Vísir - 02.12.1975, Qupperneq 10

Eins og fram hefur
komið í fréttum var kvik-
myndin Bóndi eftir Þor-
ítein Jónsson frumsýnd
1yrir ekki alllöngu. Þor-
i teinn vann að gerð þess-
iirar myndar í fjögur ár
ug naut til þess styrks frá
lAenntamálaráði og fleiri
liðilum. í tilefni frum-
:.ýningarinnar hafði Vísir
:jtutt viðtal við Þorstein
úm myndina og kvik-
myndagerð á Islandi al-
rriennt.
ji stríði við kerfið
Þorsteinn stundaði nám i
cvikmyndagerð i tékknesku
cvikmyndaakademiunni i 4 1/2
4r og lauk prófi i samningu
aandrita og stjórnun heimildar-
icvikmynda. Þorsteinn sagði að
ékki hefði verið svo ýkja erfitt
að komast i skólann sjálfan, en
hins vegar hefði hann átt i striði
við menntamálaráðuneytið hér
heima i tvö og hálft ár áður en
hann komst út. Málið er þannig
vaxið að samningur er i gildi
milli Tekkóslóvakiu og íslands
um námsmannaskipti en á
hann hafði ekki reynt um árabil
uns Þorstein fýsti að fara út. Þá
var hægara sagt en gert að fá þá
styrki er þariia stóðu til boða og
það var ekki fyrr en þeir i ráðu-
neytinu sáu, að þeir myndu ekki
losna við þennan mann fyrr en
hann væri kominn til
Tékkóslóvakiu, að þeir létu til
skarar skriða með framkvæmd
málsins.
í upphafi tékknesk
Þorsteinn segir mér að þegar
hann hefði komið heim frá námi
1971 hafi hann byrjað á þessari
mynd. Hún átti þó upphaflega
að vera tiu minútna langt
portrett af bónda og var hún
, gefin út á tékknesku. Siðan datt
honum i hug að sækja um styrk
i til Menntamálaráðs til að vinna
betur að efninu og þá eyðilagt
| tékknesku myndina.
| útvegsbændur og
atvinnuþróun
Hugmyndin var sú að finna
útvegsbónda, sem stundaði
veiöar á trillu samhliða
búskapnum en ætti börn i
kaupstað sem sæktu sjóinn á
nýtisku fiskiskipum. Með þessu
ætlaði hann að sýna þá atvinnu-
þróun, sem orðiö hefur hér á
landi á nokkrum áratugum.
Þessi bóndi fannst hins vegar
ekki en Guðmundur bóndi á
Kleifum i Seyðisfirði við Isa-
fjarðardjúp og lif hans, sem
myndin fjallar um, var ágætis
efni. Hann hefur t.d. verið vega-
sambandslaus þangað til i haust
að lokið var við vegagerð
þangað svo hann gæti flutt i
burt. Einnig hefur alltaf veriö
rafmagnslaust hjá honum og
dráttavélar hefur hann aldrei
notaö.
Útgangspunktur myndarinn-
ar er atvinnuþróunin almennt.
Inn i hana fléttast svo ýmis at-
riði, svo sem bilið milli borgar-
búans og sveitamannsins sem
býr afskekkt. Td. heyrist aug-
lýsingalestur i útvarpi, þar sem
auglýsingarnar verka hálf hjá-
kátlegar i nægjusömu umhverfi
Kleifabóndans.
Viðhorfin breyttust
Þorsteinn sagði að á þeim
RríNMNI Ú" nri
n Dviiuini i i....:í i og
UUIiOYIU HUIId - rœtt við Þorstein Jónsson, kvikmyndagerðarmann
Guðmundur bóndi á Kleifum telur ær sinar I slðasta sinn. Hann sagðist ætla að vera farinn fyrir löngu
siðan, en það hafi bara dregist. — A litlu myndinni er Þorsteinn Jónsson.
fjórum árum, sem myndatakan
tók heföu viöhorf sin til kvik-
myndagerðar og lífsins breyst
og satt að segja væri hann
undrandi á þvi hvað sér fyndist
þó verk þetta heilsteypt.
Hann hefði haft „lausa enda”
við gerð myndarinnar, þ.e.
bóndann, vegagerðina, kofa
bóndans og börn hans, en sum
þeirra eru i kaupstað en þau
minnstu búa enn hjá föður sin-
um. Hann hefði þvi alltaf getað
lagt mismunandi áherslu á ein-
stök atriði eftir aðstæðum.
Fjórar ferðir
Þorsteinn fór ásamt vinum
sinum fjórar ferðir vestur á
mismunandi árstimum og
einnig varð hann að hafa
hliðsjón aö vegagerðinni. A
Kleifum dvaldi hann svo frá
viku upp i hálfan mánuð i senn.
Hljoðupptaka myndarinnar er
ekki eins og best verður á kosið
og sagði Þorsteinn að vinir hans
hefðu ekki haft nægilega
þekkingu til að bera til að ann-
ast hljóðupptökuna. Það gerði
þó ekkert til, svo lengi sem
efnislega hliðin væri góð.
Kostnaður 1700 þúsund/
fjármagn 1250 þúsund.
Til þessarar kvikmynda-
gerðar fékk Þorsteinn 650
þúsund króna styrk frá Mennta-
málaráði 300 þúsund frá
menntamálaráðuneyti, 150
þúsund frá Stéttarsambandi
bænda og annað eins frá
Búnaðarfélagi Islands.
Allir styrkirnir — nemasá frá
Menntamálaráði — fengust
eftir að myndatakan hófst.
Kostnaðurinn reyndist hins
vegar verða um 1700 þúsund
krónurtilaðendarnæðu saman.
Þorsteinn telur sig þvi hafa
unnið kauplaust við gerðina i
átta mánuði. Reyndar fékk
hann aðstöðu hjá Sjónvarpinu til
klippingar og hljóðsetningar
sem metin var á 150 þúsund, en i
staðinn fær Sjónvarpið einn
sýningarrétt af myndinni og
taldi Þorsteinn þetta nauðung-
arsamninga. *
Þorsteinn kvaðst hugsanlega
geta selt Fræðslumyndasafni
rikisins þrjár kópiur af
myndinni fyrir 300 þúsund krón-
ur en gerð hverrar kópiu kostar
um 50 þúsund.
Af þessum tölum er ljóst að
frjáls kvimyndagerð á ekki sjö
dagana sæla hér á landi og hefur
allta tið verið mjög afrækt.
Hvar er kvikmynda-
sjóöurinn?
Fyrir alþingi liggur frumvarp
um stofnun kvikmyndasjóðs,
þar sem gert er ráð fyrir að
varið verði 10% af aðgönumiða-
verði kvikmyndahúsanna til
kvikmyndagerðar, auk þess
sem rikið greiði stofnframlag
til sjóðsins. Hugmyndin er sú að
sjóðurinn láni fé til kvikmynda-
gerðar sem siðar skili sér inn
aftur. Frumvarp þetta var fryst
- á þinginu i fyrra en svo virðist
sem einhver hreyfing sé að
koma á það aftur.
350 gegn milljón
Nauðsynlegt er að gera kvik-
myndahúsunum kleift að sýna
islenskar kvikmyndir i sam-
keppni við erlenda aðila. Eins
og nú háttar greiðir kvikmynda-
hús um 350 þúsund krónur að
meðaltali fyrir sýningarréttinn
að ameriskri kvikmynd i fullri
lengd fyrir allt landið, en fyrir
stutta islenska greiðir það eina
milljón, þ.e. að segja ef
Sjónvarpið greiðir helminginn
af réttinum. Með kvikmynda-
sjóðnum yrði kvikmyndahúsun-
um gert kleift að sýna islenskar
myndir án of hárrar greiðslu.
islenskar myndir 2,6
millj.
erlendar 1.500 millj.
Það fé, sem þjóðin borgar
fyrir að njóta erlendra kvik-
mynda og sjónvarpsefnis af ein-
hverju tagi eru um 1500
milljónir króna á ári. Það fé,
sem variö er til innlendrar,
frjálsrar kvikmyndagerðar
nemur um 2.6 milljónum króna
árlega. Kannski þessar tölur
hefðu meiri áhrif ef við segðum
að þær ættu við bækur. Senni-
lega færi um menn ef varið
væri 1.500 milljónum króna til
kaupa á erlendum bókum, en
ekki nema 2.6 til framleiðslu á
innlendum.
Aö lokum
Við ræddum vitt og breitt um
kvikmyndir og skort á
leiðbeiningum handa tóm-
stundakvikmyndagerðarmönn-
um, en þeim fer sifjölgandi hér
á landi. Einnig ræddum við
möguleikann á þvi aö kvik-
myndagerðarmenn slægju sér
saman um gerð myndar, en ekki
leist Þorsteini á þá hugmynd;
væri eins og ef tveir menn með
gerólik sjónarmið ætluðu að
skrifa saman bók.
Hann gat þess áður en við
kvöddumst að hann og félagi
hans, Ólafur Haukur Simonar-
son, ynnu nú að kvikmynd fyrir
Sjónvarpið um laun og kjör iðn-
verkafólks, sem hann áleit vera
verst setta fólk i landinu.
R.J.
cTWenningarmál