Lesbók Morgunblaðsins - 26.05.1935, Blaðsíða 2

162
'11 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hreindýrarækt í Noregi.
Eftir Halvdan Hydle.
Eftir erfiða dagleið komum við
Óli Hovi til sæluhússins} þar sem
Andrjes hreindýrabeitarmaður var
Óli barði á gluggann til þess að
vekja Andrjes. Hann var í fasta
svefni og átti að fara á fætur
eftir nokkra tíma til þess að ganga
til hreindýranna. Hann hefði því
átt að vera önugur, en það var
nú öðru nær. Hann bauð okkur
velkomna, leiddi okkur í bæinn
og fór að hita kaffi. Hann fór út
að sækja vatn} og aðra ferð eftir
eldvið því kveikja þarf upp eld.
Svo bar hann fram kaffi og
hlaupost, smjör og mysuost. Og
svo fengum við okkur reyk, og
síðan skyldi gengið til hvíldar.
Jeg tók það ekki í mál að hátta
í ból Andrjesar. Bæði fanst mjer
það ranglátt að reka þreyttan
hreinahirði úr rúmi, og svo virtist
mjer bólið alt of stutt fvrir mig.
Hreinfeldur var á rúmbotninum
og böggull af gömlum fötum var
í stað kodda. Andrjés var ósveigj-
anlegur; hann hafði ekki upp á
betra að bjóða en þetta flet, og
það var sjálfsagt að gesturinn
svæfi þar. Margra alda gestrisna
Valdresinga kemur fram í þessu.
Ekki var sofið lengi. Jeg vakn-
aði við það að Óli var að glamra
með kaffikatlinum. Andrjes var
farinn á stað fyrir nokkru.
Sæluhúsið} sem við erum í,
stendur upp hjá Turrsjö, um 1000
metra yfir sjávarflöt. Þar um
kring á heiðunum hafa bændur í
Valdres hreinhjarðir sínar á beit.
Þeim er skift þar niður á heiða-
lönd bvgðarinnar. Það virðist nóg
landrými þar} en hreinarnir eru
rásgjarnir. Þeir telja það ekki
eftir sjer að hlaupa nokkrar míl-
ur, og þeir eru ekki hagspakir
eins og önnur liúsdýr, svo sem
hestar, kýr og kindur. Hreinn
inn hefir í sjer útþrá og hann er
hálfviltur, enda þótt hann sje tal-
inn taminn. Hann er mannfælinn
og tekur á rás ef komið er nærrl
honum. Það verður að ná honum
með kastslöngu, ef menn þurfa
að handsama hann til geldingar
eða frálags.
Klukkan sex erum við komnir
á skíðin og stefnum upp hnúkana
í átt til Rundemellen. Sólin skín
á fjallatindinn og endurkast geisl-
anna brotnar í hlífðargleraugum
okkar. En það er ekki fyrir við-
vaninga að ferðast með hrein-
mönnum upp snarbrattar hlíðar.
Maður skammast sín fyrir að
dragast aftur úr. Svitinn rennur í
stríðum straumum undan húfunni
og niður í augun. Og eftir tveggja
stunda gang stóð jeg með gufu-
mökk utan um mig á tindinum á
Rakalsmellen} 1200 metra yfir
sjávarflöt.
Andrjes var kominn upp á tind-
inn fyrir löngu, og höfðum við
sjeð hann þar sem svartan drang
og hundinn sem svarta þústu við
hlið hans. Við höfðum ekki sjeð
hann hreyfast annað en hvað
hann sneri sjer í ýmsar áttir,
rýndi í gengum sjónaukann. Svo
hvarf hann ofan af brúninni og
hundurinn á eftir.
Á næsta fjalli náðum við
Andrjesi. Þar hafði hann staðið
lengi og horft í allar áttir, og að
lokum komið auga á hreinahjörð
sína. Efst á hæðarhrygg nokkrum
langt í burtu, bar eitthvað krækl-
ótt við loft þegar maður horfði
í sjónaukann. Mjer sýndist það
vera kjarr, en liinir sáu undir eins
að það voru hreindýrahorn. Og
eftir klukkustundar gang í af-
bragðs skíðafæri, vorum við
komnir á móts við hópinn.
Hreindýrin lágu jórtrandi og
róleg á hjarni, efst á hálsi nokkr-
um} eins og þeirra er siður. Þau
hafa líklega verið um 700. En
um töluna er ekkert hægt að segja
ineð vissu. Hreindýrahjarðirnar
eru ekki taldar nema einu sinni á
ári. Og það er ekkert áhlaupaverk.
Enginn getur talið hreindýr í
hóp upp í fjalli.
Andrjes stikar nú stórum á
skíðum sínum, og hundurinn reyn-
ir að fylgja honum eftir. Hundur,
skíði og sjónauki er nauðsynlegt
fyrir hreinahirði Með sjónaukan-
um skyggnist hann að hjörðinni,
þangað til hann finnur hana. —
Hundurinn hjálpar honum til þess
að halda hreinunum í hóp. Og
vegna þess að hann er á skíðum,
getur hann fylgt hreinunum eftir.
Nú verður Andrjes að fara þessa
leið. Það er metnaður hvers hirðis
að týna engu einasta lireindýri.
Og um þetta leyti rása hreindýrin
fram og aftur. Seinna, þegar siml-
urnar fara að bera, en það er í
maí, gerast þau spakari. En þá
þarf að gæta þeirra nótt og dag,
og þá skiftast tveir menn á um
það. Þeir eru venjulega á rölti
sinn sólarhringinn hvor} 24 klukku
stundir hvíldarlaust. Það er ótrú-
legt, en það er satt.
Hjerna í fjöllunum eru hvorki
iilfar nje önnur óargadýr, sem
hættuleg eru. En snjóskriður
falla oft á hreindýrahjarðirnar
og valda miklu tjóni. Og kálfarnir
eru í sífeldri hættu, þótt simlurn-
ar hugsi vel um þá. Hrafninn er
þeirra versti óvinur. Þessi argi
hræfugl er á sífeldu vakki í
kringum nýborinn hreinkálf, og
>ef móðirin víkur sjer örlítið frá,
er hrafninn fljótur að stökkva á