Vísir - 04.12.1975, Blaðsíða 9

VISIR Fimmtudagur 4. desember 1975.
9
cTVLenningarmál
Landsföðurraust
BJARNI BENEDIKTSSON
LAND OG LÝÐVELDI
Bjarni Benediktsson: LAND
OG LÝÐVELDI III. Hörður
Einarssonsá um útgáfuna. tJtg.
Almenna bókafélagið.
Hér tekur Hörður
Einarsson saman úrval
úr ræðum og ritgerðum
Bjarna frá 1964, 200 sið-
ur auk nafnaskrár.
Fyrst standa sjö áramóta- og
þjóðhátiðarávörp. Bjarni hafði
sérstakt og myndarlegt lag á að
semja slik ávörp. Þó veldur
nokkrum vonbrigðum hve litt
þau njóta sin á prenti svo löngu
eftirá. Þar er oft vikið með
óbeinum hætti að ýmsum þeim
málum, sem efst voru i hugum
fólks á hverjum tlma, nú eru
dægurmálin önnur, og þá fá
þessi ávörp tiningslegan blæ
sem þau höfðu ekki þegar þau
voru flutt. En heimildargildi
hafa þau auðvitað fyrir þá sem
eru að setja sig inn i stjórnmál
þessara liðnu ára.
Þá taka aðrir greina- og ræðu-
kaflar sem fjalla (að undan-
skildu útvarpsrabbi um
Ves tur-Islendrnga ) á
beinskeyttari hátt um ákveðin
stjórnmálaleg deiluefni. Þar er
rætt um „undramátt frelsisins”
i atvinnurekstrisaman boriö við
haftastefnu fyrri stjórna. Mælt
er gegn þvi að gera þing-
mennsku að aðalstarfi. Otskýrð
er stefna viðreisnarstjórnarinn-
Stefán tslandi.
Bókmenntir
Helgi Skúli
Kjartansson
skrifar
ar I ýmsum efnum, landhelgis-
samningurinn, EFTA-samning-
urinn, álsamningurinn, var-
færni hennar I baráttunni gegn
verðbólguog þar fram eftir göt-
unum. Bjarni er skýr og skorin-
orður og fróðlegt að kynnast
viðhorfum hans til þessara efna
sem öll eru til umræðu enn I
dag. Mest er þó varið i að sjá
hvernig Bjarni rökstyður við-
horf sin til alþjóðamála og vest-
rænnar samvinnu, bæði i grein-
innium lög og rétt í alþjóðlegum
Indriði G. Þorsteinsson:
AFRAM VEGINN. SAGAN UM
STEFAN íSLANDI.Útg. Prent-
verk Odds Björnssonar.
Þá eru minningar Stefáns
Islandi komnar út og verða án
efa mörgum feginsfengur.
Myndarleg bók, 24’0 drjúgar sið-
ur auk nafnaskrár, hljómplötu-
skrár og fjölda ljósmynda.
Lengst er dvalið við tólf ára
kaflann frá þvi Stefán flutti til
Reykjavikur tæplega tvitugur
að leita sér frama með söng og
þar til hann hóf að syngja við
Konunglega leikhúsið i Kaup-
mannahöfn eftir námsdvöl á
ttaliu og igripastörf við söng
viða i Evrópu. Einnig er tals-
vert sagt frá uppvaxtarárum
hans i Skagafirði og starfsárum
i Danmörku, einkum hinum
fyrri, en bókinni lýkur er hann
flytur heim að lifsstarfi loknu.
Bókin gefur greinargott yfirlit
yfir feril Stefáns og er um leið
auðug aö skemmtilegum sögum
og svipmyndum, bæði frá út-
löndum og frá söngferðum
Stefáns heim til tslands, sér-
staklega ferðunum fyrir strið.
samskiptum og enda viðar.
Aöalhugsun hans er sú að skipt-
um þjóða þurfi að skipa á lög-
bundinn og friðsamlegan hátt,
en það sé aðeins unnt meðal
þeirra þjóða sem hver um sig
búi við sömu meginreglur laga
og réttar, svo sem hin vestrænu
lýðræðisriki. Þess háttar sam-
búð við önnur riki, svo sem
kommúnistarikin, hljóti að vera
afar langt undan. Þvi sé um að
gera að vestrænu rikin haldi
hópinn sem fastast og kosti
kapps um að koma á i sinn hóp
þeim sambúðarháttum sem á
löngum tima geti orðið alþjóð-
legir. Þessi vestræna
einangrunarstefna má vist heita
úrelt nú, en allt um það er
merkilegt að vita hvernig
Bjarni hugsaði þessi mál, svo
miklu sem hann hafði lengi ráð-
ið um utanrikisstefnu tslands.
Þá er komið að langbezta
kafla bókarinnar sem fyllir
þriðjung hennar: ævisögu Ólafs
Thorssem um leið er yfirlit yfir
sögu Sjálfstæðisflokksins og is-
lenzk stjórnmál i 40 ár. Bjami
ritar hlutlægt og skipulega,
glöggur á aðalatriði og kryddar
þó frásögn sina hóflega með
skýrum svipmyndum og bein-
um tilvitnunum. Vitaskuld móta
samúð og andúð Bjarna frá-
sögnina á augljósan hátt, en svo
ærlega er á haldið að lesandinn
á furðu hægt með að greina
sundur skoðanir og staðreyndir.
Mat Bjarna á einstaka atriðum
kann aö orka tvimælis, en um
greinina I heild er það tvimæla-
laust að hún dregur upp geös-
(Þar er t.d. að finna hin réttu
tildrög þjóðsagnanna um ferða-
lög hans með Páli Isólfssyni og
Davið Stefánssyni). Fjöldi
persóna kemur við sögu.
Indriði G. Þorsteinsson hefur
færtbókina i letur eftir frásögn
Stefáns sjálfs, og sýnilega lika
stuðzt við gott úrklippusafn þvi
mikið er vitnað i blöð, innlend
sem erlend. Bókin er yfirleitt
prýðilega stiluð og hressilega.
Sérstaka athygli vekja sögurnar
sem Stefán segir i fyrstu
persónu, þær eru i góðlátlegum
rabbtón, mjög vel heppnuðum
sem ber vitni bóðu samstarfi
sögumanns og skrásetjara.
Efnisval er lika með ágætum,
sagan streymir greitt fram með
hæfilegum skiptum milli
nákvæmrar lýsingar og ágrips-
kenndari frásagnar, og lesand-
inn finnur hvergi að hlaupið sé
yfir eöa hann snuðaður um sam-
hengi.
Þótt Indriði G. Þoorsteinsson
hafi þannig skilað góðu verki og
um sumt ágætu, er á þvi nokk
ur smiðalýti sem verða að telj-
ast óþörf, þegar slíkur
kunnáttumaður á i hlut. A stöku
lega og trúverðuga mynd ólafs
og er náma af fróðleik um
stjórnmálasögu 20. aldar.
Fróðleg er einnig siðasta
grein bókarinnar. Þættir úr
fjörutiu ára stjórnmálasögu,
bæklingur ritaður fyrir S.U.S.
eftir 40 ára afmæli Sjálfstæðis-
flokksins. Hér er þó frásögnin á
köflum einsýn til lýta og með
nokkrum eldhúsdagsblæ, bund-
in flokkarig eða dægurmálum.
A milli ris Bjarni hærra og
dregur frábærlega skýra mynd
stað er texti hans ekki laus við
mærð og hann gerir nokkuð
mikið að þvi' að margtaka sömu
hugleiðingarnar (t.d. um það
hvers vegna Stefán fór ekki til
Ameriku eða hvernig dönsku
blöðin hvöttu Konunglega til að
ráða hann) sem betur færi á að
afgreiða á einum stað aðallega.
Einnig bregður fyrir klaufa-
legum texta sem virðist þannig
til kominn að Indriöiséað skjóta
orðalagi Stefáns inn i sinn eigin
stil þar sem þá á ekki heima.
Þetta eru engin stórfelld lýti, en
þó hefði svona góð bók átt skilið
fulla alúð höfundar sins. Indriði
kveðst hafa skrifað bókina á
rúmum mánuði,,,, með sérstök-
um aðferðum” (diktafóni?),
ekki veit ég hvort það er grobb
eða afsökun, en i rauninni eru
slik vinnubrögð hvorki til að
stæra sig af né heldur afsakan-
leg, bara furða að ekki fór verr.
Aðalatriðið er þó það, að saga
Stefáns tslandi á eftir að verða
mörgum til ánægju, hún er fróð-
leg sem ævisaga, fjölbreytt og
skemmtileg, minningabók, og
skilur eftir minnisstæða mynd
af glöðum dreng og góðum lista-
mannai.
einstakra mála (þótt hann sé
sem fyrr lítið fyrir að hylja eigin
skoðanir), ekki sizt sambands-
málsins við Dani 1918-44, en
styttra er það þó en fróðleiksfús
lesandi myndi kjósa. I heild er
bókin fróðleg og athyglisverð.
Lesandanum dylst ekki hæfi-
leiki Bjarna til að rekja við-
fangsefni á skýran og upplýs-
andi hátt, en aö visu er mikið af
bókinni samið fyrir tækifæri
sem leyfa þessum hæfileika
ekki að njóta sin til fulls.
Indriði G. Þorsteinsson.
Saga
söngvara