klofninginn sem
gætti á fundinum siðast i Vinar-
borg, og efast stórlega um, að
samstaða náist aftur i júní á
næsta ári um hækkun.
Fleira bendir til þess, að oliu-
vopnið hafi snúist i höndum
arabanna. Á alþjóölegum vett-
vangi hafa þeir um skeið notið
stuðnings atkvæða þriðja
heimsins, nefnilega þróunar-
landanna, sem nú verða harðast
fyrir barðinu á oliuhækkuninni.
Þróunarlöndin fylgdu oliu- ■
rlkjunum að málum, þegar um-
ræðurnar snérust um, að hækk- ■
un á hráefnum, eins og oliunni, •
væri sanngjörn lagfæring á
lágu verði, sem iðnaðarrikin
hefðu greitt fyrir útflutt hráefni
þróunarlandanna. En reynsla ■
síöustu þriggja ára hefur kennt
rlkjum þriðja heimsins með •
harkalegum hætti, að oliufurst-. •
arnir ætluðu aldrei að leyfa
þeim að njóta góðs af brautryðj-
endastarfi þeirra við að leið- ■
rétta verðlagningu hráoliu.
Verð á hráefnum, aðalútflutn-
ingi flestra þróunarrikjanna, ■
hefur ekki átt neina samleið
með hækkunum oliuverðsins.
■
t fyrstu viðbrögðum rikis-
stjórna hinna ýmsu landa eftir i
olluhækkunina er gagnrýnin j
hörðust hjá stjórnunum þróun- j
arlanda, sem skiljanlega eru
beisk i garð oliusölurikjanna. j
Iðnaöarmálaráðherra Tanzaniu 1
reið á vaðið, þegar hann lýsti, j
hverjum augum Tanzaniustjórn j
liti 10% hækkunina: „Oliuút- jj
flutningsrikin hafa greinilega jj
snúið baki við þróunarlöndun- jj
um.”
Þessara viðbragða á vafa- jj
laust eftir að gæta í áhrifum á j
samstöðu Arabalandanna og jj
rikja þriðja heimsins á lþjóðleg- jj
um vettvangi.
Þegar haldinn var sameigin- j
legur fundur fulltrúa oliu- jj
neyzlurikja og fulltrúa oliu- jj
framleiðenda i aprii, komu j
sendimenn OPEC-landanna sjö jj
fram I nafni þriðja heimsins. :i
Þeir þvinguðu það fram, að jj
vandamál hráefnaframleiöslu :
þróunarlandanna væru tekin á :
dagskrá oliuráðstefnunnar.
■■
■5
Þessi fundur i april leystist :
upp, án þess að nokkur árangur :
fengist af honum, en allir fund- j
arsækjendur höfðu góð orð um
að reyna aftur með fundi 13.
október i París.
Svo blint geta þróunarlöndin
naumast fylgt otiuframleiðend-
um. að þeir telji hér eftir mál-
stað sinum vel borgið i höndum
hinna siðarnefndu á slikum
alþjóðlegum ráðstefnum. Það
má þvi búast við annarskonar
atkvæðaskiptinu á Parisarfund-
A verði við eina af þeim lciðslum, sem flytur „svartagull” Kuwait
til strandar. Hversu lengi veröur samstaða um aö verja oliuverðiö?
Má vænta þess, að þeir byrji strax á næsta ári að undirbjóða hvern
annan?
ínum, ef af honum verður núna i
október.
!■ ■■■■■■■■«•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■*■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■» ■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
- ■■■■■■■■«■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■Mi .■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■•