Vísir - 12.12.1975, Qupperneq 11

VISIR Föstudagur 12. desember 1975.
Vilmundur Gylfason skrifar:
Á FÖSTUDEGI
Alþýðubankinn
Þá hefur fyrsta höggið að ofan
fallið á islenzkt bankakerfi. Það
er kominn alvarlegur þver-
brestur i spilaborg islenzkrar
fjármálastarfsemi — ef þá svo
alvöruþrungið orð á við um
þessa vitfirringu. Um siðustu
helgi gerðust atburðir sem ekki
hafa gerzt hérlendis i áratugi.
Bankastjórar voru leystir frá
störfum ( um stundarsakir —
meðan úttekt og dómsrannsókn
fer fram varðandi banka þeirra.
Og á hverjum degi kemur sitt-
hvað i ljós. Alþýðubankinn —
stofnun nátengd islenzkri
verkalýðshreyfingu — hefur, að
mati Seðlabanka, brotið lands-
lög um tryggingar fyrir
skuldum. Og i kjölfar þessa hafa
smám saman verið að leka út
upplýsingar um þennan banka,
en sem kunnugt er eru bankar
leynistofnanir þar sem jafn erf-
itt reynist að fá upplýsingar og
af fundum hjá Frimúrararegl-
unni. Vegna þessa óvenjulega
máls eru þó að koma upp á yfir-
borð jarðar úr undirheimum
fjármálanna heldur ófögur
mynd af gangi mála.
Af blaðamanna-
fundi
Mál Alþýðubankans hafa i
blaðafregnum mjög verið tengd
málum eins manns og fyrir-
tækja hans. Þetta er Guðni
Þórðarson og fyrirtækin eru Air
Viking og Ferðaskrifstofán
Sunna. Astæða til þessa virðist
sú að mati Seðlabankans er það
vegna lána til Guðna, þar sem
tryggingar fyrir skuldum eru ó-
nógar. Auðvitað er Guðni Þórð-
arson einn af þessum peninga-
mönnum nýja íslands, sem
virðist á undanförnum árum
hafa getað vaðið að þvi er virð-
ist stjórn- og eftirlitlaust inn i
bankakerfið til að fá stórlán og
láta þannig verðbólguna fjár-
magna stóran hluta af sinum
viðskiptum. En hann er aðeins
einn af mörgum — og vist er
hann þekkilegúr maður. Hitt er
svo annað mál, að séu trygging-
ar ónógar, þá er ekki siður við
bankann — bankastjóra eða
bankaráð — að sakast. Guðni
Þórðarson hefur á undanförnum
árum háð all óvenjulegt við-
skiptastrið i landinu, bæði við
aðrar ferðaskrifstofur — og er
skemmst að minnast viðureign-
ar hans við Ingólf Guðbrands-
son i Útsýn — og eins við risa-
fyrirtækið i landinu, Flaugleið-
ir. Auðvitað er jafnljóst að þess-
um aðilum ervarla ýkja hlýtt til
hans — og harma það sennilega
ekki, sé hann að viðskiptalegu
falli kominn, En það er alltaf
að verða deginum ljósara að
bankarnir eru snar þáttur i
gengi slikra viðskipta. Bankar
eru stofnanir sem eiga að örva
heilbrigðan atvinnurekstur, en
geta, ef þeir svo kjósa, haldið
hvaða skitafyrirtæki sem er
gangandi árum saman. í óða-
verðbólgu eru völd bankastjóra
orðin óhugnanleg. Fyrir það
virðast gjalda fyrstir manna
Jón Hallsson og Öskar Hall-
grimsson.
Víða má vélta
við ýldusteinum
A blaðamannafundi Guðna
Þórðarsonar var það vitaskuld
ekki ýkja trúverðugt að hann
fékkst ekki til að nefna neinar
tölur um stöðu fyrirtækja sinna.
Hins vegar fullyrðir hann að ef
þessir bankastjórar fjúka fyrir
það sem þeir hafa gert, þá
mættu áreiðanlega fleiri fjúka.
Það skyldi ekki vera rétt hjá
manninum? Hann fullyrðir að
fyrirtæki hans hafi ekki notið
annarrar fyrirgreiðslu en þeirr-
ar sem mörg önnur fyrirtæki
njóta. Það skyldi ekki lika vera
rétt?
Guðni Þórðarson er ekki
gjaldþrota nú, hvað sem seinna
verður. Hans fyrirtæki er eitt a'-
mörgurn sem veldur Alþýðu-
bankasúpunni. Dr. Jóhannes
Nordal,' Seðlabankastjóri, segir
i viðtali við Morgunblaðið á
miðvikudag að vist séu vanskil
hjá Guðna — innstæðulausar á-
visanir. Auðvitað hlýtur þetta
að vera rétt hjá Seðlabanka-
stjóranum, og að auki virðing-
arvert fordæmi að skýra blaða-
manni Morgunblaðsins frá
þessu — en i minu minni hefur
Seðlabankastjóri aldrei áður
sagt frá þvi hvaða stórbokkar
viðskiptalifsins stunduðu yfir-
drátt i milljónavis. Og Guðna
Þórðarsyni er hægt að segja til
huggunar að ef þeir ætla að
stinga honum inn fyrir yfir-
drátt, þá segir hann bara Ólafi
Jóhannessyni að hann þjáLst af
króniskri innilokunarkennd —
þá er það búið mál, og hann get-
ur hafizt handa þar sem frá var
horfið.
Nei, Guðni Þórðarson er
saklaus maður þangað til annað
er sannað. Vist hefur hann efa-
litið leikiö ógeðfellda leiki — en
hann er einn af mörgum.
Vísthefur hann fengið óeðlilega
fyrirgreiðslu — efalitið af
óvenjulegri stærðargráðu — en
hann er einn, af mörgum.
Bankaráð Alþýðubankans hefur
krafizt rannsóknar á itarfsemí
Guðna, Guðni hefur krafizt
rannsóknar á starfsemi Seðla-
bankans og sakað þá um ljóta
hluti. Allt er þetta hið skringi-
legasta mál. Ég veit litið um
ferðamál, en svolitið um banka.
Ég hef leitað upplýsinga i rikis-
bönkum um starfshætti — t.d.
yfirfærslur fyrir bifreiðum á
dögum fyrir gengisfellingu og
ekki fengið. Það þótti mér tor-
tryggilegt og þykir enn. Ég hef
spurt um bifreiðakaup banka-
stjóra rikisbanka — smámál en
prinsipmál — og ekki fengið
svör. Guðni Þórðarson má vera
gjaldþrota businessmaður. en
hittheld ég að hann segi satt, að
það má viða velta við ýldustein-
unum, að bankakerfið allt
þarfnist alvarlegrar hreinsun-
ar.
Málið — enn
sem komið er
Af einhverjum ástæðum hefur
athygli manna um of beinzt að
Guðna Þórðarsyni, ævintýra-
manni, sem kannski er á hausn-
um, enof litið að þvi sem óhugn-
anlegra er, málum Alþýðubank-
ans. Manni skilst að það sem
hafi gerzt hafi verið að Banka-
eftirlit Seðlabankans hafi kom-
izt að þvi að einn viðskiptaaðili
Alþýðubankans, tittnefndur
Guðni Þórðars. hafi ekki haft
nægilegar tryggingar fyrir
miklum skuldum sinum, þannig
að gjaldþrot hans myndi setja
bankann á höfuðið. Þetta verður
til þess að mikil opinber um-
ræða byrjar — reyndar var það
Visir einn sem hóf þessa um-
ræðu. „Verkalýðsblöðin” þögðu
lengi vel þunnu hljóði — en
aldrei þessu vant hafði Morgun-
blaðið áhuga á hneykslismáli.
En hvað gerist? Opinber um-
ræða byrjar um banka. Það er
auðvitað stórhryggilegt út af
fyrirsig að einhverjir hafa eðli-
lega haldið fram að þessu, að
þetta væri einmitt banki manns-
ins á götunni, þetta væri bank-
inn sem lánaði mönnum sem
væru að klára húsin sin. Nei, al-
deilis ekki. Bankinn er á kafi i ó-
geðfelldustu og vafasömustu
viðskiptum. Guðnamál hafa
þegar verið nokkuð rædd. Þar
munu auk þess vera gifurleg
brögð að viðfeðmari ávisana-
yfirdrætti. Stórt byggingafyrir-
tæki virðist vera þarna i full-
komlega óeðlilegri skuld — al-
þýðuverðbólgan er látin byggja
blokkin Enn annað stórlán til
náfrænda annars bankastjór-
ans. Happdrætti Háskólans er
sagt tengjast þessu máli á held-
ur óþrifalegan viðskiptamáta.
Og kunnur ævintýramaður i
veitingahúsarekstri — svo ekki
sé meira sagt — situr með þess-
um heiðursmönnum I súpunni.
Og er þá areiðanlega fátt eitt
talið. Og allt þetta af þvi að
Bankaeftirlit Seðlabankans —
sem ég held vera trúverðuga
stofnun innan stofnunar — telur
tryggingu vanta fyrir útlánum
og lætur þvi bankann litlar 125
milljónir i té.
Margar spurningar vakna.
Hver er þáttur bankaráðs — i
þessu máli og almennt og yfir-
leitt? Á maður að trúa að allt
þetta hafi verið að gerast án
þeirrar vitundar? Hvað er
eiginlega á seyði?
í víðara samhengi
Og ennfremur: Þetta mál
hefur verið gert opinbert með
allóvenjulegum hætti. Það eru
einhverjar breytingar að eiga
sér stað. Það er tekið að hrikta i
apparatinu. En skyldu svona
hlutir aldrei hafa gerzt fyrr?
Kannske ekki nákvæmlega
svona en eitthvað i þessa áttina.
Einhverja rekur kannski minni
til að fyrir nokkrum árum
gengu sögur um Samvinnu-
bankann. En það hefur senni-
lega verið sakleysislegt! Og
Akureyringa þarf varla að
minna á sögur sem gengu um
Landsbankann þar og gos-
drykkjaverksmiðju fyrir nokkr-
um árum. Þetta eru dæmi af
handahófí. Borgarar i þessu
landi geta ekkifengið svona mál
upplýst nema til komi vilji að
ofan, eins og nú hefur gerzt. Það
er önnur óhugnanleg staðreynd
málsins. Hin er ógnvekjandi
völd hinna verðbólgnu banka-
stjóra.