Lesbók Morgunblaðsins - 09.12.1928, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
387
nokkfru með sjer. Ferðalagið og
vonin um að hitta gamla kunn-
ingja frá Schaan freistaði mín
einnig; og ekki dró það úr for-
vitninni, að ræðurnar, sem haldnar
yrðu á frönsku, þýsku eða ensku,
átti að túlka á esperanto. Jeg hafði
lengi verið „spentur“ fyrir því
máli, hafði að vísu aldjrei gefið
mjer tíma til að læra það, en þekti
það þó nógu vel til að geta dæmt
að' nokkru um yfirburði þess yfir
önnur tungumál og um það hug-
vit, sem þurft hefir til að gera það
svona úr garði. En mjer hafði
áldrei gefist kostur á að heyra það
talað sem lifandi mál. Jeg hugsaði
mig því ekki tvisvar um að þiggja
hoðið'. Og þannig stóð á því, að jeg
var staddur í Locle laust fyrir há-
degi þann 24. ágúst.
Á stöðinni var okkuir fagnað af
forstöðunefndinni, sem vísaði á
húsnæði þeim, sem ekkert áttu
víst. Mingard átti þarna kunn-
ingja ,sem hann fjekk húsnæði hjá.
„Systir“ Clara Waldvogel bauð
mjer að dvelja hjá bróður sínum,
síra Waldvogel, sem bjó 3 km. frá
Locle. Jeg þekti hann einnig, því
'að hann hafði unnið’ í Schaan hálf-
an mánuð. Hans var von til Locle
seinna um daginn.
Frá stöðinni hjeldum við til
fundarhússins. Á leiðinni mættum
við þýskum fulltrúa, og þáð fyrsta,
sem hann segir við mig, er við vor-
um kyntir, Var: „Ni parolas Esper-
anton, kamarado?“ — Það var í
fyrsta, en ekki síðasta skiftið, sem
jeg var spurður að þessú í Locle.
Seinna hitti jeg tvo esperantista,
báða svissneska, sem staðið höfðu
í brjefaviðskiftum við íslenska
esperantista. Annar þeirra heitir
E. Frivat; hann hefir stundað
esperanto og unnið að útbreiðslu
þess síðan hann var barn, og talar
það jafnliðugt og sitt eigið móð-
Urmál. Hann er formaður alþjóða-
sambands esperantista. — í fund-
arsalnum voru okkur gefnir rauðir
borðar, sem við skyldum festa í
barm okkar, öllum til sýnis: Á
þeim stóð' prentað: Intemacia Kon-
gresso de Kristana Socialismo —
Locle, Augusto 1928.
Klukkan hálf eitt gengu allir til
snæðings í matsöluhúsi skamt frá.
Borðhaldið hófst með því, að allir
tókust í hendur og sungu ljóð, sem
ort hafði verið í tilefni af þinginu.
Saina var og gert í byrjun hvers
fundar. Einu sinni kom lúðra-
flokkur bæjarins og spilaði fyrir
utan gluggana, meðan við snædd-
um.
Privat og kona hans sátu and-
spænis mjer við borðið. Ljek þeim
hugur á að vita, á hverju Islend-
ingar nærðust. Jeg lýsti fyrir þeim
venjulegu sveitafæði svo nákvæm-
lega sem mjer var unt, og sagði
jeg þeim meðal annars, að við
borðuðum súrt slátur á hverjum
degi, og oft þrisvar á dag: í morg-
un-, miðdags- og kvöldverð, og
yrðum aldrei leiðir á því. Fanst
þeim þetta mjög merkilegt, og var
um leið mjög skemt. Hjer heyrði
jeg í fyrsta sinn á æfinni samtöl
á esperanto, og þótt jeg skildi
varla annað en þau arð, sem al-
þjóðaorð má kalla, þá duldist mjer
ekki, að þama var virkilega lif-
andi mál, sem hafði áunnið sjer
fullan rjett til að skipast á bekk
með öð'rum nútímamálum.
Kl. 2 var þingið sett af forseta
sambands kristilegra sósíalista í
vestur-Sviss. Er það lítil og góðleg
lcona, Héléne Monastier að nafni.
Hún hafði einu sinni verið „syst-
ir“, en mátti nú freinur kallast
„móðir“, því að hún útvegaði
fiestar þær „systur“, sem komu
frá Sviss. — Svissnesku konurnar
láta allmikið' til sín taka, þótt ekki
hafi þær ennþá kosningarrjett.
Berjast þær hart fyrir fullum rjett-
indum til jafns við lrarlmenn. En
mótstaðan er sterk, og enn hafa
þær ekki öðlast þetta dýrmæta
hnoss, sem svo mjög er deilt um,
hvort bæti eða skemmi, þótt menn
sjeu meira ásáttir um, að konan
eigi heimting á því frá rjettlætis
sjónarmiði.
Þama voru mættir fulltrúar frá:
Ameríku 1, Englandi 1, Frakk-
landi 2, Þýskalandi 3, Hollandi 1,
auk mín, sem fremur skoðaði mig
sem gest en sem fulltrúa, og sviss-
nesku fulltrúanna, sem voru í yf-
irgnæfandi meirihluta.
Eftir að þingið var sett, áttu
fulltrúamir að skýra frá upprana
og vexti hins kristilega sósíalisma
hver í sínu landi. Fyrstur tók til
máls fulltrúi Englands, þá fulltrúi
Ameríku, öldruð kona með grátt
hár; þá kom fulltrúi Hollands
og eftir honum tveir fulltrúar
Þýskalands, hvor á eftir öðrum:
báðir lúterskir prestar, vel og
kraftalega vaxnir og á besta aldri.
Mintu þeir mig meira á frændur
sína og forfeður vora, víkingana
norrænu, en auðmjúka og lítilláta
þjóna kirkjunnar. Því næst lýsti
Privat vexti og viðgangi þessarar
stéfnu í Sviss, og siðastur fjeklt
orðið annar fulltrúi Fralcklands,
Paul Passy að nafni. Það er gam*
all maður, hár og grannur, lang-
leitur og horaður, með grátt hár
og skegg og gletnisleg augu. Var
hann þannig búinn, að á fótum
hafði hann „satfidala“, en enga
sokka; hann var í dökkleitum
buxum og gráum, hálfslitnum
jakka, hneptum upp í háls, og sást
þar á harðan flibba. Mjer var
sagt, að hann væri fyrverandi há-
skólakennari við „Svarta skóla“
(Sorbonne) í hljóðfræði (phoné-
tique), og væri hann mjög vel að
sjer í þeirri grein; kynni hann
mörg, tungumál að meira eða
minna leyti. Hann er einmitt faðir
og postuli þessarar kristilegu-só-
síalistísku stefnu í Frakklandi;
þaðan hefir hún breiðst til Sviss.
Þessvegna gekk hann hjer undir
nafninu „oncle Paul“.
Flestir töluðu á sínu móðurmáli.
Privat túlkaði þar ræður, sem
haldnar vora á frönsku og ensku,
og Locle-búi einn túlkaði úr
þýsku. Skrifuðu þeir upp aðalat-
riði ræðunnar og lásu svo á eftir
höfuðinntak hennar á esperanto,
eins fljótt og hiklaust og ræðu-
maður sjálfur; einkum var Privat
framúrskarandi leikinn í því. Full-
trúar Ameríku og Hollands fluttu
sínar ræður á esperanto, og voru
þær þýddar á frönsku. Þarna voru
mjög margir, sem skildu esperanto
meira og minna, einkum meðal
Svissanna, sem hafa mikinn áhuga
á útbreiðslu þessa máls; er það
kent þar í mörgum skólum.
Hin kristilega sósíalistiska hreyf
ingi er h. u. b. 40 ára gömul. Hún
er sprottin af tvenskonar umbóta-
þörf: á sósíalismanum og á kirkju-
unni. Sósíalistamir hugsa aðeins
um líkamlega vellíðan, um munn
og maga, líta aðeins á fjárhags-