Vísir - 28.10.1975, Qupperneq 6

6
VÍSIR. Þriöjudagur 28. október 1975.
vísm
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Daviö Guömundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjórifrétta: Arni Gunnarsson
Fréttastjóri erl. frétta: Guömundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Síöumúla 14. simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuöi innanlands.
1 lausasögu 40 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Borgarleikhúsið
Leikfélag Reykjavikur hefur með góðu starfi sinu
i Iðnó skapað sér fastan sess i hugum borgarbúa.
Reyndar gera fæstir sér grein fyrir, að Leikfélag
Reykjavikur er þegar i raun orðið borgarleikhús.
Félagið á undir Reykjavikurborg að sækja um
fjárhagslega tilveru sina. Borgin greiðir föst laun
allra fastráðinna starfsmanna L.R. Sennilega verða
þessar greiðslur nálægt 40 milljónum á næsta ári,
og eru þær greiddar félaginu i formi styrkja. Sú
spurning hlýtur að vakna, hvort þetta styrkjaform
er ekki orðið ófært, og raunhæfara sé, að fastráðið
fólk L.R. verði i orði borgarstarfsmenn eins og þeir
eru á borði að verulegu leyti. Slikri breytingu þyrfti
alls ekki að fylgja stjórnunarbreyting á leikfélaginu
enda óæskilegt.
Reykjavikurborg hefur lengi stefnt að byggingu
borgarleikhúss. Lengi var álitamál, hvar það ætti
að risa, og niðurstaðan varð sú að setja það i nýjan
miðbæ.
Teikningar hússins eru vel á veg komnar, og hafa
þær verið kynntar almenningi og samþykktar i
borgarráði. Ekki hefur útlit hússins verið gagnrýnt
og menn almennt samdóma um að húsið sé glæsi-
legt að ytra útliti og bæjarprýði. Hins vegar eru
menn ekki á eitt sáttir um þá stefnu sem að baki
byggingarinnar býr. örlað hefur á þeirri gagnrýni,
að húsið sé staðnað og ósveigjanlegt og heyri jafn-
vel fortiðinni til. Talað er um, að réttara hefði verið
að byggja minna hús með færanlegu sviði og útbún-
aði. Virðist þá einkum miðað við, að leikhúsið sýni
aðeins eitt verk i einu, en ekki sé haldið gangandi 4-5
sýningum.i senn eins og nú er gert. Þessar hug-
myndir eru varla raunhæfar hér, þó þær gefist vel
erlendis, þar sem mikið er um ólika leikflokka, sem
skiptast á um að heimsækja leikhúsin á vixl. Engu
að siður eru slikar umræður ákjósanlegar, þótt
óneitanlega séu þær nokkuð siðbúnar. Teikningarn-
ar hafa þegar verið samþykktar i borgarráði.
Borgarleikhúsið hefur lengi verið á döfinni og æski-
legt hefði verið ef þessar raddir hefðu heyrst fyrr.
Þó er ekki öll nótt úti og enn er hægt að breyta um
stefnu, ef mönnum svo sýnist. Er þvi athugunarefni
fyrir borgaryfirvöld og leikfélagsmenn hvort ekki
væri skynsamlegt að efna til dálitillar ráðstefnu um
Borgarleikhúsið, þar sem sjónarmið aðila yrðu
kynnt rækilega. Borgarleikhúsið er geysilegt mann-
virki og rika nauðsyn ber til, að eining sé um bygg-
ingu þess. Greinargerð leikfélagsins var ekki full-
nægjandi andsvar við þeirri gagnrýni, sem fram
hefur komið, og er nauðsynlegt að rök og gagnrök
komi skýrt og greinilega fram.
Fagnaðarefni
Skipin eru komin á miðin á nýjan leik og lausn
fengin i bili á deilum um fiskverð og sjóðamál
sjávarútvegsins. Rikisstjórnin sýndi festu og lét
ekki knýja sig til óraunhæfra nauðungaraðgerða.
Hins vegar sýndi hún ekki óþarfa stifni. Ljóst er að
nauðsynlegt er að endurskoða það kraðak sem
sjóðakerfið er orðið og slikri endurskoðun verður
hraðað. Þá mun rikisstjórnin leitast við að tryggja
það að fiskverðshækkunin verði i raun 3,5%. Það er
fagnaðarefni að heimatilbúinni vá hefur nú verið
bægt frá með þessum hætti. Þjóðin stendur höllum
fæti efnahagslega og þolir enga stöðvun á þeim
verkfærum sem einkum draga björg i bú hennar.
Umsjón: GP
Juan Carlos prins, sem
iullvist er talið að verði arf-
taki hins dauðvona einræðis-
herra, Francisco Franco, er
spáö ýinsum erfiðleikum á
komandi stjórnarferli sin-
um.
En prinsinum munu hins
vegar bjóðast ýmis tækifæri,
sem Franco gáfust ekki,
vegna óánægju umheimsins
meö stjórnskipan einvalds-
ins.
tekur við
af Franco?
Að Franco burtföllnum opnast spánverjum
möguleikar um inngöngu i Efnahagsbandalagið,
NATO, samtök lýðræðisþjóða, stjórnmálatengsl
við Sovétrikin eru innan sjónmáls og liklegt er að
bretar afhendi spánverjum Gibraltar aftur.
En áður en Juan Carlos getur tekið við konung-
dæmi, verður hann að tryggja sér að hann sé ör-
uggur i sessi. Hann verður að fullvissa jafnt rikis-
stjórnina sem þjóðina um að hann sé fær leiðtogi.
Baskahéruðin á NV-Spáni eru gott tækifæri fyrir
Juan Carlos til að sanna sjálfstæði sitt sem stjórn-
anda. Aðskilnaðarsinnar meðal baska hafa löng-
um litið á hann, sem handbendi Francos, og þar
með jafn ábyrgan fyrir aftökum baskanna
tveggja fyrr i þessum mánuði.
Andstaða gegn Juan Carlos er einnig hugsanleg
i Katalóniuhéraði, sem hefur lengi litið á sig sem
sjálfstætt riki.
,,Juan Carlos verður að binda endi á allan hér-
aðsrig, ella getur sameining Spánar ekki kom-
ið til greina,” sagði lögfræðingur nokkur frá
Katalóniu.
á Spáni, þrátt fyrir sivaxandi óvinsæidir.
„Aðalvandamálið nú,” segir einn helsti ráðgjafi
forsætisráðherrans, ,,er ekki lengur spurningin
um stefnumið, heldur hve fljótt eigi að fram-
kvæma þau.”
En aukinn hraði á framkvæmdum gæti raunar
lægt óánægjuöldurnar hjá spænskum verkalýð,
sem hefur löngum verið andvigur Franco vegna
tregðu hans til að leyfa verkföll og kosningar inn-
an verkalýðssamtaka.
Rikisstjórn Arias hefur sýnt nokkra viðleitni til
að auka frelsi i verkalýðsmálum, en siðan komm-
únistar og sósialistar settu fram kröfu um leyni-
lega aðild að verkalýðssamtökum, hefur þörfin á
auknum umbótum orðið mun brýnni.
Juan Carlos verðúr einnig gerður ábyrgur fyrir
stefnu i efnahagsmálum, þótt áhrif hans á þvi
sviði séu litil.
Verðbólgan á Spáni á þessu ári er talin munu
aukast um 20%, viðskiptahallinn vera um 6
milljarðar dollara, en hagfræðingar spá þvi, að
náttúruauðlindir verði drýgðar með auknum oliu-
Juan C'arlos prins liorfir til framtiöar Spánár yfir öxlina á „gamla manninum”, Franco
Að sögn kunnugra ætti það ekki að verða nein-
um vandkvæðum bundið fyrir Juan Carlos að láta
þjóðina gleyma þvi, að hann var kjörinn eftirmað-
ur Francos og alinn upp til að fylgja þvi stjórnar-
fari sem hann kom á.
„Geti prinsinn komið á viðunandi stjórnmála-
frelsi, haft sterka en frjálslynda rikisstjórn, og
sigrað andstöðuna, þá væri hann ekki aðeins léleg
eftirliking Franco’s heldur gæti hann einnig i-
lendst i valdastóli,” sagði opinber talsmaður ný-
lega. „Juan Carlos verður að telja þjóöinni trú
um, að hann hafi umbætur i huga.”
Það gæti reynst erfitt fyrir þjóð, sem er litt vön
stjórnmálum, eftir að hægrisinnuð stjórn
Franco's hefur verið við völd i 36 ár.
„Ein versta villan, sem Franco gerði, var að
veita okkur aldrei neina reynslu i stjórnmálum,”
sagði blaðamaður nokkur i Madrid.
Eitt fyrsta meginviðfangsefni Juan Carlos ætti
þvi að vera að koma i verk lögum um aukið stjórn-
málalegt frelsi á Spáni. Lögum þessum var komiö
á pappirinn fyrir um ári, en þau voru svo tak-
mörkuð i þáverandi framkvæmd sinni að þau voru
eiginlega aldrei samþykkt.
Og þar eð vinátta rikir á milli Carlos Arias
Navarro forsætisráðherra og prinsins, gæti aukiö
frelsi orðið fyrsta verk Juan Carlos.
En einnig verður hann að fara með gát fyrst i
staö, til að styggja ekki leifarnar af hinu gamla
skrifstofuveldi Francos, sem enn er mjög voldugt
innflutningi. Opinber tala atvinnulausra er 2,3%
af áætluðum 13 milljónum vinnandi manna i land-
inu. Rikisstjórnin álitur 2% vera hæfilegan há-
marksfjölda, en á sumum sviðum svo sem bygg-
ingariðnaði og i landbúnaði er tala atvinnulausra
álitinn nema um 8—10%.
En sökinni fyrir þessu var skellt á rikisstjórnina
en ekki einræðisherrann sjálfan. Þannig verður
þvi þó ekki farið um Juan Carlos, segja stjórn-
málamenn.
Þar eð helmingur spánverja er fæddur eftir
1939, eða eftir að spænska borgarastriðinu lauk,
hefur verulega kulnað i glóðum haturs og ótta I
landinu.
„Þegar við höfum selt appelsinurnar okkar, þá
getum við rætt fagrar hugsjónir,” sagði leigubil-
stjóri nokkur og fjögurra barna faðir.
Það hefur verið rætt sem hugsanlegur mögu-
leiki að herinn verði versti höfuðverkur Juan
Carlos. Sjálfur segist hann hafa haldið tengslum
við yngri herforingjana, en einnig sýnt þeim hers-
höfðingjum Francos er enn gegna valdamiklum
stöðum, viðeigandi virðingu.
Yngri herforingjar hafa nýlega verið að berjast
fyrir breytingum á skipulaginu, og sjálfur segist
Juan Carlos munu vinna að þeim,
En ef honum mistekst, er það álit margra
stjórnmálamanna og æöstu manna hersins, að þá
muni herinn taka við stjórn.