Lesbók Morgunblaðsins - 29.04.1928, Síða 2

ho
þeirra komu með gestrisni og kurt-
eislegri alúð, svo að lengi var við-
brugðið síðau. Meðal þeirra, sem
heimsóttu Banks, var Jón prófast-
ur Steingrímsson og segir hann í
æfisögu sinni skemtilega frá við-
tökunum, sem hann fjekk.
Dvöl Banks hjer á landi vafð til
þess, að hann tók hinu mesta ást-
fóstri við Island og íslendinga. —
Var liann og svo hátt settur mað-
ur, auðugur og mikils metinn, að
hanu bar gæfu til þess að sýna
hug sinn til íslendinga í verkinu,
þegar þeim reið mest á. Hann var
kjörinn forseti breska vísindafje-
lagsins 1778 og liafði þá tignar-
stöðu á hendi í meira en 40 ár,
eða alt til dauðadags. Honum var
vcitt aðalstign 1781 og 1797 fekk
hann sæti í leyndarráði konungs
og eftir því sem best verður vit-
að náði hann í þá stöðu til þess að
geta gert íslandi eitthvert gagn,
en að öðru leyti gaf liann sig ekk-
ert við stjórnmálum.
Þegar ófriðurinn hófst milli
Dana og Englendinga 1807, urðu
hin mestu vandræði með siglingar
til Islands. Englendingaf liremdu
kauþförin og fóru með þau til
Englands, en bjargarskortur vofði
yfir Islandi. Eigi frjettist um ófrið
inn út hiiigað samsumars og voru
skip þau, er lögðu frá íslandi, tek-
in á hafi af Englendingum. Á skip-
um þessum voru þeir Trampe stipt
amtmaður og Magnús Stephensen.
Skfifaði Magnús þá Joseph Banks
og bað hann ásjár. BráSt Banks
vel við og gerði alt sem í hans
valdi stóð til þess að greiða fyrir
kaupmönnunuin, sem áttu skipin
og hjálpaði þeim á ýmsa lund ineð
an þeir voru í lialdi á Englandi,
og lánaði þeim meira að segja pen-
inga. Einn af kaupmönnum þess-
um var Bjarni Sívertsen kaupmað-
ur í Hafnarfirði, merkismaður. —
Beitti hann sjef mjög fyrir því, að
Englendingar leyfðu siglingar til
íslands, og fjekst ]mð loksins. En
enginn vafi er á því, að mest mátti
þakka þau góðu málalok atfylgi
og áhrifum Banks, enda fengu ís-
lendingar þar mikil forrjettindi
fram yfir önnur lönd Danakon-
unga.
Það er vert að geta þess í þessu
sambandi, að þegar Banks var á
ferð hjer á laiidi, hey*rði liann
LESBÓK MORGUNBLAÐSÍÍÍS
margar raddir í ]>á átt, að Islend-
ir.gar vildi losna undan Danastjórn
og ganga Englendingum á hönd.
Gerði Banks síðar ítrekaðar til-
raunir tii þess að koma þessu í
framkvæmd, en enska stjórnin var
treg til þess að láta til skarar
skríða og vildi trauðlega lægja
Dani svo, jafnvel eftir að ófriður-
inn hafði skollið á milli þeirra. —
Tíúði Banks því, að íslendingar
myndi njóta meira frelsis og betri
verslunarkjara undir stjórn Eng-
lendinga. Iíafði hann sjeð stjó'rn-
háttu Dana lijer á landi með eig-
iu auguiii og leist heldur ógæfu-
samlega á, svo sein von var, enda
stóð einokun þeirra þá í fullum
blóma á íslandi.
Það er áreiðanlegt, að rnjög fáir
útlendingar, sem hingað hafa kom
ið Ivr og síðar, hafa tekið slíku
ástfóstri við landið og þjóðina, sem,
Joseph Banks. Hinsvegar báru aíl-
ir íslendingar, sem kyntust lion-
um, íylsta traust til lians og litu
á hann seni vin sinn og ve'mdara
og mintust hans lengi síðan með
ást og virðingu.
Þeim sem vilja kynna sjer frek-
ara æfiatriði þessa ágæta manns
og afskifti hans af íslandsipálum,
er ráðanda- að lesa þetta bindi af
Islandica.
Eftirprentun bönnuð.
Kafbátahernaðnrinn.
Endurminningar Julius Schopka-
(Skráð hefir Árni Óla).
VI.
Hrakningar í Atlantshafi.
Eins og getið va‘r í síðasta kafla
var verið að búa „U 52“ út í lang-
ferð. Voru gerðar á lionum ýmsar
breytingar í því skyni, meðal ann-
ars sú, að af 12 sjógeymum var
fjórum (2 lívorum megin) breytt
þannig, að hægt var að hafa í þeim
olíu eða sjó eftir vild. Voru þeir
nú fyltir af olíu, svo að við hefð-
um nóg eldsneyti. Þá var og sett
ný fallbyssa aftur á, 8,8 cm. víð.
Ennfremur var bætt við skipshöfn
ina 5 inönnum. Attu þeir að taka
við skiþum, sem við kynnipn að
hertaka (Prisenkommando).
Hinn 15. nóvember var lagt á
stað frá Helgolandi, en enginn
vissi hvert förinni var heitið. Skip-
stjóra vom fengnar leynilegar fyr-
irskipanir í innsigluðu brjefi og
mátti liami eltki opna það fyr en
við voruin komuir ákveðua vegar-
lengd út í Norðursjó. En þegar
kafbátsstjóri opnaði fyrirskipan-
irnar, lcom það í ljós, að við áttum
að fara til Kanarieyja og hafa
hraðan á að komast þangað og
láta sem minst bera á ferðum okk-
ar. Um þcssar mundir var mikill
kjötflutningur frá Argentínu til
Englaiuls. Kom hvert stórskipið á
fætur öðru fullfermt, en öll komu
þau við í leiðinni á Kanarieyjum
til þess að fá sjer kol. Þessar sigl-
ingar áttum við nú að trufla og
koma á óvart. Höfðu þýskir kaf-
bátar aldrei verið á þessum slóðum
fyr.
Við áttum nú um tvær leiðir að
velja. Önnur, og sú hin styttri,
var í gegn um Ermarsund, en eft-
ir nokkra yfirvegun leitst kafbáts-
stjóra ekki ráðlegt að fara hana.
Hafði liann átt tal við Rose, kaf-
bátsstjóra á „U 53“ áður en við
fórum frá Þýskalandi. Var Rose
nýlega kominn úr för gegn um
Ermarsund og sagði hann, að sjer
liefði fundist vera líkt ástatt fyrir
sjer í sundinu „eins og ánamaðk í
hænsagarði.“ Svo var hættulegt
fyrir stóra kafbáta að fara í gegn
um sundið. Var liann ]»ó á ljettum
kafbát, en okkar kafbátur var
sökkhlaðinn, svo að sjórflaut með
borðstokk er við fórum,pfansjávar.
Var nú snúið norður á bóginn
og haldið norður fyrir Hjaltland.
Fengum við slæmt veður í Norður-
sjó, en hjá Muckle Flugga, norðúr