Vísir - 04.12.1975, Side 8

8
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Daviö Guömundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjórifrétt'a: Arni Gunnarsson
Fréttastjóri efl. frétta: Guömundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siðumúla 14. sími 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuöi innanlands.
t lausasöl;u 40 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Ábyrg afstaða
Óhætt er að fullyrða, að niðurstöður kjaramála-
ráðstefnu Alþýðusambands íslands marki að ýmsu
leyti þáttaskil i baráttunni við verðbólguna. Ljóst
virðist, að forystumenn launþegasamtakanna hafa
rikari skilning á þvi nú en oftast áður, að viðtæk
samstaða er forsenda þess að takast megi að
draga úr dýrtiðarvextinum.
Frá þvi i ársbyrjun 1974 hefur kaupmáttur út-
flutningstekna rýrnað um 32%. Þessi hrikalega
staðreynd hlýtur óhjákvæmilega að hafa áhrif á
þjóðarbúskapinn i heild. Hverjum manni á að vera
ljost, að við slikar aðstæður er ekki unnt að halda
óbreyttum kaupmætti launa. Þegar þannig stendur
á getur krónutöluhækkun kaups ekki orðið annað en
blekking.
í ályktun kjaramálaráðstefnu Alþýðusam-
bandsins segir skýrt og skorinort, að reynslan hafi
enn sannað, að hefðbundin barátta fyrir
kauphækkunum til að jafna metin gegn óða-
verðbólgu, hvað þá til að bæta lifskjörin, sé ekki
einhlit aðferð, hversu nauðsynleg sem hún þó sé.
Afstaðan sem þarna kemur fram, sýnir svo að
ekki verður um villst, að nú er fyrir hendi vilji til
þess að mæta aðsteðjandi erfiðleikum með
viðtækri samstöðu. Kjaramálaráðstefnan ályktaði
ennfremur, að jafnhliða kaupgjaldsbaráttunni
verði að ráðast með öllu afli gegn orsökum
verðbólgunnar.
Rætur verðbólgunnar eru margþættar. Það er út
i bláinn að einblina á eitt atriði öðrum fremur i
þeim efnum. Við náum ekki tökum á þessum vanda,
nema með þvi móti að taka tillit til allra þeirra
þátta, sem stuðlað hafa að verðbólguþróuninni.
Eitt af þessum atriðum er að halda launahækkun-
um innan hóflegra marka að óbreyttu ástandi.
Meginmáli skiptir nú að treysta stöðu þeirra, sem
við erfiðust kjör búa. Ef samhliða hófsömum kjara
samningum tekst að koma við viðtækum aðhaldsað-
gerðum á öðrum sviðum, er ástæða til að ætla að við
náum tökum á þeim vandamálum, sem við höfum
verið að glima við.
Við stöndum nú frammi fyrir svo hrikalegum
vanda, að ljóst er, að enginn má skerast úr leik, ef
við ætlum og viljum i raun og veru feta okkur fram
úr erfiðleikunum. Rikisstjórnin hefur hert á
verðstöðvunaraðgerðum að þessu sinni með
samþykki atvinnurekenda, og Alþýðusambandið
virðist haf mótað skynsamlega stefnu i kjaramál-
um. Alþingi á næsta leik. Spurningin er sú, hvort þvi
tekst að fylgja fram þeirri aðhaldsstefnu i rikisfjár-
málum, sem lagður hefur verið grundvöllur að.
Það verður prófsteinn á Alþingi.
Öllu gamni
fylgir nokkur alvara
Sá háttur hefur viðgengist i mörg undanfarin ár,
að útvarpað hefur verið frá fullveldissamkomu
stúdenta. Þetta er góður og gamall siður, sem ekki
má leggja niður, þótt ekki væri nema til þess eins að
viðhalda gömlum hefðum.
Þessi samkoma hefur verið með nokkuð sérstök-
•m blæ undanfarin ár. í eyrum flestra hefur
redduboðskapur stúdenta hljómað sem góðlátlegt
:rin. En öllu gamni fylgir nokkur alvara. Af þeim
ökum var þess krafist i fyrra, að dagskráin yrði
ndurflutt i þvi skyni að sem flestir mættu heyra
rkibiskups boðskap. Nú hefur þessi krafa verið
trekuð á Alþingi og er full ástæða til þess a’ð taka
undir hana. útvarpsráð má ekki skella skollaeyrum
við slikum óskum.
Fimmtudagur 4. desember 1975. VISIR
Umsjón: GP
Efnahagsörðug
leikarnir koma
einnig niður
austantjalds
Versnandi efnahagsástand i
heiminum hefur hægt mjög hag-
vöxt i kommúnistarikjunum, og
lifskjör almennings munu batna
mun hægar fram til 1980 en þau
hafa gert á siðastliðnum fimm
árum.
Samdrátturinn á Vesturlönd-
um hefur leitt til þess, að Ut-
flutningur kommUnistarikjanna
hefur minnkað mjög.
Efnahagskreppan á Vestur-
löndum gæti orðið vatn á myllu
hugmyndafræðinga kommUn-
ismans, en þeir sem fara með
yfirstjórn efnahagsmála i Aust-
ur-Evrópu lita málið öðrum
augum.
Nýjustu fimm ára áætlanir
hafa aðeins lofað „hægfara”
breytingum i stað stökk-
breytinga á lifskjörum almenn-
ings, eins og venjan hefur verið
hingað tii.
Rikisstjórnir kommUnista-
rikjanna hafa hvatt almenning
til að lita neysluvonir sinar
„raunsæjum” augum.
Flest austantjaldsrikjanna
hafa tekið mikil lán til að fjár-
magna innflutning á vestrænum
vörum, i von um að geta bætt
það upp með Utflutningi á
seinna helmingi áratugsins.
En stöðnun vestrænna
markaða hafa látið þessar vonir
þeirra verka mjög tvímælis. A
fyrstu fimm mánuðum þessa
árs, jókst innflutningur frá
Vesturlöndum til austantjalds-
landanna um 48% frá sama
tima i fyrra, en Utflutningur að-
eins um 16%.
Vöruskiptahallinn nam þvi
um 3,000 milljónum dollara á
þessum fimirrmánuðum, sem er
meira en allt áriö á undan.
Vandamálið er þvi iskyggi-
legra, sem sum lönd innan
sovétblokkarinnar versla ein-
göngu við Vesturlönd.
Þótt Sovétrikin séu nægilega
sterk til að geta verið óháð efna-
hagsbreytingum I heiminum, þá
hafa minni Austur-Evrópurikin
— BUlgaria, Austur-Þýskaland,
Tékkóslóvakia, Pólland, Ung-
verjaland og RUmenia orðið illa
Uti eftir breytingar á heims-
markaöi.
Ungverjaland, sem er þeirra
fátækast af hráefnum, hefur
mátt horfa upp á viöskipti sin,
ekki aðeins við Vesturlönd,
heldur einnig hin Austurevrópu-
löndin, fara hraöminnkandi.
Það eru aðeins Sovétrikin og
hið kolaauöuga Pólland, sem
kynnu að hagnast á hækkunum
á hráefnum og orku.
Endurskoðun verðlags kemur
þvi niður á framleiðslurikjum
eins og Ungverjalandi, A,-
Þýskalandi og Tékkóslóvakiu,
en endurskoðun myndi leiða til,
að verðlag væri miðað við al-
mennt heimsmarkaðsverð sl.
fimm ár.
Til þess að geta fengið hráefni
og orku frá Sovétrikjunum með
sem hagstæðustum kjörum,
hafa Austur-Evrópurikin slegið
sér saman i risastórar fram-
kvæmdir, og eytt i þær óhemju
fjármagni og mannafla.
En önnur efnahagssamvinna
gengur treglega. Skipuleggj-
endur renna fremur augum til
Vesturlanda en til nágranna
sinna i austri i von um þau full-
komnu tæki og tækni, sem
kynnu að láta drauma ibUanna
um bætt lifskjör rætast.
En hvort ibUar austantjalds-
rikjanna öðiist fleiri bila,
þvottavélar og önnur lifsþæg-
indi, veltur alveg á viðskipta-
sambandi viðkomandi rikja við
Vestur-Evrópu.
Það væru þvi leiðtogar
Austantjaldsrikjanna, sem yrðu
þvi fegnastir, ef minnkun
spennu milli austurs og vesturs
heföi nokkur áhrif á stefnu
þeirra stóru i Kreml, Washing-
ton og Bonn.
Ungverjar hafa verið hrein-
skilnastir um efnahagskrepp-
una. Leiðarar blaða segja að
ekkert rUm sé fyrir óskhyggju
sem þessa.
Jafnvel háir rikisstyrkir sem
stjórnin veitti til að mýkja eitt-
hvað hið háa innflutningsverð,
hafa nu verið stöðvaðir, og verð
til neytenda mun hækka um
4,5% á næsta ári.
Vinnandi fólki verða settar
skorður um að skipta um vinnu
að vild, sem eru settar I þvi
skyni að auka vinnuaga.
Þegai- vinnumarkaðurinn hef-
ur dregist saman, og engir
bændur eöa kvenfólk til að fylia
upp i skarðið, hefur stefnan ver-
ið sU, að sækja vinnuafl frá
verksmiðjum, sem ekki skila
hagnaði, þangað sem meira
liggur við.
Flokksleiðtogar eins og Janos
Kadar i Ungverjalandi og Ed-
ward Gierek i Póllandi, Iáta sér
nU mjög annt um aukna velferð
almennings og það ekki aðeins
einhvern tima i framtiðinni.
„Þaðerekkihægt að ætlast til
þess af neinni þjóð, að hUn hugsi
einungis um framtiöina, færi
stöðugt fórnir, en fái ekki að
njóta ávaxtanna af starfi sinu
um leið,” sagði Kadar i október.
En i RUmeniu hafa bætt lifs-
kjör almennings verið látin sitja
á hakanum og yfirvöld einbeitt
sér að eflingu iðnaðarins.
Það hefur verið meginmark-
miö Ceauscescu forseta, að gera
RUmeniu að iðnveldi fyrir árið
1990, svo bætt lifskjör verða að
biða.
En það gengur ekki hljóða-
laust fyrir sig. Sparnaðarstefna
forsetans varð fyrir miklu
áfalli, þegar fæðuskortur leiddi
til uppþota i sveitabæjum.
Skuldinni var skellt á lægra
setta embættismenn, og fram-
kvæmdastjórn kommUnista-
flokksins ákvað að auka mat-
væladrifingu til verslana, að þvi
er virðist á kostnað Utflutnings-
ins.
Þetta var eitt gleggsta dæmið
um skuldasöfnun RUmeniu.
Vegna þess, hve markaður
vill bresta á vesturlöndum fyrir
Utflutningsvörur rUmena, hafa
landbUnaðarvörur fremur verið
seldar Ut en iðnvörur. Þörfin
fyrir gjaldeyri er brýn.
OIl Austur-Evrópurikin velta
þvi nU mjög fyrir sér, hvernig
hægt verði að auka land-
bUnaðarframleiðsluna, en það
er ekki auðvelt að vera sjálfum
sér nógur og eiga samt vörur af-
gangs til Utflutnings.
Slæmt veðurfar, hefur leitt til
uppskerubrests á flestum stöð-
um, og gjaldeyrinn varð fremur
að nota til korninnflutnings en
til tæknikunnáttu.