Lesbók Morgunblaðsins - 09.12.1928, Blaðsíða 1
r^%1 Um Qalina.
Brot úr ferðasögu eftir 5igurjón Suðjónsson stuö. theol.
Niðurl.
Síðast þegar jeg mintist á ferða-
lag okkar 25-menninganna vorum
við í Rjettvík.Þaðan fórum við með
gufubát yfir vatnið Siljan og til
Móra.
Um kvöldið hjeldu Mórabuar
okkur samsæti í lýðskóla bæjarins.
Það kvöld verður mjer minnis-
stæðast úr Dalaförinni. Mórabiiar
hafa æfðan söngflokk. Plokkurinn
söng eingöngu gömul Dalalög, og
gat hann ekki valið betri lög fyrir
gestina. Meðal annars söng hann
„Mandom, mod“ etc., þ. e. „Táp
og fjör,“ og hinn kröftuga Dala-
mars, sem jeg mun minnast á
nánar áður en lvkur.
Ræður voru þarna haldnar og
síðan dansað. En þar gaf ekki að
líta neina nýtískudansa, heldur
gamla Daladansa. Mikið fjör var
á ferðum og gömlu mennirnir
þarna voru eins hraustir að dansa
og þeir ungu. Sköllóttir karlar
kófsvituðu sig, og gamlar hæg-
geðja. hefðarkonur dönsuðu aftur
í sig ungmeyjaroðann. Og unga
fólkið ljet ekki sitt eftir liggja.
Yið útlendingarnir urðum að
dansa líka. Dalakullurnar keyrðu
okkur út í iðuna. Allir sungu und-
ir dansinum, eldri sem yngri,
söngfólk og lagleysingjar. Allar
kullurnar voru klæddar í þjóðbún-
ing sinn.
Þegar dansinum var lokið um’
kvöldið, voru sungnir þjóðsöngv-
ar allra Norðurlandaþjóða. Fáir
í hópnum kunnu íslenska þjóð-
scnginn, þó voru tveir Finnar og
einn Norðmaður búnir að læra
bæði lag og texta.
Áður en jeg lýk þessum línum
verð jeg að fara nokkrum orðum
um skáld og listamenn Dalanna.
Faðir hinnar endurbornu sænsku
skáldlistar var Dalakarl. Georg
Stjernhjálm hjet hann, og var
uppi á fyrri hluta 17. aldar. —
Annars eru Dalirnir ekki skáld-
auðugt land, og standa þar ná-
granna sínum, Vermalandi, með
l’egnér, Lagerlöf, Gejer og Gustaf
Fröding, mikið að baki. Þó eiga
Dalirnir frægasta ljóðskáld Sví-
þjóðar nú á dögum. Jeg á við
Eirík Axel Karlfeldt. Hann er
fæddur í Suðurlöndum árið 1864,
og er komin af góðum bænda-
ættum. Karlfeldt varð stúdent um
tvítugt og innritaðist í Uppsala-
háskóla, en þannig fór að hann
las lítið, en orti því meira, og
lauk fyrst prófi löngu seinna. En
þá hafði hann þegar gefið út tvær
ljóðabækur, og hlotið landsfrægð
fyrir. Karlfeldt gerðist síðan bóka-
vörður í Stokkhólmi, og er það
ennþá, að því er jeg best veit.
Á sumrin dvelur Karlfeldt í Döl-
unum. Heimþrá sinni hefir hann
lýst vel með þessum orðum:
Lángtan hetar min arfvedel
slottet i saknadens dalar.
Dalakarlarnir eru mjög hrifnir
af Karlfeldt, hann hefir orðið spá-
maður í sínu föðurlandi, enda
ekki að ástæðulausu, þar sem h'ann
er „einn af átján“, í sænska aka-
demíinu, en í því taka sæti aðeins
úrvalsmenn þjóðarinnar. Kvæði
Karlfeldts eru þróttmikil og hljóm
fögur. Eitt af fallegustu kvæðum
lians er Dala-„massinn“, sem orðið
hefir þjóðsöngur Dalakarla. Það
er ljóðrænt á hæsta stigi, enda
mörg tónskáld spreytt sig á að
finna orðunum tóna. Dalamassinn
er upphaflega söngur nómamann-
anna, sem eru að halda heiin að
loknu sumarerfiði:
Marschen gár till Tuna,
pá hed och backar bruna;
Marschen gár til Mora
och bergen de blá.
Med hacka och med spada,
vi draga hem sá glada
till skogorna de stora
och kullorna de smá.
Ef til vill hefir Karlfeldt þó
orðið frægastur fyrir að hafa snú-
ið, ef svo mætti segja, gömlu
veggjamálverkunum í Dölum í
rím. Þegar manni er gengið inn
í gamlan Dalakofa, má víða á
veggjunum líta gömul og barnaleg
málverk. Flest eru viðfangsefnin
tekin úr biblíunni. Ekki er skiln-
ingurinn á efninu alstaðar sem
bestur. M. a. má þar sjá Elías spá-
mann, málaðan sem gamlan Dala-
karl, með loðskinnskraga um háls-
inn og stóran brennivínshatt á